Nghiên cứu khoa học Một loài ong lạ mới xuất hiện và gây hại bạch đàn trồng ở Việt Nam

Hiện nay ở một số vùng sinh thái, các loài bạch đàn được chọn là một trong những loài cây trồng chính với mục tiêu cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp với diện tích rừng trồng tập trung lớn. Nhiều địa phương trồng bạch đàn phân tán trong các vườn hộ, dọc theo các bờ kênh với mục tiêu cung cấp gỗ xây dựng. Tuy nhiên, khi trồng rừng bạch đàn ở những nơi có lượng mưa trung bình hàng năm cao trên 2000 mm, đặc biệt có 2 đến 3 tháng liên tục trong mùa mưa có...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu khoa học " Một loài ong lạ mới xuất hiện và gây hại bạch đàn trồng ở Việt Nam "Một loài ong lạ mới xuất hiện và gây hại bạch đàn trồng ở Việt Nam TS. Pham Quang Thu Phòng Nghiên cứu bảo vệ rừng Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam1. Mở đầu: Hiện nay ở một số vùng sinh thái, các loài bạch đàn được chọn là một trongnhững loài cây trồng chính với mục tiêu cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp vớidiện tích rừng trồng tập trung lớn. Nhiều địa phương trồng bạch đàn phân tántrong các vườn hộ, dọc theo các bờ kênh với mục tiêu cung cấp gỗ xây dựng. Tuynhiên, khi trồng rừng bạch đàn ở những nơi có lượng mưa trung bình hàng nămcao trên 2000 mm, đặc biệt có 2 đến 3 tháng liên tục trong mùa mưa có lượng mưabình quân tháng trên 350 mm thì rừng bạch đàn với một số loài hoặc xuất xứ mẫncảm thường bị mắc bệnh cháy lá, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh trưởng và pháttriển của rừng (Phạm Quang Thu, 1999; Ken Old, 1999, 2000). Để giảm thiểu ảnhhưởng của bệnh, các nhà khoa học thuộc viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam,hợp tác với các nhà khoa học Ôxtrâylia từ năm 1995 đến nay đã nghiên cứu điềukiện phát sinh, phát triển của bệnh và tuyển chọn các dòng và xuất xứ kháng bệnhphục vụ việc trồng rừng bạch đàn đạt hiệu quả kinh tế cao (Nguyễn Hoàng Nghĩa,2000). Hiện nay, tại một số rừng trồng bạch đàn non và vườn ươm cây bạch đàn bịmột loài ong lạ xuất hiện và gây hại khá nghiêm trọng cần có những nghiên cứu vềloài ong này nhằm ngăn chăn sự lây lan khi chúng còn xuất hiện trên diện hẹp ởnước ta nhằm bảo vệ và phát triển bền vững loài cây trồng với diện tích lớn nhấthiện nay trên phạm vi cả nước.2. Những thông tin về loài ong lạ trên thé giới. Hiện nay tại các nước Trung Đông, các nước thuộc Địa Trung Hải và châuPhi đã phát hiện được 5 loài ong gây u bướu cho bạch đàn là: Quadrastichodellanova Girault; Epichrysocharis burwelli Schauff; Ophelimus eucalypti (Gahan);Aprostocetus sp.(Beardsley & Perreira 2000) và Nambouria xanthops Berry &Withers. Theo công bố của các nhà khoa học Ôxtrâylia và Israel năm 2004 chorằng loài ong gây bướu gân lá và cành non cây bạch đàn đang gây hại trên mộtdiện tích rộng lớn ở các khu vực trên được xác định tên là Leptocybe invasa Fisher& La Salle. Đây là một loài mới được phát hiện và đặt tên thuộc họ Eulophidae,bộ cánh màng Hymenoptera. Theo thông tin từ viện Nghiên cứu lâm nghiệpKenya, loài ong này gây bướu gân lá, cành non bạch đàn bắt đầu xuất hiện ởKenya vào tháng 11 năm 2002. Các nhà khoa học cho rằng loài ong này đến từmiền đông của Uganda. Tính đến nay đã có 35.000 ha bạch đàn ở khu vực tư nhânvà 15.000 ha rừng bạch đàn ở khu vực quốc doanh bị loài ong này gây hại; dịchhại có xu hướng lan nhanh sang các vùng khác, gây thiệt hại khá nghiêm trọng vềkinh tế cho sản xuất. Theo kết quả nghiên cứu của Zvi Mendel và cộng sự năm 2004, các mẫuong thu được thuộc loài Leptocybe invasa Fisher & La Salle chỉ có con cái, kíchthước trung bình về chiều dài là 2.1 mm, thời gian cho một vòng đời trung bình là132.6 ngày ở nhiệt độ phòng, ở Israel có 2 hoặc 3 thế hệ gối nhau trong một năm.Thời gian sống của con trưởng thành trong điều kiện nuôi bằng mật và nước trungbình 6.5 ngày. Loài ong này đẻ trứng trên lá và cành non, trứng nở thành sâu non,sâu non xâm nhập vào cây chủ tạo thành các bướu nhỏ ở gân lá và cành non, trungbình một lá có thể trên 50 bướu. Có 10 loài bạch đàn được xem là mẫm cảm vớiloài ong này: Eucalyptus botryoides, E. bridgesiana, E. camaldulensis, E. globulus,E. gunii, E. grandis, E. robusta, E. saligna, E. tereticornis và E. viminalis (ZviMendel, 2004).3. Tình hình dịch ong gây bướu lá và cành bạch đàn ở Việt Nam Từ đầu tháng 2 năm 2004 các vườn ươm cây bạch đàn trắng Eucalyptuscamaldulensis, Eucalyptus tereticornis, một số dòng bạch đàn lai và ở một số rừngtrồng bạch đàn non dưới 2 tuổi thuộc thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh ĐôngNam bộ bị một loài ong đẻ trứng ký sinh ở gân lá và các cành non tạo nên các ubướu làm lá và cành non phát triển dị dạng, gây khô lá, chết cành và toàn bộ cây bịchết; gây thiệt hại khá nghiêm trọng (xem ảnh 1). Tuy dịch mới xuất hiện nhưngcó xu hướng lan rộng tới các rừng trồng bạch đàn khác. Qua các mẫu ong trưởngthành thu được các đặc điểm về phân loại rất trùng khớp với mô tả của Zvi Mendel,Alexey Protasov, Nicole Fisher và John La Salle năm 2004 đối với loài Leptocybeinvasa Fisher & La Salle (xem ảnh 2). Qua điều tra khảo sát, thu mẫu tại các khu khảo nghiệm hậu thế cácdòng bạch đàn trắng E. camaldulensis và các dòng và các tổ hợp bạch đàn lai tạilâm trường Minh Đức tỉnh Bình Phước cho thấy mật độ ong trưởng thành tại cáckhu rừng bị bệnh là khá cao. Với kích thước rất nhỏ, chiều dài cơ thể trung bìnhchỉ có 2.1 mm nhưng cũng dễ dàng thu được mẫu vì ong trưởng ...