Ngô Nhân Tĩnh và tâm sự một Nho thần _3

Nếu ông là đồng chí của Nguyễn Văn Thành hẳn không dám viết lời chú trong thơ như vậy. Vả lại lời chú ấy chưa đủ chứng cứ để kết luận ông có quan hệ mật thiết với Nguyễn Văn Thành, vì Lê Quang Định có đến hai bài viết về Nguyễn Văn Thành làLưu biệt Bắc thành Nguyễn Tổng trấn và Ký hoài Bắc thành Nguyễn Tổng trấn. Nhưng từ lời lẽ trong bài Đối kiếm
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ngô Nhân Tĩnh và tâm sự một Nho thần _3Ngô Nhân Tĩnh và tâm sự một Nho thần Nếu ông là đồng chí của Nguyễn Văn Thành hẳn không dám viết lời chú trong thơnhư vậy. Vả lại lời chú ấy chưa đủ chứng cứ để kết luận ông có quan hệ mật thiết vớiNguyễn Văn Thành, vì Lê Quang Định có đến hai bài viết về Nguyễn Văn Thành làLưubiệt Bắc thành Nguyễn Tổng trấn và Ký hoài Bắc thành Nguyễn Tổng trấn. Nhưng từ lờilẽ trong bài Đối kiếm, có thể thấy tâm sự của Ngô Nhân Tĩnh vẫn là một lòng trung quânái quốc, tuyệt không có ý gì là đồng chí của Nguyễn Văn Thành, mà chỉ là tình cảm bạnđồng liêu: Ỷ khan thiên ngoại kiếm, Tặng ức ý trung nhân. Dũng phụ lăng vân khí, Hùng hoài báo quốc thân. Xạ tinh tri hữu phận, Đàn giáp tiếu vô nhân. Thí hướng sơn trung quá, Thời văn khấp quỷ thần. (Dựa nhìn thanh kiếm ngoài trời xa, Nhớ ai đem kiếm tặng cho mình. Đành luống phụ chí khí chọc trời mây, Chỉ ôm lòng xả thân đền ơn nước. Khí kiếm xông trời đêm biết là có phận, Gõ kiếm cười không chỗ về nương. Thử mang kiếm đi qua non núi, Thường nghe tiếng gào khóc của quỷ thần)(32). Tấm lòng luôn hướng về quê hương đất nước về đấng minh quân ở Ngô NhânTĩnh hẳn cao hơn tất cả. Tấm lòng ấy của ông luôn mong thấu đến cửu trùng mà trongrất nhiều bài thơ ông giãi bày, thổ lộ: Vạn lý giang hồ viễn, Quân thần nhất niệm cao. Khứ quốc ưu thiên vấn, Mưu thân quý chuyết tao. (Khách trung tạp cảm, 10) (Sông hồ xa muôn dặm, Lòng vẫn nhớ đạo quân thần cao. Rời nước trong lòng lo lắng thường hỏi trời, Chuyện lo cho thân mình hổ thẹn chỉ húp bã cặn mà lòng vui(33)) Ở đây, Ngô Nhân Tĩnh rất rạch ròi giữa việc nước với tình nhà. Ông luôn đặt việcnước lên trên, việc nhà và bản thân ông xuống hàng dưới, nhiều khi chẳng sá gì. Đọc bàithơ trên, ta dễ dàng nhận thấy, Ngô Nhân Tĩnh có nỗi lòng tựa Khuất Nguyên lo toanviệc nước, và có cái tình hiếu thảo với gia đình một cách chân tình mộc mạc. Thời gian đi sứ chính là thời gian Ngô Nhân Tĩnh có dịp để nhìn nhận lại nhữnggiá trị cuộc đời. Chính vì thế mà, ông hiểu rõ hơn những trường thị phi, nhận ra chân lý:cuộc đời danh vọng là huyễn ảo, phù vân. Ông viết về Hàn Tín: Anh hùng tự cổ ái thành danh, Nhất tự thành danh bách kỵ manh. Hoạ triệu bất quan lai thỉnh ấn, Nguy cơ đa tại thiện tương binh… (Anh hùng tự cổ thích thành danh, Vừa thành danh thì trăm mối ngờ cũng nảy sinh. Cái mầm hoạ chẳng phải đến khi xin ấn tước, Mà nguy cơ thường ở việc giỏi dùng binh…). Không biết số phận của ông có vận vào mấy vần thơ ấy không, nhưng tấm lòngtrong sáng của Ngô Nhữ Sơn khi ngộ ra bon chen danh lợi chẳng được gì, được chuyểnvào mấy vần thơ: Thập niên tiền tiếu mưu thân chuyết, Hà sự đa đoan hoạ túc xà. (Hồ Quảng quy chu đồ trung tác tam thập vận, 22) (Tự cợt mười năm ta vụng dại, Cớ sao lắm chuyện, rắn thêm chân!) Và: “Thập niên kim thuỷ đắc tâm trai” (Mười năm nay mới được tâm thanhnhàn) (Hồ Quảng quy chu đồ trung tác tam thập vận, 9). Ẩn sau bức màn bí mật về cái chết đầy oan tình của Ngô Nhân Tĩnh, chưa hẳn làchuyện ông kết thân với Nguyễn Văn Thành, mà có thể đúng như lời chép trong cácsách sử Đại Nam thực lục và Đại Nam liệt truyện. Như chúng tôi đã nói, bởi trong nămcuối đời, dường như Nhân Tĩnh không làm thơ để giãi bày nỗi oan tình mà ông gánhphải. Nguyễn Văn Thành tự sát vẫn có di biểu trần tình(34) còn Ngô Nhân Tĩnh không, dovậy, chúng ta chưa đủ chứng cứ để phân giải sự tình. Có thể nỗi oan của Ngô Nhân Tĩnhkhông đáng để trình bày, cũng có thể ông quả có lời khó nói, mà cũng có thể ông buồnbã trầm uất vì bề trên chưa hiểu thấu lòng ông. Tấm lòng của ông đành phó mặc cho trờiđất, cho sắc xuân non nước, như lời ông đáp lại các bạn đồng liêu trong buổi tiễn biệtcuối cùng được ghi lại: Mãn thành xuân sắc tống chinh an, Bán cú tâm đầu dục thoại nan. Vị tín lâm dân sư Tử Sản, Cảm tương thị nghĩa hiệu Phùng Hoan… Thử khứ dĩ kỳ mai nguyệt hội, Hưu tương bôi tửu xướng Dương Quan. (Đáp chư hữu tặng biệt nguyên vận) (Cảnh xuân đầy thành đưa tiễn người đi xa, Nửa lời tâm sự muốn nói cũng khó nói nên lời. Chưa dám tin rằng mình học theo cách thương dân như Tử Sản, Nhưng dám học theo việc mua nghĩa của Phùng Hoan… Từ đây xa cách, hẹn gặp nhau khi mùa mai nở, Xin đừng nâng chén rượ ...