Nghiên cứu đặc điểm phân hóa của khí hậu trong thành tạo cảnh quan tỉnh Quảng Bình

Qua việc nghiên cứu đặc điểm phân hoá của khí hậu, tác động của nó đối với các yếu tố địa hình, thủy văn, thổ nhƣỡng và sinh vật, bài báo làm rõ vai trò của nhân tố này trong quá trình thành tạo cảnh quan tỉnh Quảng Bình. Đây là một trong những cơ sở quan trọng để tiếp tục nghiên cứu các nhân tố thành tạo cảnh quan của lãnh thổ, nhằm đánh giá cảnh quan phục vụ sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu đặc điểm phân hóa của khí hậu trong thành tạo cảnh quan tỉnh Quảng Bình NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM PHÂN HÓA CỦA KHÍ HẬU TRONG THÀNH TẠO CẢNH QUAN TỈNH QUẢNG BÌNH TRƢƠNG THỊ TƢ Trƣờng Đại học Quảng Bình Tóm tắt: Khí hậu là nhân tố đóng vai trò quyết định đối với sự phân hoá, tính đa dạng cảnh quan của một lãnh thổ. Quảng Bình là một tỉnh nằm ở vị trí có sự chuyển tiếp của các miền khí hậu, địa hình hẹp bề ngang, vì thế khí hậu có những đặc trƣng riêng và phân hóa phức tạp. Qua việc nghiên cứu đặc điểm phân hoá của khí hậu, tác động của nó đối với các yếu tố địa hình, thủy văn, thổ nhƣỡng và sinh vật, bài báo làm rõ vai trò của nhân tố này trong quá trình thành tạo cảnh quan tỉnh Quảng Bình. Đây là một trong những cơ sở quan trọng để tiếp tục nghiên cứu các nhân tố thành tạo cảnh quan của lãnh thổ, nhằm đánh giá cảnh quan phục vụ sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững. Từ khóa: Khí hậu, cảnh quan, vai trò khí hậu, khí hậu Quảng Bình 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Cảnh quan của một lãnh thổ là một thể tổng hợp tự nhiên đƣợc tạo nên bởi các yếu tố thành phần. Các yếu tố này có mối quan hệ chặt chẽ và tác động lẫn nhau. Mỗi một yếu tố trong hệ thống đều có vai trò nhất định trong quá trình thành tạo cảnh quan của lãnh thổ, trong đó khí hậu là một trong những yếu tố đóng vai trò rất quan trọng. Đặc điểm phân hóa của khí hậu có ảnh hƣởng rất lớn đến sự phân hóa của các yếu tố khác trong thành tạo cảnh quan, vì vậy quyết định đến sự phân hóa và tính đa dạng của cảnh quan một lãnh thổ. Quảng Bình nằm trong á đới gió mùa chí tuyến không có mùa Đông lạnh và khô rõ rệt, thuộc miền khí hậu Đông Trƣờng Sơn [5]. Với vị trí nằm hoàn toàn ở sƣờn Đông của Trƣờng Sơn Bắc, phía Bắc là dãy Hoành Sơn đâm ngang ra biển, phía Tây là dãy Trƣờng Sơn, phía Đông là dải đồng bằng nhỏ hẹp và những dãy cồn cát chạy dọc bờ biển; địa hình lại hẹp bề ngang, vì thế Quảng Bình chịu ảnh hƣởng sâu sắc của biển Đông. Ở đây tính chất lạnh có phần giảm sút so với miền Bắc, nền nhiệt khá cao. Các yếu tố khí hậu có sự phân hóa phức tạp, đa dạng theo thời gian, phân hóa từ Đông sang Tây và từ Bắc vào Nam. Tuy vậy, do vẫn còn chịu ảnh hƣởng của không khí cực đới nên Quảng Bình có mùa Đông hơi lạnh, biên độ nhiệt trong năm vẫn tƣơng đối lớn, mang tính chất chuyển tiếp của khí hậu miền Bắc và khí hậu Đông Trƣờng Sơn. Chế độ mƣa ẩm khá phong phú; mùa mƣa chậm về Thu Đông và thƣờng chịu ảnh hƣởng của các nhiễu động nhƣ: gió mùa Đông Bắc, bão, áp thấp nhiệt đới, dải hội tụ nội chí tuyến… gây mƣa lớn, lũ lụt; Trong khi đó mùa hạ ở đây thƣờng có những thời tiết khô, nóng do ảnh hƣởng của gió Tây Nam, đôi khi xảy ra tình trạng thiếu nƣớc và khô hạn trầm trọng. Với đặc điểm phân hóa đa dạng và khá phức tạp của khí hậu, cùng với các Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Huế ISSN 1859-1612, Số 03(31)/2014: tr. 113-124 114 TRƢƠNG THỊ TƢ yếu tố nền vật chất rắn, khí hậu Quảng Bình đã tác động đến các thành phần khác của cảnh quan tạo nên tính đa dạng của cảnh quan tỉnh Quảng Bình. Nhƣ vậy, nghiên cứu đặc điểm phân hoá của khí hậu, phân tích tác động của nó đối với các thành phần cấu tạo cảnh quan, qua đó để thấy rõ đƣợc vai trò của khí hậu trong quá trình thành tạo cảnh quan tỉnh Quảng Bình là một trong những kết quả quan trọng trong quá trình nghiên cứu tính đa dạng và đánh giá cảnh quan tỉnh Quảng Bình nhằm phục vụ sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trƣờng trên quan điểm phát triển bền vững. 2. ĐẶC ĐIỂM PHÂN HÓA KHÍ HẬU TỈNH QUẢNG BÌNH Khí hậu Quảng Bình mang tính chất chuyển tiếp của khí hậu miền Bắc và khí hậu Đông Trƣờng Sơn [5], chịu ảnh hƣởng sâu sắc của Biển Đông và có sự phân hóa do địa hình. Tổng nhiệt độ hoạt động trong năm đạt từ 8000 - 85000C, nhiệt độ trung bình các tháng đạt từ 24 - 250C, biên độ nhiệt trong năm vẫn còn khá lớn từ 6 - 7 0C đạt tiêu chuẩn của khí hậu nhiệt đới. Lƣợng mƣa trung bình năm đạt từ 2000 – 2200mm. Độ ẩm không khí trung bình đạt từ 70 đến 90%; có mùa ẩm và mùa khô, mùa ẩm trùng với thời kỳ hoạt động của gió mùa Đông Bắc, từ tháng 9 đến tháng 5 năm sau và độ ẩm đạt 80 - 90%; mùa khô từ tháng 4 đến tháng 8 trùng với thời kỳ hoạt động của gió mùa Tây Nam và độ ẩm trung bình đạt 70 - 80% [1]. 2.1. Sự phân hóa trong từng yếu tố khí hậu Các yếu tố khí hậu Quảng Bình có sự phân hóa theo địa hình, phân hóa từ Bắc vào Nam và phân hóa từ ven biển vào đồng bằng đến miền núi [1]. a. Bức xạ và số giờ nắng: Theo quy luật chung trị số bức xạ tổng cộng giảm dần từ Nam ra Bắc và vùng ven biển lên vùng núi. Nắng cũng giảm dần theo bức xạ tổng cộng, số giờ nắng ở ven biển thấp hơn vùng núi. b. Nhiệt độ: Nhìn chung nền nhiệt giảm dần từ Nam ra Bắc, từ Đông sang Tây và giảm theo độ cao địa hình. Trong phạm vi tỉnh Quảng Bình, sự chênh lệch về nhiệt độ giữa các vùng không đáng kể; miền núi có biên độ nhiệt cao hơn ở vùng đồng bằng và ven biển. c. Lƣợng mƣa: Có sự phân hóa rõ rệt giữa đồng bằng ven biển và miền núi, giữa Bắc và Nam của tỉnh. Ở các khu vực phía Tây B ...