Người phụ nữ Cơ-ho trong đời sống gia đình hiện nay (Nghiên cứu trường hợp xã Ka Đơn, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng)

Bài viết dựa trên nghiên cứu từ năm 2011-2012 để tìm hiểu một số biến đổi vai trò của phụ nữ Cơ-ho trong đời sống gia đình ở xã Ka Đơn, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Người phụ nữ Cơ-ho trong đời sống gia đình hiện nay (Nghiên cứu trường hợp xã Ka Đơn, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng) Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Sè 3 - 2014 Ngưêi phô n÷ C¬-ho trong ®êi sèng gia ®×nh hiÖn nay (Nghiªn cøu trưêng hîp x· Ka §¬n, huyÖn §¬n Dư¬ng, tØnh L©m §ång) Ph¹m V¨n Hãa Khoa Ng÷ v¨n vµ V¨n hãa häc, §¹i häc §µ L¹t Tãm t¾t: Dùa trªn kÕt qu¶ mét nghiªn cøu nhá n¨m 2011-2012, bµi viÕt bưíc ®Çu t×m hiÓu mét sè biÕn ®æi vai trß cña phô n÷ C¬- ho trong ®êi sèng gia ®×nh ë x· Ka §¬n, huyÖn §¬n Dư¬ng, tØnh L©m §ång hiÖn nay. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy trªn 70% khèi lưîng c«ng viÖc néi trî vµ ch¨m sãc gia ®×nh ë c¸c hé ngưêi C¬- ho ë Ka §¬n vÉn do phô n÷ lµ ngưêi lµm chÝnh. Sù b×nh ®¼ng nam n÷ trong gia ®×nh C¬-ho thÓ hiÖn næi bËt trong viÖc gi¸o dôc con c¸i, kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. Trong c«ng viÖc s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý tµi s¶n, ®µn «ng C¬-ho hiÖn nay ®ang tõng bưíc ®ång hµnh cïng víi vî trong c¸c quyÕt ®Þnh, xuÊt hiÖn xu thÕ quyÒn quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc thuéc c¶ hai vî chång. Cã sù giao thoa gi÷a mÉu hÖ vµ phô quyÒn, râ nhÊt lµ trong viÖc cưíi hái. Riªng trong viÖc gÆp gì lµm quen vµ quyÕt ®Þnh kÕt h«n hiÖn nay, nhµ g¸i kh«ng cßn hoµn toµn chñ ®éng trong viÖc b¾t chång; vai trß cña cha mÑ, dßng hä gi¶m dÇn hưíng ®Õn tù chñ c¸ nh©n, con c¸i tù quyÕt ®Þnh. Tõ khãa: D©n téc thiÓu sè; ngưêi C¬-ho; Phô n÷; Gia ®×nh; V¨n hãa; Vai trß. Ph¹m V¨n Hãa 63 T©y Nguyªn cã nhiÒu téc ngưêi thuéc lo¹i h×nh x· héi mÉu hÖ, như £®ª, C¬-ho, M’n«ng, Giarai, Raglay, M¹… ë c¸c téc ngưêi Êy, nguyªn t¾c mÉu hÖ chi phèi toµn bé c¸c mÆt trong ®êi sèng x· héi: v¨n hãa, kinh tÕ, quan hÖ x· héi, ®êi sèng tinh thÇn. Còng như c¸c téc ngưêi nãi trªn, gia ®×nh C¬-ho lµ mét kh«ng gian biÓu hiÖn chÆt chÏ, râ nÐt vai trß cña ngưêi phô n÷. Gia ®×nh lµ n¬i hä ®ưîc sinh ra, lín lªn, trưëng thµnh, kÕt h«n, lµm mÑ, lµm bµ vµ gia ®×nh còng lµ n¬i hä thùc thi c¸c bæn phËn, tr¸ch nhiÖm cña ngưêi trô cét (Phan Ngäc ChiÕn, 2005). Theo sè liÖu cña Côc thèng kª L©m §ång, n¨m 2009 t¹i L©m §ång cã kho¶ng 145.665 ngưêi C¬-ho sinh sèng, chiÕm 12,3% d©n sè cña tØnh vµ 87,7% tæng sè ngưêi C¬-ho t¹i ViÖt Nam. ë L©m §ång, ngưêi C¬-ho cư tró chñ yÕu ë c¸c huyÖn: L¹c Dư¬ng, §¬n Dư¬ng, §øc Träng, L©m Hµ, §am R«ng, Di Linh, B¶o L©m, §¹ Hoai. HiÖn nay ngưêi C¬-ho ë L©m §ång cã kho¶ng 5 nhãm chÝnh lµ Xrª, K’Yon, Nép, Chil, L¹ch ph©n bè ®Òu trªn c¸c ®Þa bµn (Côc thèng kª tØnh L©m §ång, 2009). §¬n Dư¬ng lµ mét huyÖn vïng s©u phÝa B¾c cña tØnh L©m §ång. Ngưêi C¬-ho ë §¬n Dư¬ng gåm hai nhãm téc ngưêi lµ C¬-ho vµ Chil víi sè d©n kh¸ ®«ng (3.441 nh©n khÈu). X· Ka §¬n cã kho¶ng 2.918 nh©n khÈu, cư tró tËp trung t¹i 5 th«n lµ: K’§¬n, K’R¸i 1, K’R¸i 2, K’§ª, K’R¨ng Chí. Trªn ®Þa bµn x· cã 5 téc ngưêi sinh sèng: C¬-ho, Churu, Raglay, Th¸i, Kinh. Ngưêi C¬-ho ë ®©y theo ®¹o Thiªn chóa. Trong cuéc sèng ®êi thưêng, nhµ thê vµ gi¸o lý ®· ¶nh hưëng kh¸ s©u s¾c ®Õn ngưêi d©n. Dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra ®Þnh lưîng nhá (100 hé) n¨m 2011-2012, bµi viÕt bưíc ®Çu t×m hiÓu mét sè biÕn ®æi vai trß phô n÷ C¬-ho trong ®êi sèng gia ®×nh ë x· Ka §¬n, huyÖn §¬n Dư¬ng, tØnh L©m §ång hiÖn nay. 1. Vai trß cña phô n÷ trong sinh ®Î Theo sè liÖu cña UBND x· §¬n Dư¬ng, tuæi kÕt h«n cña nam n÷ C¬- ho ë Ka §¬n hiÖn nay lµ tõ 18-24 tuæi. Thùc tÕ quan s¸t, trung b×nh mét ngưêi phô n÷ C¬-ho trÎ tuæi cã tõ 2- 3 con. MÆc dï vÉn cßn tån t¹i tư tưëng träng n÷ khinh nam nhưng nh×n chung, quan niÖm nµy kh«ng cßn 64 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 24, sè 3, tr. 62-70 nÆng nÒ như trưíc ®©y. KÕt h«n muén vµ cã Ýt con lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngưêi phô n÷ n©ng cao hiÓu biÕt x· héi, tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng céng ®ång, ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n… Theo kh¶o s¸t, nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi cña c¶ vî vµ chång ngưêi C¬-ho - Ka §¬n trong viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai, kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh vµ ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n cho phô n÷ ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc. NhiÒu vî chång trÎ ®· tù nguyÖn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, như: uèng thuèc, dïng bao cao su, ®Æt vßng, triÖt s¶n sau khi ®· cã hai hoÆc ba con. ViÖc ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n, bµ mÑ vµ trÎ em ®ưîc chÝnh quyÒn ®Þa phư¬ng chó träng tõ chÝnh s¸ch ®Õn ho¹t ®éng thùc tiÔn. Trong quyÕt ®Þnh sinh con, phÇn lín hai vî chång quan t©m, bµn b¹c ®Ó quyÕt ®Þnh. Sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy: 12% sè ngưêi ®ưîc hái cho r»ng chång quyÕt ®Þnh, 18% vî quyÕt ®Þnh, cã tíi 70% lµ c¶ hai vî chång cïng quyÕt ®Þnh. Tuy thùc tÕ vÉn cã nhiÒu trưêng hîp ngưêi phô n÷ kh«ng kiÓm so¸t ®ưîc hµnh vi sinh ®Î cña m×nh. Hä chÞu ¸p lùc cña gia ®×nh trong viÖc ph¶i cã con g¸i hoÆc cã ngưêi chång kh«ng ý thøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. Nhưng nh×n chung, vai trß cña ngưêi phô n÷ trong sinh ®Î, nu«i con ®ang hưíng tíi ...