Ngừa tai biến của corticoid khi dùng cho trẻ em

Cũng như ở người lớn, ngoài kháng sinh thì corticoid là thuốc rất thường dùng để điều trị và phòng ngừa nhiều bệnh ở trẻ em. Đây cũng là nhóm thuốc có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm nhưng lại hay bị lạm dụng. Corticoid có tác dụng kháng viêm, chống dị ứng và ức chế miễn dịch, vì vậy nó được chỉ định để chữa nhiều bệnh ở trẻ em như bệnh dị ứng: nổi mề đay, phù do dị ứng, bệnh ngoài da (chàm, vảy nến, viêm da dị ứng); hen phế quản; bệnh khớp (viêm đa khớp...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ngừa tai biến của corticoid khi dùng cho trẻ em Ngừa tai biến củacorticoid khi dùng cho trẻ emCũng như ở người lớn, ngoài kháng sinh thì corticoid là thuốcrất thường dùng để điều trị và phòng ngừa nhiều bệnh ở trẻ em.Đây cũng là nhóm thuốc có nhiều tác dụng phụ nguy hiểmnhưng lại hay bị lạm dụng.Corticoid có tác dụng kháng viêm, chống dị ứng và ức chế miễndịch, vì vậy nó được chỉ định để chữa nhiều bệnh ở trẻ em nhưbệnh dị ứng: nổi mề đay, phù do dị ứng, bệnh ngoài da (chàm,vảy nến, viêm da dị ứng); hen phế quản; bệnh khớp (viêm đakhớp dạng thấp, thấp khớp cấp); bệnh thận (hội chứng thận hư);bệnh lupus ban đỏ hệ thống; bệnh tiêu hóa (viêm gan mạn tínhtự miễn); bệnh ác tính (bệnh bạch cầu cấp dòng lympho,lymphomas, Hodgkin, u nguyên bào thận…); bệnh về máu (xuấthuyết giảm tiểu cầu miễn dịch, thiếu máu tan máu tự miễn); hộichứng sinh dục - thượng thận (tăng sản thượng thận bẩm sinh)... Loãng xương có thể xảy ra ở trẻ dùng corticoid.Những tác hại đáng ngại của thuốcCorticoid có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, đặc biệt ở trẻ nhỏ vàtrẻ sơ sinh. Những tác hại khi dùng corticoid thường gặp ởnhững trẻ dùng corticoid liều cao hoặc dùng dài ngày, có thể gâyảnh hưởng đến chức năng tuyến thượng thận và làm trẻ chậmphát triển.Ngay cả thuốc bôi ngoài da có chứa corticoid ở trẻ em, thườnggặp nhất là dùng thuốc bôi corticoid để tự chữa bệnh chàm thểtạng cũng có thể gây tác hại cho trẻ. Teo da là tác dụng phụ phổbiến nhất.Corticoid có thể gây ra hội chứng Cushing ở trẻ em. Đây là tácdụng phụ do sử dụng thuốc corticoid với liều lượng cao và kéodài. Ở những trẻ bị hội chứng Cushing dễ tăng cân, béo phìkhông cân đối, tích tụ mỡ ở phần bụng và mặt, sau gáy và cổ,còn phần tay chân thì lại gầy và dường như không thay đổi sovới trước đây. Còn ở trẻ gái đã dậy thì sẽ xuất hiện rối loạn kinhnguyệt hoặc mất kinh. Tình trạng ức chế tuyến thượng thận cònlàm cho da càng ngày càng mỏng dần và rất dễ bị bầm tím,những vết căng giãn màu đỏ tía xuất hiện dưới da. Các vết đứttay, chảy máu hoặc vết côn trùng cắn thì rất lâu lành. Khuôn mặttrẻ trở nên tròn như mặt trăng, kèm theo tình trạng mệt mỏi, yếucơ, dễ mắc bệnh nhiễm trùng.Suy tuyến thượng thận do khi dùng thuốc corticoid kéo dài sẽlàm ức chế tuyến thượng thận bài tiết ra corticoid, dẫn đến tìnhtrạng suy giảm khả năng bài tiết corticoid của chính cơ thể trẻ,làm trẻ mệt mỏi, buồn nôn, nặng hơn có thể gây huyết áp thấphay tụt huyết áp. Tăng cân do giữ muối nước, cơ thể trẻ béo ra,bụng to, chân tay teo lại, da mỏng dễ bầm máu, rạn nứt da ởbụng.Corticoid có thể gây bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, loét dạdày tá tràng, hạ kali máu (bệnh nhi sẽ bị yếu cơ, có thể loạn nhịptim). Corticoid còn làm giảm sức đề kháng của cơ thể nên trẻ dễbị nhiễm trùng (lao phổi, nấm da, zona, thủy đậu…), loãngxương (xương bị mất chất vôi, mỏng dần nên rất dễ bị gãy). Trẻmọc trứng cá, rậm lông, hoại tử xương vô trùng (thường ở đầuxương đùi), teo cơ (cơ mông, cơ tứ đầu đùi), đục thủy tinh thể,tăng nhãn áp, rối loạn tâm thần kinh (mất ngủ, nóng nảy, kémchú ý, cơn hưng phấn hay trầm cảm). Corticoid làm trẻ chậmphát triển chiều cao, dẫn đến bị lùn.Cách nào để hạn chế, phòng ngừa?Ðể phòng ngừa và hạn chế những tác dụng phụ của nhóm thuốcnày gây ra, tất cả những trẻ có điều trị thuốc corticoid nên theohướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Quan trọng nhất là phải dùngcorticoid đúng chỉ định và theo hướng dẫn của thầy thuốc. Khidùng lâu dài corticoid phải có bác sĩ chuyên khoa theo dõithường xuyên để xử trí kịp thời nếu xảy ra tác dụng có hại.Không được tự ngừng thuốc corticoid đột ngột, nhất là nhữngtrường hợp đang dùng liều cao hoặc đã dùng thuốc trong thờigian dài vì có nguy cơ gây suy thượng thận cấp nặng, dễ dẫn đếntử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Trẻ mắc hội chứng cushing.Nên dùng corticoid với liều thấp nhất và trong thời gian ngắnnhất theo yêu cầu điều trị đủ có tác dụng. Dùng các thuốc thaythế khác ngay khi có thể. Ưu tiên sử dụng các cách dùng thuốc íttác dụng phụ nhất mà vẫn đạt hiệu quả như bôi ngoài da hoặc trẻbị hen phế quản phụ thuộc corticoid có thể dùng đường hít quamũi. Trước khi điều trị nên chụp Xquang phổi để loại trừ bệnhlao phổi vì corticoid làm nặng thêm bệnh lao phổi.Khi bắt đầu và trong suốt thời gian điều trị corticoid, cần kiểmtra xem trẻ có bị đái tháo đường hoặc tăng huyết áp không? Giađình nên biết corticoid có thể gây rối loạn tâm thần, vì vậy cầnthông báo ngay cho thầy thuốc nếu trẻ có những thay đổi vềhành vi, nhận thức hoặc trí nhớ.Ðể đề phòng loãng xương, nên cho trẻ uống thêm khoảng 1gcalci mỗi ngày và có thể uống thêm vitamin D, nên kiểm trađịnh kỳ 6 tháng 1 lần xem trẻ có bị loãng xương không. Ðềphòng viêm loét dạ dày bằng cách cho trẻ uống thuốc cùng hoặcngay sau các bữa ăn. Một số thuốc có khả năng dự phòng loét dạdày do corticoid là sucralfate, uống trước bữa ăn 1 giờ và trướckhi đi ngủ hoặc ranitidine, losec...Nếu trẻ có dấu hiệu nhiễm trùng thì phải được điều trị tích cựcbằng kháng sinh. Cần theo dõi cân nặng của trẻ hằng ngày. Nênáp dụng chế độ ăn kiêng để tránh béo phì hoặc tăng cân nhanh.Nên đo chiều cao thường xuyên để phát hiện sớm những trườnghợp trẻ bị chậm lớn. Nếu đang điều trị mà thấy trẻ bị phù thìphải báo ngay cho thầy thuốc. Dùng corticoid hay gây hạ kalimáu, nên trẻ phải được xét nghiệm kiểm tra kali máu định kỳ.Khi bắt đầu giảm liều hoặc ngừng corticoid, cần chú ý các dấuhiệu có thể của suy thượng thận như mệt, buồn nôn, rối loạn tiêuhóa, tụt huyết áp... Khi đó nên đưa trẻ đến bệnh viện sớm để cấpcứu kịp thời. ...