Nghệ thuật ánh sáng trong kiến trúc

Trong thần thoại Hy Lạp có nhiều vị thần liên quan đến ánh sáng: thần mặt trăng Phoebe, thần mặt trời Helios, thần bình minh (Eos), thần ánh sáng ban ngày Hemera, và có cả một vị thần ánh sáng nói chung là Apollo... Apollo cũng là vị thần tiên tri, thi ca, âm nhạc, lý trí và y thuật (có lẽ vì ánh sáng, nguồn sáng được xem là biểu trưng của trí tuệ, ý tưởng, sáng tạo).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghệ thuật ánh sáng trong kiến trúc Nghệ thuật ánh sáng trong kiến trúcTrong thần thoại Hy Lạp có nhiều vị thần liên quan đến ánh sáng:thần mặt trăng Phoebe, thần mặt trời Helios, thần bình minh (Eos),thần ánh sáng ban ngày Hemera, và có cả một vị thần ánh sáng nóichung là Apollo...Apollo cũng là vị thần tiên tri, thi ca, âm nhạc, lý trí và y thuật (có lẽ vìánh sáng, nguồn sáng được xem là biểu trưng của trí tuệ, ý tưởng, sángtạo).Vì mãi đến năm 1879 Thomas Edison mới phát minh ra bóng điện, nêntổ tiên người phương Tây cổ đại đã bí quá mà sáng tạo ra một ông thầnlửa kiêm luôn nghề rèn có tên là Hephaestus. Ông này đại diện cho cáigọi là sở trường ánh sáng nhân tạo. Ảnh minh họa1. Có nghĩa là, ngay từ thời xa xưa, con người đã cảm nhận và phân biệtcó rất nhiều loại ánh sáng trong đời sống tự nhiên. Người ta gửi cảmnhận sắc thái từng loại ánh sáng thông qua tính khí mỗi vị thần. Lịch sửtriết học phương Tây còn có một giai thoại thú vị liên quan đến ánhsáng. Dioneges là một triết gia sống tại Hy Lạp khoảng 404 – 323 TCN,cha đẻ trường phái khuyển nho (Cynieism). Trường phái triết học củaông này thật quái đản: chủ trương sống phá bỏ hình thức, lề lối mà thiênhạ gọi là văn minh, cố ý bừa bãi, bẩn thỉu, ăn mặc rách rưới, có khi trầntruồng, hành xử tục lậu nơi công cộng để chống lại các công ước đươngthời (nên khuyển nho trong tiếng Hy Lạp là kynikos, nghĩa là “nhưchó”). Một lần, Alexander đại đế đích thân đến thăm Dioneges và thấytriết gia đang nằm trong một cái vạc đựng tro hoả táng nhem nhuốc. Nhàvua nói: “Ta là Alexander đại đế. Một người thống lĩnh thiên hạ như taliệu có thể giúp được gì cho một triết gia như ông?”. Bình thản thò đầura khỏi “ngôi nhà” nhem nhuốc của mình, triết gia điềm đạm: “Vâng,điều mà ngài có thể làm được đó là hãy né người sang một bên, đừngche ánh mặt trời của tôi!”.Hẳn, sau câu nói đó, bậc quân vương hơi bị sốc. Nhưng, có lẽ lấy lạibình tĩnh, Alexander ngạc nhiên và kính phục tay quái kiệt này ở tư cáchhiền triết, một khí chất ngạo nghễ và hùng hồn bày tỏ sự khinh miệttrước thứ uy quyền trần tục mà nhiều triết gia trước đó đã không làmđược. Nhà vua (chắc đã né mình sang một bên) và nói: “Nếu không làAlexander, thì ước gì ta có thể làm một Dioneges”.Thứ quý giá mà bậc quân vương, người giàu có, kẻ bị coi “như chó” vàcả những thần dân sống dưới đáy cuộc đời bình đẳng sở hữu, không thếlực nào thể truất hữu được: Ánh sáng. Ánh sáng về nghĩa đen lẫn nghĩabóng.2. Như vậy, từ xa xưa, ánh sáng, thoát ra khỏi tư duy nguyên thuỷ và tôngiáo – gắn với niềm tin về nguồn năng lượng thần linh, sự huyền nhiệmnằm ngoài khả năng lý giải – con người đi đến nhận thức đó là dạng thểđem lại năng lượng thể chất và tinh thần. Trong tiến trình văn minh, kiếntrúc phương Tây bỏ công đi quan trắc, nghiên cứu, tính toán chi li vềtương quan giữa từng chỉ số cường độ ánh sáng cụ thể tác động tới cơchế sức khoẻ, tâm lý con người ra sao để tìm kiếm giải pháp thiết kếkhoa học, chi li, tinh tế thì phong thuỷ phương Đông lại chú trọng tớiviệc phân loại quang phổ, đặc tính âm, dương sử dụng, bố trí ánh sángtrong công trình sao cho phù hợp, hài hoà với tạng, mạng, giới của ngườisử dụng và đặc thù không gian. Ảnh minh họaDù bằng hướng tiếp cận nào cũng cho thấy một điều, nghiên cứu và thấuhiểu ánh sáng là một công việc bắt buộc trong nghệ thuật kiến trúc.Ánh sáng, đã trở thành mối quan tâm, ưu tiên trong thiết kế xây dựngcông trình. Với cư dân ở xứ nhiệt đới gió mùa như Việt Nam thì yếu tốsáng sủa hợp lý phải đi đôi với mát mẻ, thoáng đãng. Quan trắc hướngnắng, gió kỹ lưỡng, tính toán giải pháp để thiết lập hệ thống vận hànhnăng lượng trong ngôi nhà là điều mà các kiến trúc sư và gia chủ luônphải tính kỹ. Tận dụng chế độ chiếu sáng tự nhiên hợp lý được xem nhưmột yếu tố quan trọng tác động đến đời sống tinh thần, tâm lý con người,gia tăng tính thẩm mỹ cho công trình; là một tiêu chí quan trọng để xácđịnh giá trị của công trình.Ngay từ sơ sinh, con người đã nhờ phân biệt chế độ ánh sáng để hìnhthành đồng hồ sinh học. Rồi cũng nhờ ánh sáng, con người trưởng thànhvà nhận thức thế giới, vạn vật bên ngoài thay đổi, mùa màng tuần hoàn,hình thành cảm xúc và nhận thức về giới tự nhiên, vũ trụ quan, nhân sinhquan.Ánh sáng là nguồn năng lượng kết nối giữa con người và vạn vật. Thậmchí trong nhiều nền văn minh, người ta còn tin rằng ánh sáng là nănglượng còn lại của linh hồn, hay là nhịp cầu để đưa con người đi qua thếgiới khác khi đời sống này khép lại. Nên trên đỉnh các mộ vua chúa xưa,hay nhiều đền đài các tôn giáo, thường có trổ một lỗ thông sáng để ánhnắng chính ngọ có thể chiếu xuyên xuống mộ phần các vua chúa, nhânthần hoặc các tượng thần linh được thờ phụng. Bản thân tia sáng huyềnhoặc kia trong không gian âm u đền đài cổ kính đã đem lại một hiệu ứngcảm xúc linh thiêng.3. Người ta thường phân định khái quát hai dạng ánh sáng: tự nh ...