NGUYÊN TẮC DƯỢC ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN CAO TUỔI

cần hiểu tuổi già và tác động lên cơ thể- hiểu những v/đ sinh lý và xã hội- càng lớn tuổi càng nhiều bệnh, đưa đến dùng nhiều thuốc, dùng polypharmacy, tạo ra những v/đ do thuốc gây ra.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NGUYÊN TẮC DƯỢC ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN CAO TUỔI NGUYÊN TẮC DƯỢC ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN CAO TUỔI Bộ môn Dược Lâm Sàng - Đại học Dựơc TPHCM DS Leâ-vaên-NhaânChöùng chæ chuyeân khoa Döôïc só laõo khoa Hoa-kyø 1 Những vấn đề lão khoa• - cần hiểu tuổi già và tác động lên cơ thể• - hiểu những v/đ sinh lý và xã hội• - càng lớn tuổi càng nhiều bệnh, đưa đến dùng nhiều thuốc, dùng polypharmacy, tạo ra những v/đ do thuốc gây ra. 2 Biến đổi cơ thể và tuổi tác• Tác động lên dược động học và dược lý.• Aûnh hưởng dược động học:• - Hấp thu• - Phân phối• - Chuyển hóa• - Loại thải 3 Hấp thu• - pH dạ dày có thể tăng• - lưu lượng máu giảm• - chuyển động bao tử có thể chậm trễ• Hai yếu tố đầu có thể giảm hấp thu, trong khi yếu tố thứ ba có thể làm thuốc hấp thu nhiều hơn. 4 Phân phối• - cơ bắp giảm, nhường chỗ cho mỡ• - nước trong cơ thể giảm 10-15% khi 80 tuổi• - giảm albumin và alpha-1-acid glycoprotein – Albumin có ái lực với thuốc acid như warfarin – Alpha-acid glycoprotein hút thuốc kiềm như propranolol 5 Phân phối - Giảm albumin làm tăng thuốc ở dạng tự do, tăng tác dụng. - Thuốc tan trong nước Vd thấp, mức thuốc cao, thuốc tan trong lipid Vd cao mức thuốc thấp• - Vd tăng làm tăng t1/2 đưa đến tích lũy thuốc ở người cao tuổi• - T/d diazepam có t1/2 ở người trẻ 20 giờ nhưng bằng 70 giờ ở người già 6 Thời gian bán thải 0.693 0.693 x Vdt1/2 = = k clT Vd ↑ t1/2 ↑ 7 Phân phối• TCA và benzodiazepin tác dụng dài xuyên qua màng chắn huyết não dễ hơn, gây nhiều tác động hệ thần kinh TW.• Bệnh nhân cao tuổi có thể cảm thấy mệt mỏi và lẫn lộn khi dùng 2 nhóm thuốc này. 8 Loại thải• GAN : cơ quan chuyển hóa chính của thuốc. Khi già, máu qua gan ít, gan nhỏ lại, ảnh hưởng lên thuốc có tỷ số ly trích ở gan cao.• Chuyển hóa pha 1 gồm oxy hóa thuốc, ảnh hưởng bởi tuổi già, đưa đến giảm loại thải toàn phần.• Pha 2 gồm liên hợp giúp thuốc hòa tan, ít bị ảnh hưởng do tuổi già. 9 Loại thải• THẬN: sau 40 tuổi lưu lượng máu qua thận giảm và độ lọc tiểu cầu thận giảm 6 đến 10% cho 1 thập kỷ.• Nên dùng liều nhỏ hơn khi thuốc loại thải chính yếu qua thận ở người già.• Không nên căn cứ vào creatinin huyết thanh mà nên tính loại thải creatinin (công thức Cockcroft ) 10Công thức Cockcroft & Gault (140 – tuổi) x thể trọng ClCR = 72 x Cr huyết thanh ClCR (ml/phút) Thể trọng (Kg) Cr tính bằng mg/dl Phụ nữ x 0.8 11 Thí dụMột bà cụ 70 tuổi nặng 50 Kg có Cr = 1mg/dl.Độ thanh thải của bà cụ nầy : (140 – tuổi) x 50 ClCR = x 0.8 72 x 1 ClCR = 39 ml/phút Nếu bà cụ này uống viên Ciprofloxacin, liều lượng cho người lớn có Cl < 50 ml/phút là 200mg ngày 2 lần hay 400 mg ngày 1 lần 12 Loại thải• THẬN: sau 40 tuổi lưu lượng máu qua thận giảm và độ lọc tiểu cầu thận giảm 6 đến 10% cho 1 thập kỷ.• Nên dùng liều nhỏ hơn khi thuốc loại thải chính yếu qua thận ở người già.• Không nên căn cứ vào creatinin huyết thanh mà nên tính loại thải creatinin (công thức Cockcroft ) 13 Thuốc giảm chuyển hóa ở gan• Amlodipine Codeine• Diltiazem Ibuprofen• Morphine Naproxen• Nifedipine Phenytoin• Propranolol Quinidine• Theophyllin Verapamil 14Thí dụ thay đổi liều lượng hay tăng khoảng cách dùng khi thanh thải creatinin< 50 ml/ph• Amoxicillin: uống mỗi 12 giờ• Cefaclor: giảm liều 50%• Ciprofloxacin: giảm liều 50%• Digoxin: giảm liều 25-75% hay dùng cách nhật• Enalapril: giảm liều 75%• Ranitidine: giảm liều 50% 15 Thay đổi tác dụng dược lý• Tăng mức nhạy cảm của thụ thể đặc biệt ở hệ thần kinh trung ương:• - thuốc đối kháng cholin: TCA, kháng histamin, chống co thắt: khô miệng, quáng mắt, triệu chứng lớn tuyến tiền liệt.• - thuốc làm êm dịu: benzodiazepin và thuốc giảm đau mạnh: êm dịu thái quá, té ngã, gảy xương.• - hạ huyết áp ở thế đứng với thuốc hạ huyết áp do mất phản xạ nhận cảm áp ( baroreceptor) 16Multiple therapy / Polypharmacy• Polypharmacy: dùng nhiều thứ thuốc cùng nhóm, cùng cơ chế tác dụng• Dùng nhiều thứ thuốc là nguyên nhân bệnh suất và tử suất người cao tuổi• Thí dụ: dùng Ibuprofen chửa viêm khớp lâu ngày giảm prostaglandin trong ống tiêu hóa, gây viêm dạ dày, viêm ống thực quản.• Thuốc PPI hay kháng H-2 gây thêm hiệu quả phụ như lẫn lộn, thay đổi tình trạng tâm thần 17 Dùng nhiều thuốc• - 1/1000 bệnh nhân nằm bệnh viện chết do tác dụng của thuốc• - 30% trường hợp phải vào BV do thuốc• - dùng thuốc không đúng, thiếu hướng dẫn, dị ứng 18 Yếu tố góp vào polypharmacy• - nhiều bệnh, dùng quá nhiều thuốc - nhiều bác sĩ kê đơn• - mua ở nhiều hiệu thuốc khác nhau• - dùng thuốc ...