Nguyễn Trãi và Ngô Thì Nhậm – Hai cuộc đời và một tầm nhìn ngoại giao

Bài viết thuộc lĩnh vực nghiên cứu tác gia lịch sử, so sánh hai cuộc đời, hai triều đại, hai tầm nhìn ngoại giao của hai nhà văn hóa kiệt xuất của dân tộc: Nguyễn Trãi và Ngô Thì Nhậm. Bài viết đã chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt trong việc thực hiện các chiến lược, sách lược ngoại giao của hai tác gia, mang đậm dấu ấn của nhà Nho trác việt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguyễn Trãi và Ngô Thì Nhậm – Hai cuộc đời và một tầm nhìn ngoại giaonguyÔn tr·i vµ ng« th× nhËm... NGUYÔN TR·I Vµ NG¤ TH× NHËM – HAI CUéC §êI Vµ MéT TÇM NH×N NGO¹I GIAO nguyÔn thÞ mü h¹nh * Tãm t¾t: Bµi viÕt thuéc lÜnh vùc nghiªn cøu t¸c gia lÞch sö, so s¸nh hai cuéc ®êi, hai triÒu ®¹i, haitÇm nh×n ngo¹i giao cña hai nhµ v¨n hãa kiÖt xuÊt cña d©n téc: NguyÔn Tr·i vµ Ng« Th× NhËm. BµiviÕt ®· chØ ra nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt trong viÖc thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc, s¸ch lîc ngo¹igiao cña hai t¸c gia, mang ®Ëm dÊu Ên cña nhµ Nho tr¸c viÖt. Tõ khãa: NguyÔn Tr·i; Ng« Th× NhËm; ngo¹i giao; s¸ch lîc; tÇm nh×n chiÕn lîc; ®Êu tranh; bÊthßa; quan hÖ bang giao; yªu níc; th¾ng lîi; mÆt trËn qu©n sù. DÉN NHËP NhËm ®Òu g¾ng søc ®em thiÖn chÝ hßa NguyÔn Tr·i - nhµ chÝnh trÞ, ngo¹i giao, b×nh ®Ó ®Æt gi÷a lßng chiÕn tranh, ®emnhµ v¨n hãa lçi l¹c cña d©n téc ViÖt Nam t×nh th¬ng ®Ó chiÕn th¾ng b¹o tµn, ®emthÕ kû XV; Ng« Th× NhËm - mét trong sè lßng bao dung tuyÖt vêi ®Ó c¶m hãa nh©nnh÷ng nhµ chÝnh trÞ, ngo¹i giao næi bËt t©m. Con ®êng Êy cïng víi lý tëngnhÊt ë níc ta thÕ kû XVIII. Hai con ngêi nh©n ®¹o toµn thiÖn, toµn mü ®· ®a haiÊy ë hai thêi kú lÞch sö kh¸c nhau, vËy mµ con ngêi ë hai thêi kú lÞch sö kh¸c nhauchÝnh trong hai thêi k× lÞch sö kh¸c nhau ®ã ®Õn víi nhau ë cïng mét tÇm nh×n®ã, NguyÔn Tr·i vµ Ng« Th× NhËm ®· cã chiÕn lîc, biÕn ph¬ng ch©m ngo¹i giaodÞp “gÆp nhau” ë t chÊt, thiªn híng vµ dïng “ngßi bót thay gi¸p binh” thµnhtÇm nh×n ngo¹i giao cña m×nh. C¶ NguyÔn hiÖn thùc sèng ®éng.Tr·i vµ Ng« Th× NhËm tuy kh«ng ph¶i lµ 1. Bèi c¶nh lÞch sö vµ hµnh tr×nhl·nh tô tèi cao cña c¸c cuéc khëi nghÜa, cuéc ®êi cña NguyÔn Tr·i vµ Ng« Th×còng kh«ng ph¶i lµ ngêi n¾m quyÒn NhËm(*)hµnh tèi thîng cña ®Êt níc lóc bÊy giê §iÒu dÔ dµng nhËn thÊy lµ NguyÔn Tr·inhng hai «ng ®Òu ®· thµnh c«ng trong vµ Ng« Th× NhËm ®Òu ®îc may m¾n sinhvai trß “cè vÊn” ngo¹i giao ®Æc biÖt cho ra trong gia ®×nh, quª h¬ng giµu truyÒnnh÷ng vÞ l·nh tô kiÖt xuÊt (Lª Lîi vµ thèng Nho häc vµ cã rÊt nhiÒu ngêi ®çQuang Trung - NguyÔn HuÖ). DÉu hoµn ®¹t thµnh tµi. ChÝnh tinh hoa cña nÒnc¶nh lÞch sö kh¸c nhau, ph¬ng thøc Nho häc ®· lµm nªn chiÒu s©u trong mçingo¹i giao cña mçi thêi còng kh«ng gièng ngêi vµ gãp phÇn t¹o nªn sù th©m thóy,nhau nh mét lÏ tÊt yÕu, nhng c¶ hai uyªn nho trong phong c¸ch ngo¹i giao cña®Òu cïng ®i chung mét con ®êng: ®ã lµ c¶ hai «ng.con ®êng ®i trªn §¹i §¹o Tù Nhiªn cña Quª h¬ng cña NguyÔn Tr·i ë lµngnh©n d©n - nh©n d©n lu«n yªu chuéng NhÞ Khª, huyÖn Thêng TÝn, tØnh Hµ T©ynh©n nghÜa vµ hßa b×nh. §i trªn con®êng Êy, c¶ NguyÔn Tr·i vµ Ng« Th× (*) Th¹c sÜ, Khoa ViÖt Nam häc - §¹i häc S ph¹m Hµ Néi.64 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 1-2014 nguyÔn thÞ mü h¹nh(nay thuéc Hµ Néi). ¤ng xuÊt th©n trong lÇm than.mét dßng téc nhiÒu ®êi lµm vâ quan cao NguyÔn Tr·i ra ®êi vµ lín lªn gi÷a lóccÊp díi nhiÒu triÒu ®¹i. Ngay tõ rÊt sím, ®Êt níc rèi ren vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi.NguyÔn Tr·i ®· næi tiÕng häc rÊt giái do Nhµ TrÇn bÊy giê ®ang trong thêi kú suy®îc hÊp thô tõ «ng ngo¹i vµ cha cña tho¸i, ngµy mét môc n¸t. Nh©n d©n ®iªum×nh tinh hoa cña nÒn Nho häc vµ mét ®øng, lÇm than. N¨m 1400, Hå Quý Ly lªntruyÒn thèng v¨n ch¬ng uyªn b¸c. Cã thÓ ng«i vua, lËt ®æ nhµ TrÇn vµ lËp ra nhµnãi, t tëng, v¨n hãa vµ häc thuËt cïng Hå. Song nhµ Hå cÇm quyÒn cha ®îcnh©n c¸ch cña «ng ngo¹i, cña ngêi cha bao l©u th× ®Õn th¸ng 11 n¨m 1406 ®·®¸ng kÝnh, råi t tëng th©n d©n cña c¶ ph¶i ®¬ng ®Çu víi häa x©m l¨ng cñadßng hä... TÊt c¶ ®· t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn phong kiÕn ph¬ng B¾c vµ sím bÞ thÊt b¹ichÝ nguyÖn vµ phong c¸ch chÝnh trÞ, ngo¹i do kh«ng ®îc lßng d©n. Tõ ®©y nh©n d©ngiao cña NguyÔn Tr·i. ph¶i sèng trong c¶nh tiªu ®iÒu, x¬ x¸c, Còng nh NguyÔn Tr·i, Ng« Th× níc mÊt nhµ tan... Ng« Th× NhËm sinhNhËm ®îc sinh ra vµ lín lªn ë ng«i lµng ngµy 11 th¸ng 9 n¨m BÝnh DÇn (1746)(1),cæ kÝnh, trï mËt vïng ven bê s«ng NhuÖ - ®óng vµo thêi ®iÓm c¸c v¬ng triÒu phonglµng T¶ Thanh Oai. Ng«i lµng tõ l©u ®· kiÕn ë §µng Trong vµ c¶ §µng Ngoµi ®angnæi tiÕng lµ n¬i s¶n sinh ra biÕ ...