Một tật rất phổ biến: tật không chịu thua ai

Tôi nhớ đâu như nhà văn trào phúng Huê - Kì Mark Twain đã kể một câu chuyện đại khái như dưới đây: Bà vợ bảo ông chồng: - Mình coi kìa, cỏ trên bãi này hớt kĩ không! Ông chồng đáp: - Cỏ đó phát đấy chứ. Phát - hớt - phát hớt. Không ai chịu nhường ai và cặp đó tới bờ một cái hồ. Bực mình quá không chịu nổi, ông chồng xô bà vợ xuống hồ. Bà vợ chới với mà còn ráng đưa bàn tay lên khỏi mặt nước, làm cử động của người...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một tật rất phổ biến: tật không chịu thua ai Một tật rất phổ biến: tật không chịu thua ai Tôi nhớ đâu như nhà văn trào phúng Huê - Kì Mark Twain đã kể mộtcâu chuyện đại khái như dưới đây: Bà vợ bảo ông chồng: - Mình coi kìa, cỏ trên bãi này hớt kĩ không! Ông chồng đáp: - Cỏ đó phát đấy chứ. Phát - hớt - phát hớt. Không ai chịu nhường ai và cặp đó tới bờ mộtcái hồ. Bực mình quá không chịu nổi, ông chồng xô bà vợ xuống hồ. Bà vợchới với mà còn ráng đưa bàn tay lên khỏi mặt nước, làm cử động của ngườihớt cỏ. Rồi thì chìm lỉm. Chuyện tức cười mà lại bi thảm. Tôi được nghe chuyện đó từ hồi cònnhỏ vì mỗi khi má tôi muốn bênh vực ý kiến của mình mà chống lại ý kiếncủa ba tôi thì ba tôi lại đem chuyện đó ra kể. Nội điểm đó cũng đủ cho tôi thấy chuyện đó đáng ngờ rồi, vì đáng líchính má tôi đem kể cho ba tôi thì mới phải. Chính ba tôi mới có cái thóikhông chịu thua ai. Với lại nội dung chuyện đó cũng chưa đáng tin. Ôngchồng và bà vợ, người nào có lý ai mà biết được? Biết đâu chừng, cỏ do bògặm, chứ chẳng có ai bớt, cỏ do bò gặm, chứ chẳng có ai hớt hay phát gì cả.Tôi hỏi ba tôi, người đáp: - Phát đấy chứ, nếu không thì người chồng trong chuyện đã không nóinhư vậy. Hồi nhỏ tôi không thấy lời xác nhận đó kém vững cho nên tôi khôngthể bác được. Thế là ba tôi khỏi biện luận lúng túng với tôi nữa, nhưng tôivẫn chưa yên lòng, còn thắc mắc. Hôm nay tôi đem vấn đề ra xét lại. Câu hỏi thứ nhất: cỏ trên bãi đó, được hớt hay phát, cái đó có quantrọng gì không để mà đem ra tranh luận? Thông thường thì không. Thế thì tại sao lại tranh luận? Nói cho thực thì cặp vợ chồng đó tranh luận đâu phải để biết chắc cỏđược cắt cách nào - cớ đó rất phụ thuộc - mà vì có những bất hòa sâu sắchơn nhiều. Chính ra thì cuộc gây lộn đó có ý nghĩa như vậy. - Mình thiếu óc nhận xét. - Phải! Mình thì bao giờ mà chẳng hơn người! - Sự thực như vậy! - Đàn ông thì luôn luôn tự cao tự đại! - Ngu xuẩn, làm tôi nổi đóa lên bây giờ! - Tự cao tự đại, chịu không nổi! - Hễ mở miệng ra nói là thấy chướng tai, bảo người ta làm sao khôngphản đối được. Câu hỏi thứ nhì: nhưng nếu vấn đề thực sự nghiêm trang, chẳng hạnnếu cần thiết sự thực về một việc quan trọng hoặc muốn biết về phương diệnluận lí, thế nào là phải, là trái thì chúng ta có thể - đúng hơn có nên - giữvững ý kiến của mình không? Chẳng hạn một người bảo: Thời đại này chiến tranh là điều khôngchấp nhận được; người khác cãi lại: Chiến tranh cần thiết và có lợi, ngườinào cũng có thể đưa ra những lý lẽ để bênh vực những ý kiến của mình, thìngười chủ trương hòa bình kia tranh luận hoài không thắng, có nên ngừng lạivà bảo: Chúng ta đều có lí hết không? Không vì sự đầu hàng, sự khoandung cũng có giới hạn. Khi chúng ta đã vững tin một chân lí nào thì can đảmbênh vực nó, nếu muốn tránh tình trạng này: là mọi người đều chỉ tôn trọngcác giá trị tinh thần một cách lơ là, tương đối thôi. Một hôm tôi nghe thấy một người nói với người đối thoại: Vậy thì anh cứ giữ ý kiến của anh đi, nó có đúng thì may lắm cũngchỉ đúng cho anh mà thôi! Người ta có thể từ chối không tranh luận vì hèn nhát hoặc làm biếng,mà cũng có thể vì tự cao, tự đại; khinh đối thủ của mình, cho rằng không cầnphải tranh luận với họ làm gì, chỉ phí công. Điều đó chứng tỏ rằng, người ít hiếu chiến nhất chưa nhất định làngười tốt nhất. Câu hỏi thứ ba: một vợ chồng trong câu chuyện của Mark Twain cómuốn bênh vực một sự thật nào không? Không. Rõ ràng là họ chỉ muốn thắng nhau thôi, không ai chịunhường ai, chứ không muốn tìm sự thực. Ta thử xét phần kết thúc của câu chuyện: ông chồng xô bà vợ xuốnghồ. Tại sao vậy? Tại thấy bà vợ bướng bỉnh cãi, ông ta chịu không nổi. Ông ta cho cái đó quan trọng lắm ư? Chúng ta, ai cũng vậy, thấyngười khác cãi lại mình thì cho rằng người đó tấn công ý kiến của mình, nếukhông phải là tấn công chính mình, tức như trường hợp ông chồng đó. Ôngta nghĩ rằng nếu bà vợ không chịu nhường ông thì hóa ra ông ta không hơnvợ ư, mà như vậy có thể tai hại cho cuộc đời ông. Tóm lại, ông ta xô vợxuống nước chỉ vì vợ bỗng nhiên không chịu tôn trọng ý kiến của ông, nghĩalà tôn trọng ông. Có nhiều người như vậy, không chịu cho ai cãi mình nếu cóthể được thì liệng đối thủ xuống nước thé là xong chuyện, thế là ý kiến củahọ - dù đúng dù sai - sẽ thắng. Cái thói không chịu thua ai đó, nguyên do có khi là tại mình đánh giámình cao quá, có khi là tại mình thiếu lòng tự tin. Vì một người có tài đứcquả thực hơn thiên hạ thì có thể nhận lỗi lầm của mình mà không sợ giảmgiá trị. Và trong khi biện luận về một vấn đề quan trọng mà thấy mình khôngthể quyết định xem chân lí ở phía nào, phía mình hay phía người. Với lại, nhận là mình lầm thì có gì là mất thể diện. Trái lại, vì yêu sựthậ ...