Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp khai thác hợp lý nguồn lợi nghêu giống (Meretrix Lyrata Sowerby, 1851) tại xã đất mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau

Nghiên cứu này thực hiện nhằm đề xuất các giải pháp tổ chức khai thác hợp lý nguồn lợi nghêu giống (Meretrix lyrata) tại xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau. Kết quả nghiên cứu cho thấy, nghêu giống phân bố không đều trên toàn bộ khu vực khảo sát, mật độ trung bình nghêu giống của toàn vùng là 1.400 ± 1.160 con/100m2 . Sinh lượng nghêu giống tại đây có sự biến động lớn trung bình là 91,94 ± 147,98 (gram/100m2 ).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp khai thác hợp lý nguồn lợi nghêu giống (Meretrix Lyrata Sowerby, 1851) tại xã đất mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 2/2015 KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP KHAI THÁC HỢP LÝ NGUỒN LỢI NGHÊU GIỐNG (Meretrix lyrata Sowerby, 1851) TẠI XÃ ĐẤT MŨI, HUYỆN NGỌC HIỂN, TỈNH CÀ MAU RESEARCH ON THE JUVENILE CLAM (Meretrix lyrata Sowerby, 1851) FISHING STATUS TO PROPOSE SOLUTIONS OF SUSTAINABLE RESOURCE FISHING IN DAT MUI COMMUNE, NGOC HIEN DISTRICT, CA MAU PROVINCE Vũ Đức Hùng1, Nguyễn Đức Sĩ2, Trần Đức Phú3 Ngày nhận bài: 16/01/2015; Ngày phản biện thông qua: 24/3/2015; Ngày duyệt đăng: 10/6/2015 TÓM TẮT Nghiên cứu này thực hiện nhằm đề xuất các giải pháp tổ chức khai thác hợp lý nguồn lợi nghêu giống (Meretrix lyrata) tại xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau. Kết quả nghiên cứu cho thấy, nghêu giống phân bố không đều trên toàn bộ khu vực khảo sát, mật độ trung bình nghêu giống của toàn vùng là 1.400 ± 1.160 con/100m2. Sinh lượng nghêu giống tại đây có sự biến động lớn trung bình là 91,94 ± 147,98 (gram/100m2). Trữ lượng nghêu giống tự nhiên toàn vùng khoảng 29.163 kg, khả năng cho phép khai thác 14.581 kg. Tình trạng khai thác nguồn lợi nghêu giống trong thời gian qua diễn ra rất phức tạp năm 2013 có 4.097 lượt người với 1.549 cào tay và 2.548 cào máy khai thác nghêu giống, các biện pháp quản lý nguồn lợi này của chính quyền địa phương chưa mang lại hiệu quả. Kết quả nghiên cứu đóng góp các luận chứng khoa học cho các hoạt động quản lý, khai thác hợp lý nguồn lợi này tại địa phương. Từ khóa: khai thác, nghêu giống Meretrix lyrata, xã Đất Mũi ABSTRACT The study carried out in order to propose solutions to organize the rational exploitation of resources resembling clam (Meretrix lyrata) in Dat Mui Commune, Ngoc Hien district, Ca Mau province. The study results showed that the clam seed is unevenly distributed across the entire survey area, the average density of the whole region of Clam is 1.400 ± 1.160 fish / 100m2. Born amount of Clam there is a large variation 147.98 ± 91.94 average (gram / 100m2). Clam to natural reserves of about 29.163 kg region, the ability for operators 14.581 kg. Exhaustion of Clam resources over time was very complicated 2013 has been 4.097 fishermen with 1.549 and 2.548 raked hands clam rakes same machine operators, measures of resource management is not a local government effective. Findings contribute the scientific evidence for the management and exploitation of these resources locally. Keyword: fishing, hard clam Meretrix lyrata, Dat Mui commune I. ĐẶT VẤN ĐỀ Nghêu (Meretrix lyrata) là một trong những đối tượng thủy sản có giá trị cao ở Việt Nam. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam, từ năm 2009, xuất khẩu nghêu cả nước đạt 17.624 tấn, giá trị trên 37.2 triệu USD, tăng trung bình 5,35%/năm, giá xuất khẩu trung bình của cả nước đạt 2,11 USD/kg. Thị trường tiêu thụ nghêu chủ yếu: Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản Hàn Quốc và các nước ASEAN (VASEP, 2014). 1 2 Trong những năm qua nghề khai thác nghêu giống và nuôi nghêu thương phẩm ở huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau đã đóng góp quan trọng trong phát triển kinh tế, góp phần xóa đói giảm nghèo và cải thiện đáng kể đời sống cho người dân vùng ven biển. Tuy nhiên, tình hình quản lý, khai thác và sử dụng nguồn lợi nghêu giống ở địa phương đang tồn tại rất nhiều bất cập như: tình trạng khai thác nghêu giống tràn lan, tập trung đông người, khai thác tận thu đang Vũ Đức Hùng: Cao học Hàng hải 2012 - Trường Đại học Nha Trang TS. Nguyễn Đức Sĩ, 3 TS. Trần Đức Phú: Viện Khoa học và Công nghệ khai thác thủy sản - Trường Đại học Nha Trang 122 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản hủy diệt bãi nghêu giống. Ngoài ra, việc khai thác nghêu giống không theo quy hoạch đã tác động sấu đến sự biến động nguồn lợi nghêu và môi trường sinh thái tại vùng ven biển Mũi Cà Mau (Nguyễn Hoàng An và ctv, 2013). Bài báo phân tích thực trạng khai thác và diễn biến nguồn lợi nghêu giống như: mật độ, trữ lượng, mùa vụ, hình thức khai thác, các tác động của việc khai thác nghêu giống và các biện pháp quản lý nguồn lợi này đã qua. Bài báo cũng đề xuất các giải pháp kỹ thuật và quản lý hợp lý, góp phần phát triển bền vững nghề khai thác nghêu giống ở Cà Mau. II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu Vị trí xuất hiện nghêu giống từ kênh Năm Ô Rô đến kênh Hai Thiện, thuộc địa bàn xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau. Tuy nhiên, việc khai thác nghêu giống không chỉ có người dân ở xã Đất Mũi, mà còn có dân ở các xã lân cận. Vì vậy, việc điều tra, phỏng vấn, thu thập số liệu về sản lượng, số người, mùa vụ và ngư cụ khai thác nghêu giống được thực hiện ở 3 xã, gồm xã Đất Mũi, Viên An và Viên An Đông. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 08/2011 đến 09/2014. 2. Điều tra thực trạng khai thác Thực trạng khai thác nghêu giống ở xã Đất Mũi được thực hiện bằng cách phỏng vấn trực tiếp 239 hộ dân (toàn vùng có 3.718 hộ) ở 3 xã Đất Mũi, Viên An và Viên An Đông. Các thông tin thu thập tập trung vào ngư cụ, phương tiện khai thác, mùa vụ xuất hiện nghêu giống, sự biến động nguồn lợi theo năm, những tác động của việc khai thác đến nguồn lợi nghêu giống. Ngoài ra, việc thống kê sản lượng khai thác được thực hiện thông qua số liệu thứ cấp từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Cà Mau, Chi cục Biển và Hải đảo tỉnh Cà Mau, Phòng NN& PTNT huyện Ngọc Hiển và các cơ quan có liên quan khác. Để kiểm chứng sản lượng khai thác theo phương pháp của FAO được thực hiện như sau: Trong đó: T: sản lượng (tấn). k: Tổng số điểm khảo sát. B: Khối lượng trung bình tại mỗi điểm khảo sát (kg/m2). S: Diện tích bãi nghêu (ha). Số 2/2015 3. Đánh giá nguồn lợi nghêu giống ở xã Đất Mũi Từ số liệu sơ cấp về vị trị xuất hiện nghêu giống, đặc biệt là kinh nghiệm thực tế của ngư dân địa phương nhằm tìm hiểu vị trí các bãi nghêu giống, quá trình hình thành các bãi giống ...