Nga truật, vị thuốc rất tốt cho các bệnh lý đường tiêu hóa

Nga truật còn gọi là nghệ tím, tam nai, nghệ đen, nghệ xanh, bồng truật. Thuộc họ gừng (zingiberaceae). Tên khoa học: Curcuma zedoaria Berg. Rosc. Mô tả cây Nga truật - (Rhizoma zedoariae) là thân rễ phơi khô của cây nghệ tím (Curcuma zedoaria). Nga truật là loại cây thảo, cao từ 1-1,5m. Thân rễ hình nón với nhiều nhánh phụ thon như hình quả trứng, tỏa xung quanh như hình chân vịt. Cây, củ mẫm và chắc. Lá có bẹ to ôm vào chân cây ở phía dưới, có đóm tía đỏ ở gần giữa mặt trên,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nga truật, vị thuốc rất tốt cho các bệnh lý đường tiêu hóa Nga truật, vị thuốc rất tốt cho các bệnh lý đường tiêu hóaNga truật còn gọi là nghệ tím, tam nai,nghệ đen, nghệ xanh, bồng truật. Thuộc họgừng (zingiberaceae).Tên khoa học: Curcuma zedoaria Berg. Rosc.Mô tả câyNga truật - (Rhizoma zedoariae) là thân rễ phơikhô của cây nghệ tím (Curcuma zedoaria).Nga truật là loại cây thảo, cao từ 1-1,5m. Thânrễ hình nón với nhiều nhánh phụ thon như hìnhquả trứng, tỏa xung quanh như hình chân vịt.Cây, củ mẫm và chắc. Lá có bẹ to ôm vào châncây ở phía dưới, có đóm tía đỏ ở gần giữa mặttrên, lá dài 30-60cm, rộng 7-8cm. Cuống lángắn hoặc không có. Hoa màu vàng, đài có thùyhình mác tù, dài 15mm, thùy giữa nhọn; Cánhmôi hẹp ở phía dưới và rộng ở phía trên, mọcngang, dài từ 15-20cm, thường mọc trước khi ralá, cụm hoa tập trung thành bông hình trụ, mọclên từ thân rễ. Lá bắc phía dưới hình trứng hayhình mác tù màu xanh lục nhạt, đầu lá màu đỏ,không mang hoa. Quả hình trứng, ba cạnh,nhẵn. Hạt thuôn, áo hạt trắng. Mùa có hoa quảvào tháng 3-5.Cây nga truật mọc hoang ở khắp rừng núi ViệtNam, phát triển rất tốt ở những nơi ven suốinước và những rẫy, nương đất khô, xốp có độẩm của vùng trung du, miền núi. Nga truật đượctrồng đại trà bằng thân rễ.Bộ phận dùng là rễ (củ) tươi hoặc khô. Thu háivề cắt bỏ rễ con, luộc chín. Có nơi ngâm dấm,cứ 600g nga truật ngâm với 160g dấm và 160gnước. Sau đó cho vào niêu hoặc ấm đất đậy nắpkỹ, đun cho đến khi vừa cạn rồi thái mỏng phơikhô. Thu hái vào đầu tháng 11-12, loại bỏ cây,thân và lá.Thành phần hóa họcTrong nga truật có từ 1-1,5% tinh dầu; 3,5%chất nhầy, chất nhựa. Trong tinh dầu, thànhphần chủ yếu gồm 48% cesquiterpen ancol, 35%Zingibezen, 9,6% Cinecol, các alpha pipen, D -camphen, D - campho, D - bornecol.Tinh dầu sánh, có mùi đặc biệt, giống như mùithơm của dầu long não, có màu xanh, vàng nhạt,tỷ trọng là 0,982.Công dụng và liều dùngNga truật có tác dụng rất tốt cho các bệnh lý vềđường tiêu hóa như: Viêm niêm mạc và loéthành tá tràng, ăn uống chậm tiêu, thường đaubụng không rõ nguyên nhân, buồn nôn, ho, kinhnguyệt không đều. Còn dùng làm thuốc bổ dướidạng thuốc sắc, bột hoặc viên, có thể cho thêmmật ong.Theo đông y: Nga truật có vị đắng, cay, tính ôn,vào can kinh. Tác dụng hành khí, phá huyết, tiêutích hóa thực.Trong Tây y, nga truật có trong đơn thuốc bổElixirde longue vie (rượu bổ giúp sống lâu) gồmcác vị: Lô hội (nha đam) 25g, long đờm thảo 5g,đại hoàng 2,5g, nga truật 2,5g, phan hồng hoa(Crocus Sativus) officinalis 2,5g. Các vị trênthái nhỏ, ngâm trong 2.000ml cồn 600 trongvòng 10 ngày. Lọc lấy rượu để uống, mỗi lần từ2-5ml. Tuy nhiên nếu uống quá nhiều sẽ có tácdụng nhuận tràng. Cấm chỉ định cho người đauviêm dạ dày hành tá tràng, người đã có uốngrượu.Ðơn thuốc Ðông y chữa trẻ con bú sữa bị nôn,trớ ra ngoài: Nga truật 4g, muối ăn 3 hạt (có thể2 hạt, càng ít càng tốt) sắc chung với sữa, đợi 5-7 phút để hòa tan rồi cho trẻ sơ sinh uống.Thực tế cho thấy, các bệnh nhân có chẩn đoánđau, viêm loét dạ dày tá tràng hoặc bệnh lý đạitràng mãn thể táo dùng nga truật (nghệ đen) phavới mật ong uống rất tốt. Ngày uống 5-10g(tương đương một thìa cà phê), chia 2 lần sángtối sau mỗi bữa ăn... Có bệnh nhân đã dùng bộtnga truật - mật ong uống kèm 1-2 viênTetracyclin 500mg để điều trị viêm loét dạ dàyhành tá tràng, sau đó chụp phim X-quang dạ dàytá tràng không thấy có ổ đọng thuốc. Hoặc mộtsố bệnh nhân viêm đại tràng mãn thể táo uốngbột nga truật với dầu mè đen đã cải thiện chứcnăng tiêu hóa rất tốt, đi phân có khuôn bìnhthường, hết táo bón kéo dài.Liều lượng dùng nga truật cho các bệnh nói trênmỗi ngày từ 4-6g sắc uống, nhưng thường dùngdưới dạng bột nga truật có thêm ít mật ong hoặcdầu mè đen.Chú thích ảnh: Cây nga truật.