Nghiên cứu khoa học Quản lý rừng cộng đồng của người Mường ở Xóm Doi Xã Hiền Lương Huyện Đà Bắc - Hoà Bình

Tuy phải trải qua thời kỳ quản lý theo mô hình tập thể hoá, kế hoạch hoá tập trung ở những năm bao cấp, nhưng hình thức quản lý rừng truyền thống vẫn tồn tại ở một số nơi trong một số cộng đồng. Trong thực tiễn đời sống ở vùng miền núi tồn tại một loại hình quản lý lâm nghiệp: lâm nghiệp làng bản. Khi thực thi chính sách giao đất lâm nghiệp theo Nghị định 02/CP, ở nhiều địa phương cho thấy có một diện tích đất lâm nghiệp (chủ yếu là rừng tự nhiên) được...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu khoa học " Quản lý rừng cộng đồng của người Mường ở Xóm Doi Xã Hiền Lương Huyện Đà Bắc - Hoà Bình "Quản lý rừng cộng đồng của người Mường ở Xóm Doi Xã Hiền Lương Huyện ĐàBắc - Hoà BìnhCao Lâm AnhViện Khoa học Lâm nghiệp Việt NamTuy phải trải qua thời kỳ quản lý theo mô hình tập thể hoá, kế hoạch hoá tập trungở những năm bao cấp, nhưng hình thức quản lý rừng truyền thống vẫn tồn tại ởmột số nơi trong một số cộng đồng. Trong thực tiễn đời sống ở vùng miền núi tồntại một loại hình quản lý lâm nghiệp: lâm nghiệp làng bản. Khi thực thi chính sáchgiao đất lâm nghiệp theo Nghị định 02/CP, ở nhiều địa phương cho thấy có mộtdiện tích đất lâm nghiệp (chủ yếu là rừng tự nhiên) được giao cho tập thể (tậpthể ở đây phần lớn là cộng đồng thôn bản) quản lý và sử dụng.Nếu quản lý lâm nghiệp cộng đồng là sự tham gia của các cộng đồng địa phươnghoặc các nhóm hộ gia đình trong việc quản lý, bảo vệ và sử dụng rừng. Thì lâmnghiệp cộng đồng hay lâm nghiệp xã hội bao trùm hàng loại các hoạt động gắnngười dân địa phương với rừng, cây và các sản phẩm cũng như lợi ích từ rừng.Hiền Lương giao đất nông nghiệp và lâm nghiệp cho hộ gia đình hoàn thành vàonăm 1994. Tuy đất lâm nghiệp được qui hoạch là rừng phòng hộ rất xung yếunhưng vẫn được giao cho các hộ (cấp sổ đỏ). Một điều cần lưu ý trong công tácgiao đất giao rừng ở đây là ngoài các hộ gia đình thì Hợp tác xã (HTX) cũngđược giao đất lâm nghiệp, chiếm tỷ lệ 49% tổng quĩ đất được giao. Các HTX tuyđược giao quản lý đất nhưng không được cấp sổ đỏ. (HTX đứng ra ký hợp đồngkhoán bảo vệ rừng của toàn xóm với Ban QLRPH Sông Đà. Đối với rừng của cáchộ thì HTX thu 5% tổng số tiền khoán, đối với rừng của xóm HTX đứng ra điềuhành: Thuê chi hội cựu chiến binh xóm bảo vệ, trả 500.000đồng/năm. Trích 10%tiền khoán làm phí quản lý HTX. Số còn lại chia đều theo đầu hộ trong toàn xóm(không phải chỉ là hộ xã viên).Xã Hiền Lương vốn có diện tích rừng tự nhiên khá lớn và giầu. Từ trước nhữngnăm 1990, khai thác gỗ, nứa là một nghề khá mạnh. Các HTX đều có đội sơn tràngchuyên nghiệp khai thác gỗ và vào vụ nông nhàn thì số sơn tràng không chuyên lạităng lên. Gỗ khai thác được bán cho lâm trường quốc doanh Tu Lý. Từ khi nướcngập lòng hồ và toàn bộ rừng được đưa vào chế độ quản lý rừng phòng hộ rấtxung yếu thì việc khai thác gỗ để bán ngừn g hẳn, các tổ đội sơn tràng tan rã, hiệnchỉ còn hoạt động khai thác gỗ lậu lẻ tẻ, ở vùng giáp ranh .Đất lâm nghiệp của xóm Doi được giao cho 84 hộ gia đình : 147 ha (gồm cả đấtrừng tự nhiên và đất trồng rừng), giao cho tập thể: 70 ha rừng tự nhiên.Xóm Doi trước đây có 1 HTX nông nghiệp, trong thực tế đã tan rã từ lâu; mới đâyđược tổ chức lại và chuyển đổi thành HTX sản xuất kinh doanh đa nghề. HTX có61 xã viên, hoạt động ở lĩnh vực dịch vụ: xay xát ngô lúa, vận tải thuyền, nuôi cá...Các xã viên không góp vốn cổ phần, chỉ xã viên nào thực sự hoạt động trongnhóm thì chung vốn và ăn chia theo vốn góp sau khi trừ chi phí quản lý và quĩ.ở Hiền Lương, mỗi xóm đều có một ranh giới, được các xóm khác thừa nhận, nênkhi ngập xóm cũ, dời lên xóm mới trên núi thì ranh giới cũ vẫn tồn tại. Trongphạm vi ranh giới xóm (làng Mường), những cư dân trong cộng đồng đều cóquyền hưởng tài nguyên như nhau. Như vậy ở chừng mực nào đó cộng đồng xómđã xác lập quyền quản lý tài nguyên đất và rừng của mình.Hiện nay, khi thực hiện chính sách giao đất lâm nghiệp, đã xuất hiện rừng cộngđồng xóm. Rừng cộng đồng xóm chưa được pháp luật chính thức thừa nhận(không được cấp sổ đỏ), nhưng cũng là bán chính thức vì các cơ quan Nhà nướccấp huyện đều biết và thừa nhận nó trong thực tế. Do thôn xóm không thuộc đốitượng giao đất ở nghị định 02/CP nên không thể cấp giấy CNQSD đất cho xóm.Qua tìm hiểu chúng tôi thấy từ lãnh đạo xã, xóm đến người dân, đa số đồng tình đểlại 1 số rừng tự nhiên để tập thể quản lý với những lý do:§ Rừng tự nhiên (của trời) còn lại ít, ở xa khu dân cư khó bảo vệ, rất khó chia đềuvà công bằng cho các hộ.§ Rừng tự nhiên là của chung, để hộ nào muốn khai thác gỗ làm nhà thì còn có chỗđể khai thác, không phải mua bán.§ Để bảo vệ nguồn nước chung.Thường lệ rừng này vẫn được gọi là rừng tập thể, (rừng của HTX), nhưng thựcchất là rừng của cộng đồng xóm, vì:- Thôn Doi có 86 hộ thì chỉ có 60 hộ là xã viên hợp tác xã. Mọi hộ gia đình trongxóm được chia đều tiền khoán bảo vệ rừng của xóm, được quyền vào rừng củaxóm để khai thác gỗ, nứa làm nhà như nhau, không phân biệt có là xã viên HTXhay không.- Xóm trưởng là người có thực quyền điều hành việc quản lý bảo vệ rừng: xâydựng qui định bảo vệ rừng, xét cấp phép khai thác gỗ làm nhà. Khi xảy ra các vụviệc lớn thì trưởng xóm huy động công an xóm, lực lượng dân quân tham gia ngănchặn và xử lý.Vì vậy, thay từ rừng tập thể bằng từ rừng của xóm (làng,bản) có lẽ sẽ chínhxác hơn. Xét trên hiệu lực thực tế thì xóm đã có các quyền sử dụng đất đai vớirừng xóm như sau:§ Quyền quản lý (đặt nội qui, tổ chức bảo vệ, xử lý vi phạm ...