Nghèo đói và môi trường: Nhìn từ khía cạnh của ngư dân nghề khai thác hải sản ven bờ

Nghiên cứu nhằm phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố về môi trường – nguồn lợi hải sản ven bờ tới tình trạng nghèo của ngư dân thông qua khung lý thuyết về nghèo và mối quan hệ giữa nghèo đói và môi trường. Để nắm nội dung mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghèo đói và môi trường: Nhìn từ khía cạnh của ngư dân nghề khai thác hải sản ven bờTạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản, số 3/2010THÔNG BÁO KHOA HỌCNGHÈO ĐÓI VÀ MÔI TRƯỜNG: NHÌN TỪ KHÍA CẠNH CỦA NGƯ DÂNNGHỀ KHAI THÁC HẢI SẢN VEN BỜ11Nguyễn Văn Luân, 2Phạm Hồng MạnhĐại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc Gia TP. Hồ Chí Minh2Khoa Kinh tế, Đại học Nha TrangTÓM TẮTNghiên cứu nhằm phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố về môi trường – nguồn lợi hảisản ven bờ tới tình trạng nghèo của ngư dân thông qua khung lý thuyết về nghèo và mối quan hệgiữa nghèo đói và môi trường. Kết quả nghiên cứu cho thấy trong 3 yếu tố được xác định chỉ có 2yếu tố tác động có ý nghĩa đến tình trạng nghèo của hộ gia đình ngư dân, bao gồm: sự suy thoái môitrường biển ven bờ và sự suy giảm nguồn lợi hải sản ven bờ đồng thời đề xuất một số kiến nghị đốivới chính sách về môi trường biển và tình trạng nghèo của ngư dân hiện nay.Từ khóa: môi trường, ngư dân, nghèoABSTRACTThe study aims to analyze the influence of environmental marine and fishery resource factorsto the poor condition of the fishermen through the theoretical framework on poverty and therelationship between poverty and environment. Research results show that the three factors identifiedin which two factors significantly affect the poverty situation of households and fishermen, includingthe environmental degradation of coastal and fishery resource depletion simultaneously proposesome recommendations for policies on the marine environment and poverty todays fishers.Keys word: environment, fishermen, povertyI. ĐẶT VẤN ĐỀVấn đề xoá đói, giảm nghèo và nâng cao thu nhập người dân là một chủ trương lớn, là sựquan tâm hàng đầu của Đảng, Nhà nước trong nhiều năm qua. Đây là vấn đề luôn được coi làmục tiêu xuyên suốt trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đặc biệt, trong bốicảnh Việt Nam đã cam kết thực hiện các mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ vào tháng 9 năm2000. Bên cạnh đó Việt Nam cũng đã trở thành nước có mức thu nhập bình quân đầu ngườixếp ở nhóm nước có mức trung bình của thế giới thì bản chất của nghèo đói ở nước ta đã cónhững thay đổi nhanh chóng, không chỉ thể hiện ở lượng và còn đòi hỏi cả về chất.Đối với thủy sản là ngành sản xuất có tính chất đặc thù, hoạt động sản xuất thủy sản phụthuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, tài nguyên nguồn lợi. Nghề khai thác hải sản ven bờ nàyđang phải đối mặt với nhiều nguy cơ, như: đói nghèo và những vấn đề về suy giảm nguồn lợihải sản và ô nhiễm môi trường [3], [4], [15].21Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản, số 3/2010Để thành công trong bất cứ chính sách về môi trường và nghèo đói, những người làm chính sách cầnbiết và hiểu rõ về những đặc điểm của đối tượng nghèo, cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhậpcủa họ. Nhiều tổ chức và nhà nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp khác nhau để giải thích về tác độngcủa quyền tài nguyên sở hữu chung, sự thay đổi khí hậu/ thời tiết, môi trường đến đời sống của hộ như:nghiên cứu của Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn [1], Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chương trìnhphát triển Liên Hợp Quốc [2], Bộ Thủy sản, Ngân hàng thế giới [3], [4], Gordon [14], Nguyễn Quang,Howard Stewart [8], hay Nhóm tác chiến bản đồ đói nghèo liên Bộ [6]…Hầu hết những nghiên cứu nàyđã khái quát về cơ sở lý thuyết giữa môi trường, nguồn lợi hải sản và nghèo đói; một số nghiên cứu đãphân tích định tính, đồng thời sử dụng phương pháp thống kê để phân tích mối quan hệ giữa nghèo đói vàmôi trường. Tuy vậy, việc phân tích mối quan hệ giữa nghèo đói và môi trường để nhận diện những yếutố về môi trường – nguồn lợi hải sản ảnh hưởng ở mức độ nào tới tình trạng nghèo của ngư dân vẫn còn làvấn đề chưa được đề cập trong các nghiên cứu này.Xuất phát từ những vấn đề bức thiết nêu trên, nghiên cứu này tiếp tục kế thừa những nghiên cứutrước, đồng thời sử dụng phương pháp đo lường gián tiếp trong việc phân tích mối quan hệ giữa tình trạngnghèo của hộ gia đình ngư dân với môi trường, nguồn lợi hải sản ven bờ trong cộng đồng ngư dân tại mộtsố địa phương ven biển của 2 tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa.II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUTheo Ngân hàng thế giới [16] nghèo là tình trạng không có khả năng có mức sống tối thiểu. Đốivới Việt Nam đã thừa nhận khái niệm nghèo do Ủy ban Kinh tế - Xã hội khu vực Châu Á - Thái BìnhDương tổ chức ở Thái Lan năm 1993 đưa ra, đó là nghèo đói là tình trạng một bộ phận dân cư không cókhả năng thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu cầu ấy phụ thuộc vào trình độphát triển kinh tế - xã hội, phong tục tập quán của từng vùng và những phong tục ấy được xã hội thừanhận [7]. Nhiều tổ chức quốc tế đã đưa ra tiêu chí để xác định ngưỡng nghèo như dựa vào thu nhập hoặcchi tiêu của hộ gia đình [16]. Tuy nhiên, việc điều tra trực tiếp về thu nhập hoặc chi tiêu tại một số quốcgia đang phát triển thường thiếu chính xác do người dân không muốn khai đúng thu nhập hoặc chi tiêucủ ...