Nghiên cứu khoa học Bệnh chết ngọn cây sao đen ở Đông Nam Bộ

Cây sao đen (Hopea odorata Roxb.) là loài cây gỗ lớn, chiều cao có thể đạt tới 30-40 mét và đường kính ngang ngực đạt được trên 80 cm. Trong điều kiện tự nhiên, sao đen mọc thành từng đám, hỗn giao với một số loài khác như dầu nước, vên vên, dầu lông, giáng hương, căm xe, trắc nghệ và phân bố ở những nơi thấp, ven khe suối. Sao đen phân bố ở rừng kín ẩm thường xanh, tập trung ở các tỉnh phía Nam, đặc biệt ở các tỉnh Đông Nam Bộ. Gỗ cây sao đen...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu khoa học " Bệnh chết ngọn cây sao đen ở Đông Nam Bộ " Bệnh chết ngọn cây sao đen ở Đông Nam Bộ TS. Phạm Quang Thu Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam 1. Mở đầu Cây sao đen (Hopea odorata Roxb.) là loài cây gỗ lớn, chiều cao có thể đạttới 30-40 mét và đường kính ngang ngực đạt được trên 80 cm. Trong điều kiện tựnhiên, sao đen mọc thành từng đám, hỗn giao với một số loài khác như dầu nước,vên vên, dầu lông, giáng hương, căm xe, trắc nghệ và phân bố ở những nơi thấp,ven khe suối. Sao đen phân bố ở rừng kín ẩm thường xanh, tập trung ở các tỉnhphía Nam, đặc biệt ở các tỉnh Đông Nam Bộ. Gỗ cây sao đen đã được dùng đểđóng tàu thuyền đi biển, dùng trong các kết cấu chịu lực, chủ yếu trong xây dựngvà giao thông vận tải vì vậy, cây sao đen đã được gây trồng từ rất lâu phục vụ chonhu cầu kinh tế của đất nước. Hiện nay, cây sao đen được gây trồng rộng rãi ở cáclâm trường Mã Đà, La Ngà (Đồng Nai), Tân Phú (Bình Dương), Ekmát (Đắc Lăk)và Xuân Sơn, Xuyên Mộc (Bà Rịa-Vũng Tàu) và nhiều địa phương khác. Nhìnchung, có nhiều mô hình thành công, cây sinh trưởng tốt, rừng khép tán, nhưng cómột số mô hình cây sao đen sinh trưởng chậm và bị sâu bệnh như ở Lâm trường 4La Ngà tỉnh Đồng Nai (Bùi Đoàn, 2002). Theo số liệu điều tra về bệnh hại cây saođen đựoc tiến hành trong 2 năm 2001 và 2002 cho thấy khu rừng trồng sao đentrồng ở Tân Phú tỉnh Bình Dương và ở Lâm trường Vĩnh An tỉnh Đồng Nai đangbị mắc bệnh chết ngọn với tỷ lệ bị bệnh tương đối cao, mức độ bị bệnh khánghiêm trọng, cây bị bệnh thường bị chết 1/3 chiều cao của cây đối với cây cóđường kính ngang ngực từ 15 đến 20 cm như ở Tân Phú và chết 1/2 chiều cây đốivới cây có đường kính nhỏ từ 7 đến 10 cm như ở lâm trường Vĩnh An tỉnh ĐồngNai. Bài viết này sẽ trình bày kết quả nghiên cứu xác định các loài nấm trên cácmẫu bệnh cây sao đen làm cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo cho việc đề xuấtcác giải pháp quản lý nhằm hạn chế sự thiệt hại, góp phần phát triển và gây trồngthành công loài cây gỗ bản địa có giá trị này.2. Sinh vật gây bệnh Quan sát trực tiếp mẫu bệnh trên kính hiển vi soi nổi đã phát hiện thể quảcủa một loài nấm trên bề mặt của mẫu bệnh. Giải phẫu thể quả nấm, quan sát,chụp ảnh bào tử nấm trên kính hiển vi quang học BX 50 với vật kính phản pha.Loài nấm này có đặc điểm như sau: Túi bào tử gồm 8 bào tử, chiều dài của túi từ180 đến 270 m. Bào tử túi có chiều dài 30 —35 m, chiều rộng 10 — 15 m,bào tử có một vách ngăn ở chính giữa, bào tử chưa thành thục có màu nâu nhạt,vách ngăn không đậm màu, bào tử thành thục có màu nâu sẫm, vách ngăn ngangcó màu nâu đen, trên thân bào tử có 1 vạch ngang và 1 — 3 vạch dọc màu nâunhạt. Đối chiếu với mô tả của Ken Old và các cộng tác viên năm 2000 trong cuốnsách: Sổ tay bệnh hại keo nhiệt đới ở úc, Đông Nam á và ấn Độ, theo phân loạicủa Ainsworth và cộng sự năm 1973, loài nấm tìm thấy trên vỏ thân sao đen đãchết có tên như sau: - Tên loài: Macrovalsaria megalospora (Mont.) Sivan. - Bộ nấm túi đệm: Dothideales - Lớp nấm xoang: Loculoascomycetes - Ngành phụ nấm túi: Ascomycotina Túi bào tử và bào tử túi Macrovalsaria megalospora (Mont.) Sivan Loài nấm này lần đầu tiên được phát hiện ở Việt Nam. Ken Old và cộng sự khimô tả về các bệnh hại các loài keo đã đề cập đến loài nấm này. Tác giả cho rằngđây là loài nấm gây bệnh hại thân keo, làm cho vỏ thân nơi nấm xâm nhiễm bịchết và sau đó ngọn cây keo bị héo và chết. Phân bố của loài nấm này rất rộng,gây bệnh chết ngọn cho keo tai tượng, keo lá tràm và keo lai ở nhiều nước, đặcbiệt các nước vùng Đông Nam á. Các giả cũng cho rằng trên một số tài liệu thamkhảo khác, nấm Macrovalsaria megalospora còn thấy xuất hiện nhiều trên thân cỏ,tre, luồng và các giá thể khác đã chết. Như vậy, loài nấm này sau giai đoạn ký sinhgây bệnh cho cây, chúng có thể tồn tại ở dạng hoại sinh, khi gặp điều kiện thuậnlợi lại tiếp tục ký sinh gây bệnh. Cần có những nghiên cứu bổ sung để làm sáng tỏvòng đời của loài nấm này.3. Kết luận và một số giải pháp hạn chế dịch bệnh- Bệnh chết ngọn cây sao đen ở Đông Nam Bộ gây thiệt hại đáng kể đến sản xuất,rừng trồng sao đen bị bệnh không có khả năng phục hồi.- Bệnh chết ngọn sao đen ở Đông Nam Bộ do một loài nấm tồn tại ở 2 dạng kýsinh và hoại sinh, loài nấm này lần đầu tiên được phát hiện ở Việt Nam. Đây làmột bệnh rất nguy hiểm cần đầu tư nghiên cứu về nấm bệnh, bệnh dịch học nhằmquản lý hiệu quả bệnh dịch, góp phần gây trồng thành công loài cây gỗ có giá trịnày.- Để hạn chế dịch bệnh xảy ra trên diện rộng cần áp dụng một số biện pháp sauđây: - Biện pháp kỹ thuật lâm sinh: trồng cây đúng lập địa, không trồng những lập địa thoát nước kém, bị úng ngập cục bộ trong mùa mưa. Thực hiện tốt việc trồng cây che bóng cho cây con trong giai đoạn đầu và mở tán kịp thời cho cây sinh ...