Nghề làm gỗ lũa ở Hà Nội

Gỗ lũa là phần lõi bên trong của các gốc cây cổ thụ khô. Là phần gốc, lại là lõi nên gỗ lũa rất cứng, không bao giờ bị mục nát, mối mọt. Từ đây, những nghệ nhân với trị tuệ sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo đã làm nên những vật phẩm để trang trí nội thất, ngoại thất.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghề làm gỗ lũa ở Hà Nội Nghề làm gỗ lũa ở Hà Nội Gỗ lũa là phần lõi bên trong của các gốc cây cổ thụ khô. Là phần gốc, lại là lõi nêngỗ lũa rất cứng, không bao giờ bị mục nát, mối mọt. Từ đây, những nghệ nhân với trị tuệsáng tạo và đôi bàn tay khéo léo đã làm nên những vật phẩm để trang trí nội thất, ngoạithất. Lũa cây có ở suối, núi và đồng bằng, những lũa cây nằm ở đáy suối hoặc ngang dòngsuối chảy, được nước suối sói mòn thường là những cây lũa đẹp, có độ đen bóng, có thờigian tương đối dài vì chục năm có khi hàng trăm năm. Loại này được giữ lâu bền, chínhvì vậy mà có giá trị cao, những lũa cây trong các khu rừng sâu, trên đèo núi, có nhiềuchủng loại, về sáng thế cũng đa dạng, màu sắc uyển chuyển theo mùa của muôn ngàn câyrừng. Ngày nay người đi rừng, lên núi ngày một tăng để tìm cây về bán cho làng chơi lũa,những lũa cây thuộc khu vực trung du, đồng bằng tuy có cũng nhiều nhưng giá trị vậtchất không cao vì phần lớn các cây ở dạng thảo mộc, bán thảo mộc hoặc thiên về phần gỗthịt không lâu năm, do đó ít lõi, dù thiên nhiên hay con người tạo thành cũng khó có thểgiữ được bền lâu. Điêu khắc gỗ lũa là một công việc đòi hỏi lòng kiên nhẫn và sự say mê. Trước hết,nghệ nhân cần có óc sáng tạo và trí tưởng tượng phong phú để có thể nhận ra những hìnhảnh sống động từ những rễ cây khô khốc và xấu xí. Ngoài ra cũng cần một số kiến thứcvề lâm nghiệp để biết gốc cây làm gỗ lũa. Ví dụ, các loại gỗ sao, gỗ hương phải trên 100tuổi, gỗ mít, gỗ rừng phải được 70- 80 tuổi, xà cừ cũng phải trên 60 năm. Sau khi có nguyên liệu, bắt đầu quá trình pha chế. Đối với những gốc còn tươi, cần1- 2 tháng để khô và bớt nhựa. Sau đó, người ta phải khéo léo gọt bỏ phần vỏ ngoài vàphần mềm sát vỏ, chỉ lấy phần lõi cây, đó chính là gỗ lũa.Từ gỗ lũa, bắt đầu quá trình tạo dáng sản phẩm. Lúc này, nghệ nhân phải cân nhắc, suyngẫm thật kỹ để chọn lựa hình dáng, thế lũa. Có những khi, chỉ một gốc cây mà bănkhoăn mãi, đến cả mấy tháng trời mà vẫn chưa tìm ra ý tưởng gì hay. Gỗ lũa rất cứng, vì vậy việc tạo hình sản phẩm đòi hỏi nghệ nhân phải rất kiên nhẫnvới từng nhát dao, đường khắc. Nghệ nhân tỉ mẩn gọt giũa, có khi phải mất mấy ngày chỉđể chuốt một cái đuôi con rắn đang quấn vào một thân cây hay cần cả buổi để đẽo một cáimiệng con sư tử đang há ra dữ tợn... Làm ra được sản phẩm gỗ lũa không giống như sản xuất đồ gỗ thông thường. Mỗisản phẩm là một tác phẩm đơn chiếc, có thời gian và cách thức làm khác nhau, hầu hếtlàm bằng phương pháp thủ công, không thể dùng công nghệ để sản xuất hàng loạt được,người làm gỗ lũa ngoài trí tuệ, khả năng sáng tạo, năng khiếu trình độ tạo hình còn cần cóbàn tay khéo léo để biến ý tưởng thành hiện thực.Chính vì vậy, giá thành của sản phẩmkhông phụ thuộc vào kích cỡ mà ở giá trị nghệ thuật, sự kết tinh từ bàn tay, khối óc conngười. Do đó có tác phẩm giá vài trăm ngàn đồng, có tác phẩm lên tới vài triệu đồng, cókhi vô giá. Gỗ có kích thước lớn, thường được tạo mặt bàn nước. Điều kiện đầu tiên là gốc phảicó thế đứng vững, cân bằng. Bề mặt bàn phải phẳng, còn hình dáng mặt bàn lại tuỳ theotrí tưởng tượng của những người nhìn ngắm chúng. Có người nói rằng đó là hình một concá đang bơi, người khác bảo là một con hà mã. Phần chân bàn cũng có nhiều dáng vẻ. Khi là một con rồng, lúc lại là con báo vồmồi, khi khác là một thợ săn đang giương cung... Ghế ngồi cũng “thiên hình vạn trạng”:cái đầu ngựa, một con hươu hoặc một chú kỳ đà đang bám trên một khúc gỗ nhỏ. Đôi khi,chỉ đơn giản là hai thanh gỗ khác màu quấn vào nhau... Thông thường, để tạo ra một bộ bàn ghế, phải mất ít nhất từ 1- 2 tháng. Bởi vì,không chỉ tạo hình và điêu khắc, nghệ nhân còn phải qua nhiều công đoạn khác nhau nhưchuốt gỗ, làm bóng, đánh vecni.. Công đoạn nào cũng cần sự tỉ mỉ, cẩn thận đển trauchuốt và sự cảm nhận nghệ thuật tinh tế. Chỉ một lỗi nhỏ như pha sơn bóng không đủ liềulượng, đánh vecni không đều tay... đều có thể dẫn đến những hậu quả đáng tiếc. Sau khiđã hoàn chỉnh, các sản phẩm này có thể trường tồn với thời gian. Có những bộ bàn ghế đểngoài trời, mặc mưa to gió lớn, dù bị dầm nước lũ cả tháng vẫn chẳng hề gì. Vì vậy, nếumỗi bộ bàn ghế hiện nay bán với giá từ 3- 5 triệu, thì đó hoàn toàn là “lấy công làm lãi”. Tại Thủ đô Hà Nội, gia đình nghệ nhân Phạm Huy Cung nổi tiếng chơi sinh vật cảnhtừ nhiều đời nay, do yêu thiên nhiên, yêu nghệ thuật, ông đã đi sâu vào tìm hiểu lĩnh vựcnày. Vốn là hoạ sĩ, ông lang thang đến những vùng rừng núi, mang về những gốc cây giàtưởng như đã bỏ đi. Bằng tài năng và trí tuệ của mình ông đã biến chúng thành những tácphẩm mang đầy tính nghệ thuật, mỗi tác phẩm mang hình tượng đặc trưng khac nhau, cólúc là con rồng, con hươu, con chim, chùm nho, con sóc, mặt người cổ... lúc lại có dángnhư nhất sơn, nhị sơn, tam sơn, thế trực, thế huyền... có khi là những vận dụng như bànghế, nơi cắm ha, gắn gương trang trí... Sau n ...