Ngô Nhân Tĩnh và tâm sự một Nho thần _2

(Tài hèn nào dám luận dùng binh, Vượt biển trèo non báo thánh minh… Cách biệt đến nay chừng mấy buổi, Quê hương vui biết được thăng bình) Đạm bạc thường cam bang ngoại thú, Thốn thành nguyện đạt cửu trùng thinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ngô Nhân Tĩnh và tâm sự một Nho thần _2Ngô Nhân Tĩnh và tâm sự một Nho thần (Tài hèn nào dám luận dùng binh, Vượt biển trèo non báo thánh minh… Cách biệt đến nay chừng mấy buổi, Quê hương vui biết được thăng bình) Đạm bạc thường cam bang ngoại thú, Thốn thành nguyện đạt cửu trùng thinh. (Nhâm Tuất niên mạnh đông sứ hành do Quảng Đông thuỷ trình vãng Quảng Tâyhoạ Trịnh Cấn Trai thứ Lạp ông tam thập vận, 24) (Đạm bạc cam lòng nơi nước khách, Tấc lòng xin gửi chín tầng cao) Lòng trung quân ái quốc của ông còn được thể hiện: Khẳng hiệu cam tâm thôn á thán, Trực tương nhiệt huyết ngự hàn băng. Tình quan phụ tử sầu nan cấm, Đạo trọng quân thần bãi bất năng. (Nhâm Tuất niên mạnh đông sứ hành do Quảng Đông thuỷ trình vãng Quảng Tâyhoạ Trịnh Cấn Trai thứ Lạp ông tam thập vận, 25) (Than đỏ, cam lòng theo nguyện học, Giá băng, máu nóng quyết đem bao. Tình thâm phụ tử sầu khôn nén, Đạo trọng quân thần bỏ khó sao!) Nhiều lúc nơi đất khách nhưng ông vẫn vui mừng vì được cùng các bạn TrịnhHoài Đức, Hoàng Ngọc Uẩn, Lê Quang Định… báo đáp ơn vua: Hỷ đắc thiên nhai tri kỷ cộng, Tận tâm thù đáp thánh ân triêm. (Nhâm Tuất niên mạnh đông sứ hành do Quảng Đông thuỷ trình vãng Quảng Tâyhoạ Trịnh Cấn Trai thứ Lạp ông tam thập vận, 29) (Chân trời mừng được cùng tri kỷ, Dốc hết lòng son báo đức vua) Khi nghe tin chiến tranh kết thúc, lại thêm việc thỉnh phong đã thành, trên đườnggiong bè trở về nước, Nhân Tĩnh vui sướng được đền đáp thánh ân: Cục bãi chinh tru thắng phụ phân, Thừa tra vạn lý đáp minh quân. (Hồ Quảng quy chu đồ trung tác tam thập vận, 12) (Cuộc cờ đã vãn, thắng thua phân, Vạn lý bè giong, báo thánh quân) Với Ngô Nhân Tĩnh, dốc hết lòng son báo đáp ơn vua, đất nước là ý nguyện lớnnhất trong đời ông. Và nỗi nhớ quê hương khiến mái đầu thêm tóc bạc cũng không phảilà điều lạ với một người như ông: Báo quốc đan tâm tận, Tư hương bạch phát tân. (Đối kính) (Báo đền đất nước, lòng son dốc, Thương nhớ quê hương, tóc trắng đầu) Trong tư tưởng vị Nho thần triều Nguyễn Ngô Nhân Tĩnh, trung thần ái quốc nàophải chỉ có những bầy tôi kề cận bên mình vua, mà đôi khi, kẻ ở tận chân trời góc biểncũng là bầy tôi tận trung ái quốc: Khởi độc tại triều năng ái quốc, Thiên nhai hải giác diệc nhân thần. (Hồ Quảng quy chu đồ trung tác tam thập vận, 11) (Nào chỉ ở triều là ái quốc, Chân trời góc biển cũng tôi trung) Ngô Nhân Tĩnh khi đi sang Trung Quốc lần thứ nhất, ông từng cùng những ngườibạn thơ Trung Quốc như Trần Tuấn Viễn, Trương Nẫm Khê, Hà Bình… xướng hoạ thơca. Đến năm Bính Dần (1806), Trần Tuấn Viễn, người Quảng Đông sang nước ta, có đếnở nhà của Ngô Nhân Tĩnh, Ngô Nhân Tĩnh nhờ ông đề tựa tập thơ Thập Anh thi tập củamình. Trong bài đề tựa cho tập thơ, ông có nhận xét về Ngô Nhân Tĩnh là người hết lòngvì vua vì nước: “Nhưng tôi lại nhớ đến năm xưa Ngô hầu sang đất Việt (Quảng Tây) cùngtôi quấn quýt mấy tháng liền, giãi bày bàn luận, khí khái việc lưu trệ mà lời thường chứasự phong nhã hài hoà. Trong tập thơ, những câu mạnh mẽ hùng tráng, đẹp đẽ không thểkể hết, nhưng tôi xem đến những câu như “Thân thế vô liêu thánh đế tri” và “Nghĩa dĩquân thần mỗi tự khoan” mới hé mở mối tơ tình khẩn thiết vì vua vì nước, nên tôi chưatừng bỏ quyển, cứ cuốn trôi theo mà đọc đi đọc lại không rời tay. Phàm là người trungvới vua thì ắt thành thật với bạn bè, điều ấy là lý do mà tôi vui vẻ cùng Ngô hầu kết giao. Dẫu một tấm lòng son sắt như thế cũng có lúc bị kẻ khác tỵ hiềm và giá hoạ, đểrồi vào năm cuối đời, ông mất trong thấp thỏm lo âu… 2.2. Nỗi oan và tâm sự khó bày Sách Đại Nam thực lục, chính biên có chép: Năm Quý Dậu, Gia Long thứ 12(1813), chiếu cho Tổng trấn thành Gia Định Lê Văn Duyệt và Hiệp tổng trấn Ngô NhânTĩnh đại phát thuỷ binh hơn 13.000 người đem quốc vương Chân Lạp là Nặc Chân vềnước. Sau lần đi sứ ấy, ông về và mất. Cũng trong Đại Nam thực lục, chính biên có chéprằng: “… Nhân Tĩnh trước sang Chân Lạp, có người nói Tĩnh nhận riêng của nướcPhiên. Văn Duyệt đem việc tâu, Vua nói: “Việc không có chứng cứ, hãy để đó”. NhânTĩnh nghĩ không yên lòng, thường tự than rằng: “Vẽ rắn thêm chân ai khiến ta mang cáioan không bày tỏ được”. Đến nay ốm chết. Trịnh Hoài Đức tâu xin truy tặng. Vua khôngcho”(27). Còn trong Đại Nam liệt truyện, chính biên thì chép: “… Đến khi trở về hoặc cóngười nói là Tĩnh nhận của cho riê ...