Mùa hái ngô nấu rượu trên vùng cao

Mùa thu là mùa nấu rượu của vùng cao Bản Phố, Bắc Hà (Lào Cai). Đến Bản Phố vào thời gian này, rảo bộ đến bất kỳ thôn, bản nào bạn sẽ cảm nhận được hương thơm nồng của mùi rượu ngô trong gió.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mùa hái ngô nấu rượu trên vùng cao Mùa hái ngô nấu rượu trên vùng cao Bản PhốMùa thu là mùa nấu rượu của vùng cao Bản Phố, Bắc Hà (Lào Cai). Đến BảnPhố vào thời gian này, rảo bộ đến bất kỳ thôn, bản nào bạn sẽ cảm nhận đượchương thơm nồng của mùi rượu ngô trong gió. Nương ngô trên đỉnh núi cả bắp lẫn lá đã chín vàngĐã từ lâu rượu là đồ uống phổ biến của người dân vùng cao, nhất là vào mùa đônggiá lạnh. Ở huyện Bắc Hà thì hầu như xã nào cũng có gia đình nấu rượu ngô,nhưng rượu Ngô của đồng bào người Mông Bản Phố là ngon nhất. Không biết từkhi nào, kể từ khi người Mông Hoa về định cư tại xã Bản Phố này, trồng ngô vànấu rượu đã trở thành nghề chính. Người Mông ở các xã khác của huyện Bắc Hà,và các huyện khác của tỉnh Lào Cai cũng trồng ngô nấu rượu nhưng chỉ theo thờivụ, chủ yếu trồng ngô để chăn nuôi và bán. Nhưng ở Bản Phố thì người dân trồngmột giống ngô riêng và chỉ dùng để nấu rượu đặc sản, bán quanh năm, còn bã rượudùng để chăn nuôi.Ở Bản Phố, người Mông chỉ khai ruộng bậc thang trồng lúa nước đủ để đáp ứngnhu cầu lương thực, còn lại hầu hết diện tích đất dành trồng cây ngô vàng. Ngôđược trồng ở khắp nơi tại vườn nhà, ven suối, chân đồi, lưng chừng đồi, đỉnh đồi,thậm chí đỉnh núi đá cũng tận dụng để trồng ngô. Do khí hậu đặc tr ưng ôn đới,mùa đông lạnh giá kéo dài nên người Mông Bản phố chỉ trồng được 1 vụ ngô/năm.Đến thăm làng nghề nấu rượu ngô đặc sản xã Bản Phố nằm cách trung tâm huyệnlỵ gần 2 km, tôi tìm tới nhà ông Giàng Seo Sẩu, 58 tuổi, dân tộc Mông, ở thôn BảnPhố 2A – một hộ gia đình nấu rượu lâu năm và rất có uy tín. Lúc tôi đến ông đangngồi bên bếp lò nấu mẻ rượu mới. Ông Sẩu cho biết: “Thời điểm thu hoạch ngôcũng là thời điểm mùa nấu rượu bắt đầu. Từ cuối tháng 8 dương lịch đến hết tháng11 dương lịch là thời điểm nấu rượu chính trong năm, phục vụ cho cả năm, đặcbiệt là bán trong dịp tết tạo thu nhập cho ngườiMông Bản phố sắm tết.Cũng theo ông Sẩu, rượu ngô Bản Phố được quyếtđịnh bởi nguồn nước và men. Men rượu ở đây đượclàm từ một loài cỏ mang cái tên mỹ miều là HồngMy. Cây Hồng My hạt giống hạt kê, được trồngxen ngay ở nương ngô, nương lúa, ven những sườnđồi bậc thang, hoặc dưới tán mận vào tháng 3. Loạicỏ này hình dáng giống như cỏ mần trầu nhưng cao Men rượu ở đây được làmhơn. Từ tháng 9 đến tháng 10 là mùa thu hoạch từ một loài cỏ mang cái tênHồng My. Bông Hồng My được cắt về phơi khô, mỹ miều là Hồng My.rồi treo trên sàn nhà hoặc gác bếp. Hạt Hồng Mynhỏ li ti màu đen. Người Mông dùng hạt này đemxay nhỏ như bột rồi trộn với nước rượu đầu vànước sôi, nhào thật nhuyễn, nắm thành quả đặt trên rơm và phơi ở nơi ít nắng,thoáng gió. Đến khi những quả men khô thì gác lên bếp hoặc treo trên sàn để dùngdần. Cùng với men này, những dòng nước mát lành từ núi đá đã góp phần làm nênrượu ngô Bản Phố lừng danh.Theo kinh nghiệm của nhiều gia đình có nghề nấu rượu ngô nổi tiếng ở xã BảnPhố, thì rượu ngon hay không ngon phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Nguyên liệuchính là ngô trồng ngay trong vùng. Ngô được luộc trong một khoảng thời gian dàicho sôi nhiều lần đến khi hạt ngô chớm bung thì vớt ra và để nguội hẳn rồi đem ủmen. Ông Giàng Seo Sẩu cho biết đây được coi là giai đoạn quan trọng nhất. Sauđó trộn ngô với men Hồng My theo một tỷ lệ đã định rồi đem ủ, ngô được ủ ngaytrên nền đất trong nhà thì mới tốt. Người nấu rượu sẽ nhận biết nhiệt độ ủ menbằng cách cho tay vào đống ngô. Họ luôn giữ cho đống ngô ủ không quá nóng,cũng không quá lạnh. Mùa lạnh thì che chắn và đậy lên trên đống ngô bằng bạt.Sau khi đống ngô ủ ấm lên, những hạt ngô xuất hiện phấn trắng thì đem ngô ủ chovào trong thùng buộc chặt đủ thời gian chừng 5 đến 6 ngày thì cho ngô vào chõ đểnấu rượu. Chõ phải làm bằng gỗ thì mới tốt, ngô nấu rượu được tính bằng “sinh”.Thông thường mỗi nồi rượu người ta nấu khoảng 2 sinh ngô bằn g 60 Kg, chưngcất được khoảng từ 20 đến 24 lít rượu, nồng độ khoảng chừng trên 40 độ. Bắp ngô chín vàng, mà phải là loại ngô của địa phương mới nấu được rượu ngô đặc sản Bản PhốThứ rượu này chỉ có ở Bản Phố từ bao đời nay, không thể lẫn với loại rượu khác.Ngô, men Hồng My, rồi đất rừng, núi đá cộng với nguồn nước từ núi đá, khí hậuvà tình cảm của người Bản Phố đã hòa quện vào nhau để tạo nên thứ rượu ngonnày. Để cho thế hệ trẻ tâm huyết với nghề nấu rượu, Đảng ủy, UBND Bản Phốđộng viên những người có kinh nghiệm truyền lại cho thế hệ trẻ tránh sự mai một.Ông Giàng Seo Sẩu bày tỏ: “Mình có được nghề nấu rượu là do bố mẹ truyền dạylại cho, bây giờ mình phải có trách nhiệm truyền lại cho con mình, chúng giờ đâycũng đã tự nấu được rượu rồi”.Năm 2007, huyện Bắc Hà xây dựng thành công thương hiệu rượu ngô Bản Phố.Rượu ngô Bản Phố đã trở thành thương hiệu rượu riêng của Lào ...