Nghiên cứu triết học VỀ TÍNH QUY LUẬT CỦA SỰ HÌNH THÀNH HỆ GIÁ TRỊ VÀ CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC MỚI NGUYỄN VĂN PHÚC

Trong quá trình xây dựng nền văn hoá mới, vấn đề “hình thành hệ giá trị và chuẩn mực xã hội mới, phù hợp với truyền thống, bản sắc dân tộc và yêu cầu của thời đại”(1) là một trong những vấn đề có ý nghĩa quyết định. Giải quyết vấn đề này trong lĩnh vực đạo đức chính là làm hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức mới phù hợp với truyền thống và yêu cầu của thời đại. Trong thời gian qua, những nghiên cứu đạo đức học về vấn đề này đã đạt...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu triết học " VỀ TÍNH QUY LUẬT CỦA SỰ HÌNH THÀNH HỆ GIÁ TRỊ VÀ CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC MỚI NGUYỄN VĂN PHÚC "VỀ TÍNH QUY LUẬT CỦA SỰ HÌNH THÀNH HỆ GIÁ TRỊ VÀ CHUẨNMỰC ĐẠO ĐỨC MỚI NGUYỄN VĂN PHÚC(*)Trong quá trình xây dựng nền văn hoá mới, vấn đề “hình thành hệ giá trị vàchuẩn mực xã hội mới, phù hợp với truyền thống, bản sắc dân tộc và yêu cầucủa thời đại”(1) là một trong những vấn đề có ý nghĩa quyết định. Giải quyếtvấn đề này trong lĩnh vực đạo đức chính là làm hình thành hệ giá trị và chuẩnmực đạo đức mới phù hợp với truyền thống và yêu cầu của thời đại.Trong thời gian qua, những nghiên cứu đạo đức học về vấn đề này đã đạt đượcnhững thành tựu nhất định. Theo đó, sự hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạođức mới được nhìn nhận như một quá trình, một phương diện của sự nghiệpđổi mới, hiện đại hoá đất n ước (chứ không phải được xác lập một cách áp đặt,nóng vội). Cũng như sự nghiệp đổi mới, sự hình thành hệ giá trị và chuẩn mựcđạo đức mới là một quá trình tự giác, được chủ động và tích cực xây dựng trêncơ sở nhận thức tính quy luật của sự hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đótrong điều kiện hiện nay. Tính quy luật chung nhất được nhiều công trình đềcập và phân tích là kế thừa và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống kếthợp với tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hoá, đạo đức của nhân loạitrong xây dựng đạo đức nói chung, hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạo đứcmới nói riêng. Tính quy luật đó, đương nhiên, là định hướng có tính nguyêntắc cho sự xác lập hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức mới. Hơn thế, với sự địnhhướng đó, một số giá trị đạo đức truyền thống cần kế thừa, phát huy trong điềukiện hiện nay đã được phân tích, chẳng hạn: chủ nghĩa yêu nước; tính cần cù,tiết kiệm; tinh thần đoàn kết; lòng nhân ái, bao dung,… Đồng thời, một số giátrị quốc tế, hiện đại cũng đã được xem xét như là những giá trị cần được tiếpthu để bổ sung cho hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức mới, chẳng hạn: tính hiệuquả trong hoạt động; tinh thần thương mại; tính thực tế; tinh thần pháp luật,…Tuy vậy, chỉ với sự xác định nguyên tắc chung và những phân tích cụ thể chomột số trường hợp cụ thể, riêng biệt, thì sự phong phú của những tính quy luậttrong sự hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức mới chưa được xem xétđầy đủ. Vì thế, cần đẩy mạnh hơn nữa việc nghiên cứu một cách toàn diệnnhững tính quy luật của quá trình hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạo đứcmới. Hơn thế, việc nghiên cứu cần được thực hiện cả về mặt xác định nộidung, cả về mặt đề xuất giải pháp cho sự hình thành, hoàn thiện hệ giá trị vàchuẩn mực đạo đức mớiTheo chúng tôi, cần nhìn nhận sự hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạo đứcmới trong mối liên hệ và tính quy định của những nhân tố tiêu biểu, đặc trưngcho quá trình đổi mới, quá trình hiện đại hoá đất nước trong bối cảnh toàn cầuhoá. Sự phân tích những mối liên hệ, tính quy định đó sẽ làm bộc lộ những tínhquy luật căn bản chi phối quá trình hình thành hệ giá trị và chuẩn mực đạo đứcmới. Trên cơ sở đó, những nghiên cứu ở các cấp độ cụ thể hơn sẽ được liên kếtlại như là những yếu tố, những công đoạn của một cách tiếp cận đầy đủ và nhấtquán.Có thể thấy, sự nghiệp hiện đại hoá đất nước đang diễn ra dưới tác động củanhiều nhân tố; nhưng có ba nhân tố cơ bản nhất đang tác động, quy định chiềuhướng vận động, biến đổi xã hội nói chung, các giá trị và chuẩn mực đạo đứcnói riêng là kinh tế thị trường, tiến bộ công nghệ, hội nhập và giao lưu vănhoá. Ngày nay, không thể nói đến phát triển, hiện đại hoá xã hội nếu khôngthực hiện kinh tế thị tr ường; không đẩy nhanh những nghiên cứu và áp dụngcác thành tựu công nghệ trong sản xuất cũng như trong mọi lĩnh vực của đờisống xã hội; không mở cửa giao lưu, hội nhập quốc tế. Sự thực hiện các quátrình này tất dẫn đến những biến đổi đạo đức thích ứng và đáp ứng yêu cầu củachúng.Việc phân tích những yêu cầu của kinh tế thị trường trong mối liên hệ với đạođức sẽ cho thấy những hạn chế, những bất cập về mặt giá trị của đạo đứctruyền thống. Chẳng hạn, dưới tác động của các quy luật giá trị, cung cầu, cạnhtranh, kinh tế thị trường đòi hỏi tính tích cực năng động, tính thực tế, tính hiệuquả của hoạt động người. Bởi vậy, việc coi nhẹ các giá trị vật chất, coi trọngđộng cơ và coi nhẹ hiệu quả của hoạt động, tính duy cảm, thiếu nguyên tắctrong giải quyết các quan hệ xã hội,…với tư cách là các giá trị, các chuẩn mựcđạo đức truyền thống trở nên bất cập trong điều kiện hiện nay. Chúng cần đượckhắc phục trong sự xác lập nội dung của hệ giá trị và chuẩn mực đạo đức mới.Đồng thời, những yêu cầu của kinh tế thị trường lại đòi hỏi con người phải coitrọng cả giá trị vật chất lẫn giá trị tinh thần, cả giá trị cá nhân lẫn giá trị xã hội;đòi hỏi những ứng xử đạo đức được thực hiện bởi những chủ thể có sự phát triểnnhân cách độc lập, có ý thức về sự thống nhất giữa quyền và nghĩa vụ công dân.Chính những đòi hỏi mang tính quy luật đó của kinh t ...