Nghiên cứu đặc điểm cảnh quan vùng đất cát khô hạn tại hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình tỉnh Bình Thuận nhằm phục vụ sử dụng đất bền vững

Bài báo nghiên cứu và đánh giá đặc điểm cảnh quan vùng đất cát khô hạn của hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận trước tình trạng sa mạc hoá như hiện nay. Đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm giảm thiểu thiên tai, bảo vệ môi trường và đảm bảo phát triển bền vững cho khu vực nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu đặc điểm cảnh quan vùng đất cát khô hạn tại hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình tỉnh Bình Thuận nhằm phục vụ sử dụng đất bền vững JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Interdisciplinary Sci., 2014, Vol. 59, No. 6, pp. 90-96 NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM CẢNH QUAN VÙNG ĐẤT CÁT KHÔ HẠN TẠI HAI HUYỆN TUY PHONG VÀ BẮC BÌNH TỈNH BÌNH THUẬN NHẰM PHỤC VỤ SỬ DỤNG ĐẤT BỀN VỮNG Phạm Hoàng Hải1 và Nguyễn Trọng Nghĩa2 1 Viện Địa lí, Viện Hàn lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam 2 Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận được đánh là khu vực khô hạn nhất cả nước, nên cảnh quan tự nhiên của vùng có rất nhiều đặc điểm độc đáo, riêng biệt tiêu biểu cho đặc tính khí hậu của vùng này.Bài báo nghiên cứu và đánh giá đặc điểm cảnh quan vùng đất cát khô hạn của hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận trước tình trạng sa mạc hoá như hiện nay. Đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm giảm thiểu thiên tai, bảo vệ môi trường và đảm bảo phát triển bền vững cho khu vực nghiên cứu. Từ khóa: Đánh giá, đặc điểm cảnh quan, huyện Tuy Phong, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận.1. Mở đầu Tuy Phong và Bắc Bình là hai huyện nằm ở phía Bắc của tỉnh Bình Thuận. Do sựphân hoá phức tạp của địa hình là phần cuối của khối núi Nam Trường Sơn, có hướng gầnsong song với hướng hoàn lưu chung của khu vực nên có chế độ bức xạ lớn, lượng bốchơi theo số liệu quan trắc thường lớn gấp đôi lượng mưa, nhiều nắng gió và ít mây đã hìnhthành nên đặc trưng khí hậu khô hạn và bán khô hạn khắc nghiệt [4]. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra và gia tăng tốc độ trên toàn cầu, tỉnhBình Thuận nói chung và trong đó, hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình là khu vực chịu ảnhhưởng ở mức độ lớn nhất so với cả nước, mà biểu hiện rõ rệt nhất chính là tình trạng samạc hoá đang phát triển trên diện rộng, có những tác động rất lớn đến đời sống sản xuấtvà đời sống của người dân. Nhằm hạn chế, giảm thiểu các tác động tiêu cực của biến đổikhí hậu, nhất là quá trình sa mạc hóa, hoang mạc hóa thì vấn đề sử dụng hợp lí lãnh thổcó ý nghĩa hết sức quan trọng, có tính quyết định. Để giải quyết vấn đề đặt ra, việc ápNgày nhận bài: 4/7/2014. Ngày nhận đăng: 19/7/2014.Tác giả liên lạc: Nguyễn Trọng Nghĩa, địa chỉ e-mail: trongnghiageosystems@gmail.com90 Nghiên cứu đặc điểm cảnh quan vùng đất cát khô hạn tại hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình...dụng phương pháp tiếp cận địa lí tự nhiên tổng hợp, tiếp cận cảnh quan học nghiên cứulàm sáng tỏ tiềm năng tự nhiên của vùng, đồng thời qua đó thực hiện việc đánh giá, đềxuất định hướng và các giải pháp sử dụng hợp lí chúng sẽ là phương pháp tiếp cận phùhợp và hiệu quả nhất. Vì vậy, trong khuôn khổ bài báo này, các tác giả sẽ trình bày vềphương pháp tiếp cận đánh giá cảnh quan cho mục đích sử dụng hợp lí tài nguyên thiênnhiên và bảo vệ môi trường, mà cụ thể là đánh giá mức độ thích nghi cho phát triển nônglâm nghiệp, rồi từ đó có định hướng bố trí hợp lí không gian lãnh thổ. Đây được xem làmột việc làm cấp thiết hiện nay nhằm giảm nhẹ thiên tai cho địa bàn nghiên cứu, nhưngvẫn đảm bảo phát triển bền vững.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Đánh giá cảnh quan khu vực nghiên cứu Phân loại cảnh quan là một trong những khâu quan trọng trong nghiên cứu và thànhlập bản đồ cảnh quan. Trong quá trình nghiên cứu các hệ thống của nhiều tác giả trong vàngoài nước, kết quả phân tích các nhân tố tạo thành cảnh quan hai huyện Tuy Phong vàBắc Bình, chúng tôi đưa ra hệ thống phân loại cảnh quan cho địa bàn nghiên cứu gồm 6cấp từ trên xuống dưới như sau: Hệ → phụ hệ → lớp → phụ lớp → kiểu → loại. Trongđó, cấp loại cảnh quan là đơn vị cơ bản của bản đồ cảnh quan được xây dựng trên bản đồtỉ lệ 1: 50.000 [1, 2]. Hình 1. Bản đồ cảnh quan hai huyện Tuy Phong và Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận Cảnh quan hai huyện Tuy Phong, Bắc Bình có sự phân hoá khá phong phú và đadạng do sự tác động tổng hợp của quy luật địa đới và phi địa đới. Đặc điểm cấu trúc đứng,cấu trúc ngang, cấu trúc động lực và chức năng của khu vực nghiên cứu cũng vô cùng 91 Phạm Hoàng Hải và Nguyễn Trọng Nghĩaphức tạp. Cảnh quan Tuy Phong và Bắc Bình nằm trong hệ cảnh quan nhiệt đới gió mùaĐông Nam Á, phụ hệ cảnh quan nhiệt đới gió mùa không có mùa đông lạnh, thuộc mộtkiểu cảnh quan rừng rậm nhiệt đới ẩm thường xanh mưa mùa với sự phân hoá thành 3 lớpcảnh quan, 6 phụ lớp và 65 loại cảnh quan. Áp dụng phương pháp đánh giá bằng thang điểm tổng hợp có trọng số - một phươngpháp bán định lượng đã được sử dụng khá nhiều và khá hiệu quả trong nghiên cứu địa lí,trong đánh giá tổng hợp tiềm năng lãnh thổ cho các mục đích ứng dụng thực t ...