Nghiên cứu triết học: Bản thể luận và cách tiếp cận bản thể luận trong triết học phương Tây

Nghiên cứu triết học: Ban thể luận và cách tiếp cận ban thế luận trong triết học phương Tây trình bày cơ sở nội hàm của khái niệm “bản thể luận” và khái quát lịch sử hình thành, phát triển của khái niệm này trong triết học phương Tây, từ cổ đại đến hiện đại, bài viết đã đưa ra và phân tích nội dung của cách tiếp cận bản thể luận để từ đó đi đến khẳng định rằng, cách tiếp cận bản thể luận không phải là cách tiếp cận mới, nhưng là một trong những cách tiếp cận có tính gợi mở cao, cho phép nhìn nhận tiến trình phát triển... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu triết học: Bản thể luận và cách tiếp cận bản thể luận trong triết học phương Tây Nghiên cứu triết họcBẢN THỂ LUẬN VÀ CÁCHTIẾP CẬN BẢN THỂ LUẬN TRONG TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂYBẢN THỂ LUẬN VÀ CÁCH TIẾP CẬN BẢN THỂ LUẬN TRONG TRIẾTHỌC PHƯƠNG TÂYNGUYỄN CHÍ HIẾU (*)Trên cơ sở làm rõ nội hàm của khái niệm “bản thể luận” và trình bày một cáchkhái quát lịch sử hình thành, phát triển của khái niệm này trong triết học phươngTây, từ cổ đại đến hiện đại, bài viết đã đưa ra và phân tích nội dung của cách tiếpcận bản thể luận để từ đó đi đến khẳng định rằng, cách tiếp cận bản thể luậnkhông phải là cách tiếp cận mới, nhưng là một trong những cách tiếp cận có tínhgợi mở cao, cho phép nhìn nhận tiến trình phát triển của lịch sử triết học từ mộtgóc độ khác và là cách tiếp cận hữu dụng trong việc nghiên cứu lịch sử triết học.Với tư cách một thành tố căn bản, là “thể nền” của bất kỳ hệ thống triết học nào,bản thể luận và đi liền với nó là cách tiếp cận bản thể luận đã cho thấy lôgíc vậnđộng nội tại của triết học nói chung, đặc biệt và cụ thể hơn là của triết học Tây Âu.Chỉ khi đề cập đến nội dung bản thể luận của tư tưởng triết học Tây Âu, chúng tamới có thể nắm bắt đ ược tính đặc thù, cũng như sự tăng trưởng tri thức ở nó, vìbản thể luận luôn đóng vai trò thể nền và là khâu liên kết, hợp nhất mỗi một hệthống triết học thành một thể thống nhất, có quan hệ với tư tưởng triết học quákhứ, hiện tại và mở ra các xu hướng vận động tiếp theo của tư tưởng ấy vào tươnglai. Như vậy, vấn đề đầu tiên trong quá trình nghiên c ứu lịch sử triết học phươngTây chính là việc làm rõ nội hàm của các khái niệm “bản thể luận” và “cách tiếpcận bản thể luận”. Đây là những khái niệm quen thuộc đối với giới nghiên cứu lịchsử triết học phương Tây, song tiếc thay, vẫn chưa được chúng ta tìm hiểu một cáchđầy đủ. Nhằm bổ khuyết lỗ hổng này, chúng tôi mạnh dạn trình bày một số ý kiếncủa mình trong bài viết này.Để hiểu rõ thực chất của cách tiếp cận bản thể luận, theo chúng tôi, trước hết cầnphải làm rõ nội hàm của khái niệm “bản thể luận”, vì qua đó, chúng ta mới có thểxác định được các nguyên tắc tiếp cận bản thể luận với đối t ượng nghiên cứu.Trước hết, chúng ta cần khẳng định rằng, bản thể luận là bộ phận cơ bản nhất củasiêu hình học. Tên gọi “bản thể luận” chỉ xuất hiện lần đầu tiên ở thế kỷ XVII,trong “Lexicon philosophicum” (Bách khoa thư triết học) của triết gia R.Gocleniusđược xuất bản tại Phrăngphuốc (Đức) vào năm 1613(1). Muộn hơn một chút, thuậtngữ này cũng đã xuất hiện trong các tác phẩm của A.Calovius (xuất bản tạiRostock, năm 1636) và của J.B. du Hamel (xuất bản tại Pari, năm 1687). Năm 1656,J.Clauberg cũng đã sử dụng thuật ngữ này trong “Siêu hình học” được xuất bản tạiAmsterdam. Thuật ngữ này được phổ biến rộng rãi trong triết học sau khi C.Vônphơ(C.Wolff) sử dụng nó để chỉ một bộ phận căn bản của siêu hình học, bên cạnh vũ trụluận, tâm lý học và thần học.Như vậy, tên gọi “bản thể luận” chỉ xuất hiện vào thế kỷ XVII, nhưng tư tưởngbản thể luận đã xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử triết học, ngay từ thời Cổ đại.Nói một cách chung nhất, bản thể luận được hiểu là học thuyết về tồn tại và kháiniệm “tồn tại” là một trong các khái niệm cơ bản của triết học phương Tây. Kháiniệm này liên hệ mật thiết và hữu cơ với quá trình hình thành triết học phương Tâytới mức chính nó, chính sự lý giải về nó đã tạo thành bản chất của phương pháp tưduy triết học Tây Âu. Chính vì vậy mà việc nghiên cứu lịch sử bản thể luận, lịch sửcác quan niệm, học thuyết triết học về tồn tại, về khái niệm tồn tại là con đường duynhất để làm sáng tỏ nội dung của khái niệm này. Chỉ thông qua đó, chúng ta mới cóthể có được nội dung các nguyên tắc, cách tiếp cận bản thể luận.Thuật ngữ bản thể luận có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp, nó là sự kết hợp giữa hai từon (ỹv) – “cái thực tồn”, cái đang tồn tại và logos (ởỹóùũ) – lời lẽ, học thuyết, tạothành “học thuyết về tồn tại”.Chúng ta cần phân biệt hai bộ phận của siêu hình học để có thể thấy rõ hơn đượcvị trí, đối tượng và cách tiếp cận của bản thể luận và qua đó, cũng thấy được vaitrò hết sức quan trọng của bản thể luận với tư cách bộ phận căn bản nhất của siêuhình học. Siêu hình học được phân thành siêu hình học chung (metaphysicageneralis), hay còn gọi là siêu hình học đại cương và siêu hình học chuyên ngành(metaphysica specialis). Siêu hình học đại cương có đối tượng nghiên cứu lànhững cơ sở sâu xa, những quy tắc, cấu trúc cơ bản của tồn tại, như Arixtốt nói, nónghiên cứu “cái thực tồn như là cái thực tồn”(2) hay “cái gì là tồn tại của cái thựctồn”; còn siêu hình học chuyên ngành có đối tượng nghiên cứu là Thượng đế(Thần học tự nhiên), linh hồn (Tâm lý học tự nhiên) và thế giới (Vũ trụ học). Nhưvậy, bản thể luận chính là bộ phận siêu hình học chung (đại cương) của siêu hìnhhọc. Nói chung, theo nghĩa cổ điển thì bản thể luận có nhiệm vụ lý giải cấu trúc cơbản của tồn tại và do vậy, bản thể luận (siêu hình họ ...