Nghiên cứu cấu trúc sâu, địa động lực và đánh giá độ nguy hiểm động đất và sóng thần trên vùng biển Việt Nam và kế cận

Để nghiên cứu xác định các đặc trưng cấu trúc sâu và địa động lực trên vùng biển Việt Nam và kế cận, toàn bộ số liệu và kết quả điều tra, khảo sát về địa chấn, kiến tạo, địa vật lý trong 50 năm qua đã được thu thập, liên kết xử lý và một hệ phương pháp phân tích, minh giải tổng hợp các nguồn số liệu đã được xây dựng để xác định định lượng và chi tiết các đặc trưng cấu trúc phân lớp ngang và thẳng đứng của vỏ Trái đất.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu cấu trúc sâu, địa động lực và đánh giá độ nguy hiểm động đất và sóng thần trên vùng biển Việt Nam và kế cận Tạp chí Khoa học và Công nghệ Biển; Tập 14, Số 2; 2014: 97-109 ISSN: 1859-3097 http://www.vjs.ac.vn/index.php/jmst NGHIÊN CỨU CẤU TRÚC SÂU, ĐỊA ĐỘNG LỰC VÀ ĐÁNH GIÁ ĐỘ NGUY HIỂM ĐỘNG ĐẤT VÀ SÓNG THẦN TRÊN VÙNG BIỂN VIỆT NAM VÀ KẾ CẬN Bùi Công Quế1*, Nguyễn Hồng Phương1, Trần Thị Mỹ Thành1, Trần Tuấn Dũng2 1 2 Viện Vật lý địa cầu-Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam Viện Địa chất và địa vật lý biển-Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam * E-mail: bcque2010@gmail.com Ngày nhận bài: 16-1-2014 TÓM TẮT: Để nghiên cứu xác định các đặc trưng cấu trúc sâu và địa động lực trên vùng biển Việt Nam và kế cận, toàn bộ số liệu và kết quả điều tra, khảo sát về địa chấn, kiến tạo, địa vật lý trong 50 năm qua đã được thu thập, liên kết xử lý và một hệ phương pháp phân tích, minh giải tổng hợp các nguồn số liệu đã được xây dựng để xác định định lượng và chi tiết các đặc trưng cấu trúc phân lớp ngang và thẳng đứng của vỏ Trái đất. Kết quả nghiên cứu và tính toán định lượng, có độ tin cậy đồng nhất đã được liên kết, xây dựng thành các bản đồ về các trường dị thường địa vật lý như trọng lực, từ, địa chấn, địa nhiệt, độ sâu đáy biển, cấu trúc các mặt ranh giới cơ bản của vỏ Trái đất, bản đồ phân bố và cấu trúc các hệ đứt gãy, các đặc trưng địa động lực như phân bố ứng suất, các đứt gãy hoạt động. Sử dụng các kết quả nghiên cứu cấu trúc sâu và địa động lực đã cho phép xác định các vùng nguồn động đất và các tham số nguồn, trên cơ sở đó xây dựng và tính toán các kịch bản động đất và sóng thần có thể xảy ra từ các vùng nguồn. Kết quả đánh giá độ nguy hiểm động đất và sóng thần được thể hiện trên các bản đồ cho thấy bức tranh độ nguy hiểm động đất và sóng thần khá phân dị với những khu vực có độ nguy hiểm tương đối cao và hiện hữu trên vùng biển và ven biển Việt Nam. Từ khóa: Cấu trúc sâu, địa động lực, mô hình vùng nguồn, độ nguy hiểm động đất, sóng thần, độ rủi ro động đất, sóng thần. MỞ ĐẦU Để đánh giá độ nguy hiểm động đất và sóng thần, việc nghiên cứu và xác định các đặc trưng cấu trúc và địa động lực có tầm quan trọng đặc biệt. Cùng với những đặc trưng khác về trường chấn động, các đặc trưng cấu trúc sâu và địa động lực như độ sâu nguồn, cấu tạo đứt gãy, hướng và biên độ dịch chuyển, đặc điểm trường ứng suất kiến tạo … là các tham số đầu vào cơ bản để xác định quy mô và cơ chế dịch chuyển tại vùng nguồn, năng lượng phát sinh và lan truyền chấn động của động đất trong môi trường. Mức độ định lượng cũng như độ chi tiết của các đặc trưng cấu trúc sâu và địa động lực càng cao thì độ chính xác của việc đánh giá độ nguy hiểm động đất và sóng thần càng lớn. Đối với những vùng như lãnh thổ Việt Nam và vùng biển kế cận, nơi đã ghi nhận được không nhiều động đất mạnh và chủ yếu là động đất có magnitude nhỏ hơn 5, việc nghiên cứu, đánh giá độ nguy hiểm và dự báo nguy cơ động đất, sóng thần chủ yếu dựa vào những hiểu biết tin cậy và chi tiết về các đặc trưng cấu trúc sâu và địa động lực khác ngoài động đất. Trên vùng Biển Đông, trong khoảng 30 năm cuối thể kỷ XX đã có nhiều công trình nghiên cứu về lịch sử tiến hoá, cơ chế hình thành và phát triển kiến tạo cùng với bình đồ 97 Bùi Công Quế, Nguyễn Hồng Phương, … cấu trúc kiến tạo ở quy mô khu vực, chủ yếu của các tác giả nước ngoài [1-3, 5, 6, 25, 31]. Đây là những kết quả ban đầu rất quan trọng, là cơ sở và định hướng cho những nghiên cứu tiếp theo nhằm bổ sung, chi tiết và chính xác hoá các đặc trưng cấu trúc sâu và địa kiến tạo đã được xác định. Lịch sử điều tra nghiên cứu về địa chất và địa vật lý trên vùng biển Việt Nam và kế cận trong hơn nửa thế kỷ qua cho thấy một đặc điểm là sự gián đoạn, rời rạc và thiếu đồng bộ. Đó là bối cảnh hoàn toàn không thuận lợi cho việc nghiên cứu xác định các đặc trưng cấu trúc và địa động lực. Tuy đã có những khảo sát thăm dò địa chấn chi tiết ở các bể trầm tích kainozoi trên thềm lục địa Việt Nam nhưng độ sâu nghiên cứu của phương pháp này chưa vượt qua 10 km, đặc biệt là chưa ở đâu có các khảo sát địa chấn sâu (tới độ sâu hàng chục km) được thực hiện. Các lỗ khoan thăm dò tập trung ở một số bể dầu khí trên thềm lục địa cũng chỉ đạt độ sâu trung bình 3-4 km. Ở những vùng ngoài khơi và trung tâm Biển Đông hầu như không có các số liệu về khảo sát địa chấn. Các khảo sát trường dị thường trọng lực và từ được thực hiện bởi nhiều chủ thể trên các vùng khác nhau và với độ chi tiết rất khác biệt. Trong bối cảnh như vậy, để xác định được các đặc điểm cấu trúc sâu và địa động lực với độ chi tiết và độ chính xác cần thiết, đặc biệt là đi sâu làm rõ đặc điểm cấu trúc chia khối và phân lớp của vỏ và thạch quyển, trong các công trình nghiên cứu theo hướng này [4, 7, 9, 11, 12, 17, 18, 30] chúng tôi đã xây dựng và áp dụng một hệ phương pháp nghiên cứu phù hợp, khắc phục được sự thiết hụt số liệu chuẩn xác về độ sâu cũng như mức độ không đồng đều về độ chi tiết của các khảo sát địa chấn và ...