Nguyên tắc tập trung dân chủ trong xây dựng Đảng – những vấn đề nhận thức thêm

Tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản của việc xây dựng đảng cộng sản.Vấn đề này được V.I. Lênin xác định trong học thuyết về xây dựng đảng kiểumới của giai cấp vô sản, sau đó được các đảng cộng sản của Quốc tế Cộngsản (Quốc tế III) cũng như nhiều đảng cộng sản của phong trào cộng sảnquốc tế vận dụng vào trong các hoạt động của đảng mình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguyên tắc tập trung dân chủ trong xây dựng Đảng – những vấn đề nhận thức thêm Nguyên tắc tập trung dân chủ trong xây dựng Đảng – những vấn đề nhận thức thêmTập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản của việc xây dựng đảng cộng sản.Vấn đề này được V.I. Lênin xác định trong học thuyết về xây dựng đảng kiểumới của giai cấp vô sản, sau đó được các đảng cộng sản của Quốc tế Cộngsản (Quốc tế III) cũng như nhiều đảng cộng sản của phong trào cộng sảnquốc tế vận dụng vào trong các hoạt động của đảng mình.Hồ Chí Minh – lãnh tụ của Đảng Cộng sản Việt Nam – coi nguyên tắc tậptrung dân chủ (có lúc Hồ Chí Minh gọi là chế độ dân chủ tập trung) là nguyêntắc rất quan trọng trong xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam. Hồ Chí Minh coitập trung và dân chủ phải luôn luôn đi đôi với nhau; dân chủ phải đi đến tậptrung và tập trung trên cơ sở dân chủ. Gần đây nhất, trong Điều lệ Đảng Cộngsản Việt Nam được thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X năm2006, nêu rõ: “Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức theo nguyên tắc tập trungdân chủ”, đồng thời xác định 6 nội dung cụ thể không những về “tổ chức” màchủ yếu là về “hoạt động” hoặc “sinh hoạt” của Đảng.Đối với nguyên tắc tập trung dân chủ, chúng tôi thấy một số điểm sau đây:- C. Mác và Ph. Ăngghen chưa đề cập thật rõ vấn đề tập trung dân chủ trongxây dựng đảng của giai cấp công nhân.C. Mác và Ph. Ăngghen là những người đầu tiên xác định tính chất hoạt độngcủa tổ chức cộng sản. Thật ra, thời của hai ông, chưa có một đảng cộng sảncụ thể nào, chỉ có Liên đoàn những người cộng sản, không rõ tính chất đảngcộng sản trong một nước cụ thể. Quốc tế I là tổ chức quốc tế của giai cấpcông nhân, không phải là một tổ chức cộng sản. Trong Điều lệ của Đồng minhnhững người cộng sản, nội dung của vấn đề chế độ hay nguyên tắc tập trungdân chủ chưa rõ nét lắm; ở đó chỉ đề cập vấn đề tổ chức rồi có thể bãi miễncác thành viên, v.v.- V.I. Lênin là người đầu tiên xác định một cách rõ ràng nhất nguyên tắc tậptrung dân chủ trong xây dựng đảng kiểu mới của giai cấp vô sản (đảng cộngsản), nhưng trong điều kiện cụ thể của nước Nga và sau này là Liên Xô, việcthực hiện nó có lúc còn nặng về tập trung.Gọi là đảng kiểu mới của giai cấp vô sản là để phân biệt với đảng kiểu cũcủa Quốc tế II, một Quốc tế mà sau khi Ph. Ăngghen qua đời đã sa vào cải 1lương. Thời kỳ của V.I. Lênin, Đảng Cộng sản (b) Nga tiến hành đại hội mỗimột năm một lần; trong Đảng có sự thảo luận dân chủ, đấu tranh về tư tưởng,lý luận mạnh mẽ. Song, nhìn chung, mặt dân chủ trong xây dựng Đảng cònchưa thật đậm.- Trong quá trình hoạt động, hiện nay, trong cương lĩnh, nhiều đảng cộng sảntrên thế giới không ghi nguyên tắc này vào trong cương lĩnh chính trị của mình.Nhiều đảng cộng sản không áp dụng nguyên tắc này vào trong thực tế xâydựng đảng.- Đảng Cộng sản Việt Nam, trong Điều lệ Đại hội X, ở Điều 9, nêu 6 “nộidung cơ bản” về nguyên tắc tập trung dân chủ:Nội dung cơ bản 1. Cơ quan lãnh đạo các cấp của Đảng do bầu cử lập ra, thựchiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Chúng ta thấy rằng, nói đến bầu cửđể lập ra cơ quan lãnh đạo các cấp của Đảng, tức là đã nói đến dân chủ. Và,Điều lệ Đại hội X của Đảng còn xếp tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách vàonguyên tắc này. Thực ra, nếu tách riêng cũng được. Bản thân Hồ Chí Minh cólúc nói: tập thể lãnh đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là tập trung.Nội dung cơ bản 2. Cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng là Đại hội đại biểutoàn quốc. Cơ quan lãnh đạo ở mỗi cấp là đại hội đại biểu hoặc đại hội đảngviên. Giữa hai kỳ đại hội, cơ quan lãnh đạo của Đảng là Ban Chấp hành Trungương, ở mỗi cấp là ban chấp hành đảng bộ, chi bộ (gọi tắt là cấp uỷ). Chúngta thấy nội dung này đề cập vấn đề tổ chức, cách tổ chức và thứ tự vị trí cáccấp, không thật rõ phản ánh vấn đề dân chủ.Nội dung cơ bản 3. Cấp uỷ các cấp báo cáo và chịu trách nhiệm về hoạt độngcủa mình trước đại hội cùng cấp, trước cấp uỷ cấp trên và và cấp dưới; địnhkỳ thông báo tình hình hoạt động của mình đến các tổ chức đảng trực thuộc,thực hiện tự phê bình và phê bình. Như vậy là tự phê bình và phê bình, là mộtnguyên tắc sinh hoạt Đảng, được ghép vào đây.Nội dung cơ bản 4. Tổ chức đảng và đảng viên phải chấp hành nghị quyết củaĐảng. Thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên, cá nhân phụctùng tổ chức, các tổ chức trong toàn đảng phục tùng Đại hội đại biểu toànquốc và Ban Chấp hành Trung ương. Chúng ta thấy rằng, nội dung này hoàntoàn phản ánh tính tập trung (phản ánh ở các cụm từ: “phải chấp hành”, “phụctùng”). 2Nội dung cơ bản 5. Nghị quyết của các cơ quan lãnh đạo của Đảng chỉ có giátrị thi hành khi có hơn một nửa số thành viên trong cơ quan đó tán thành. Trướckhi biểu quyết, mỗi thành viên được phát biểu ý kiến của mình. Đảng viên cóý kiến thuộc về thiểu số được quyền bảo lưu và báo cáo cấp uỷ cấp trên chođến Đại hội đại biểu toàn quốc, song phải chấp hành nghi ...