Một số vấn đề về tội phạm ẩn trong tội phạm học và trên thực tế

Bài viết nêu những vấn đề lý luận cơ bản của tội phạm ẩn trong tội phạm học, trên cơ sở phân tích, đánh giá một số quan điểm của các nhà tội phạm học trên thế giới và trong nước, tìm ra những nội dung tương đồng và khác biệt. Qua đó, bài viết đưa ra một số quan điểm cụ thể, có giá trị ứng dụng thực tế để có thể làm cho phần “ẩn” của tội phạm hiện ra một cách rõ nét, cùng với tội phạm rõ trên “phông” của tình hình tội phạm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số vấn đề về tội phạm ẩn trong tội phạm học và trên thực tế NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT MÖÅT SÖË VÊËN ÀÏÌ VÏÌ TÖÅI PHAÅM ÊÍN TRONG TÖÅI PHAÅM HOÅC VAÂ TRÏN THÛÅC TÏË Vũ VăN aNh* Bài viết nêu những vấn đề lý luận cơ bản của tội phạm ẩn trong tội phạm học, trên cơ sở phân tích, đánh giá một số quan điểm của các nhà tội phạm học trên thế giới và trong nước, tìm ra những nội dung tương đồng và khác biệt. Qua đó, bài viết đưa ra một số quan điểm cụ thể, có giá trị ứng dụng thực tế để có thể làm cho phần “ẩn” của tội phạm hiện ra một cách rõ nét, cùng với tội phạm rõ trên “phông” của tình hình tội phạm. Mục đích cuối cùng và chủ yếu là hướng tới việc phòng ngừa tội phạm đạt kết quả tốt nhất. 1. Khái niệm tội phạm ẩn ra dự báo tình hình tội phạm, bởi lẽ “...dự báo Thuật ngữ tội phạm ẩn “dark figure of tình hình tội phạm không chỉ là hướng crime” do nhà thiên văn học người Bỉ nghiên cứu của tội phạm học mà còn là nhu Adolpho Quetelet đưa ra đầu tiên năm 1830. cầu cấp bách của thực tế đấu tranh phòng và Hiện nay, phần ẩn của tội phạm được đề cập chống tội phạm”2. Còn theo V.M. Cogan “Xu dưới các thuật ngữ “phần ẩn của tội phạm”, hướng ẩn là đặc tính của tình trạng tội phạm “phần ẩn của tình hình tội phạm”, “tình hình nói chung cũng như mong muốn che giấu tội phạm ẩn” hoặc “tội phạm ẩn”1. Tội phạm việc thực hiện tội phạm là đặc trưng của từng ẩn là một khái niệm có đời sống thực tế, bên tội phạm riêng biệt”3. Như vậy, nghiên cứu cạnh khái niệm tội phạm rõ, nó là hai bộ tình hình tội phạm không chỉ dựa vào số liệu phận hợp thành của tình hình tội phạm. Trên thống kê tội phạm rõ mà còn phải dựa vào cơ sở nghiên cứu hai nội dung đó, chúng ta tội phạm ẩn, có như vậy thì công tác phòng mới có thể có cơ sở khoa học đầy đủ để đưa ngừa tội phạm mới đầy đủ và toàn diện. * ThS. TAND huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. 1 Phạm Văn Tỉnh, Đặc điểm tội phạm học của tình hình tội phạm ở nước ta hiện nay, Luận án TS, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2004 2 GS,TS. Võ Khánh Vinh, Tội phạm học Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb.. Công an nhân dân, Hà Nội, 2000. 3 V.M. Cogan, Các đặc tính xã hội của tình trạng phạm tội. Nxb.. Matxcova, 1977. tr 48. NGHIÏN CÛÁU Söë 07(311) T4/2016 LÊÅP PHAÁP 15 NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT Thực tế nghiên cứu đã cho thấy phần ẩn không xuất hiện trên phông của tình hình tội của tội phạm chiếm tỷ lệ rất lớn, lớn hơn phạm, ở các công trình nghiên cứu về tội nhiều so với phần hiện của tội phạm. phạm học cũng có đề cập nhưng chỉ dưới Theo số liệu thống kê của Bộ Công an, dạng nêu hiện tượng mang tính chất chung từ năm 1990 đến 1999 tỷ lệ phá án ở nước ta chung, khẩu hiệu mà chưa đi sâu tìm hiểu đạt 41,08% 4. Tỷ lệ phá án ở đây chính là sự bản chất của hiện tượng này. phản ánh thực tế: Những hành vi có dấu hiệu Hiện nay, khái niệm về tội phạm ẩn phạm tội đã được kết thúc điều tra, tức là đang được hiểu theo nhiều góc độ khác nhau. hành vi đó đã được khởi tố vụ án, khởi tố bị Theo Timothy Mason, “tội phạm ẩn là tội can và đã được tiến hành điều tra theo quy phạm có thực nhưng không được tường thuật định và có một trong các kết luận sau: Tạm với cảnh sát”9; Frank Schmalleger cho rằng, đình chỉ điều tra vì bị can bị bệnh tâm thần “tội phạm ẩn là thuật ngữ được đưa ra bởi hoặc bệnh hiểm nghèo khác; tạm đình chỉ các nhà tội phạm học và xã hội học mô tả số điều tra vì không biết rõ bị can đang ở đâu; lượng tội phạm không được tường thuật hoặc đình chỉ điều tra; có kết luận điều tra và đề không bị phát hiện và nó trả lời cho câu hỏi nghị Viện kiểm sát truy tố. Còn trường hợp về độ tin cậy của thống kê tội phạm chính vụ án không xác định được bị can thì không thức”10. Theo PGS.TS. Phạm Văn Tỉnh, được xem là đã phá được án. Quan điểm về “phần ẩn của tình hình tội phạm là tổng thể tỷ lệ phá án của nước ta cũng phù hợp với các hành vi phạm tội (cùng các chủ thể của quan điểm của các nhà tội phạm học Đức: hành vi đó) đã xảy ra trên thực tế, song “Một hành vi có dấu hiệu phạm tội chỉ được không được phát hiện, không bị xử lý theo xem là đã được “khám phá” (aufgeklaert), quy định của pháp luật hình sự hoặc không khi cơ quan cảnh sát đã tiến hành điều tra mà có trong thống kê hình sự”11. Còn GS.TS. kết quả là bắt quả tang nghi can hoặc chí ít Nguyễn Xuân Yêm cho rằng, “tội phạm ẩn cũng xác định rõ được tên của nghi can”5. là khái niệm chỉ một phần trong tổng thể các Tỷ lệ tội phạm ẩn ở các nước cũng rất tội phạm đã xảy ra trong một khoảng thời khác nhau về tình hình tội phạm nói chung ...