NHÀ TÂY SƠN ÐÁNH NHÀ NGUYỄN Ở MẶT BẮC

Quách Tấn, Quách Giao Nhà Tây Sơn NHÀ TÂY SƠN ÐÁNH NHÀ NGUYỄN Ở MẶT BẮCTrong khi Tây Sơn Vương lo củng cố nội bộ, chiêu mộ hào kiệt, đồn lương tích thảo, thì trấn thủ Quảng nam sai quân vào đánh. Ðất nhà Nguyễn lúc bấy giờ chạy từ Hoành Sơn đến Hà Tiên, Quy Nhơn nằm khoảng giữa, phía nam giáp Phú Yên, có dãy núi Cù Mông làm ranh giới, phía bắc giáp Quảng Nghĩa, có dãy Bình Ðê làm ranh giới. Nam cũng như Bắc đều có đèo mở lối ra vào, nhưng địa thế rất...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHÀ TÂY SƠN ÐÁNH NHÀ NGUYỄN Ở MẶT BẮC Quách Tấn, Quách Giao Nhà Tây Sơn NHÀ TÂY SƠN ÐÁNH NHÀ NGUYỄN Ở MẶT BẮCTrong khi Tây Sơn Vương lo củng cố nội bộ, chiêu mộ hào kiệt, đồn lươngtích thảo, thì trấn thủ Quảng nam sai quân vào đánh.Ðất nhà Nguyễn lúc bấy giờ chạy từ Hoành Sơn đến Hà Tiên, Quy Nhơnnằm khoảng giữa, phía nam giáp Phú Yên, có dãy núi Cù Mông làm ranhgiới, phía bắc giáp Quảng Nghĩa, có dãy Bình Ðê làm ranh giới. Nam cũngnhư Bắc đều có đèo mở lối ra vào, nhưng địa thế rất hiểm trở. Ðược tin quânnhà Nguyễn kéo vào Quy Nhơn, Tây Sơn Vương giao thành và mặt namQuy Nhơn cho Trần Quang Diệu và các tướng tâm phúc. Còn mình và TậpÐình, Lý Tài cử đại binh ra chống cự quân nhà Nguyễn. Trần Quang Diệutiến cử tỳ tướng Nguyễn văn Xuân theo phò tá.Quân nhà Nguyễn do phò mã Nhất thống lãnh. Phò mã chia quân làm haiđạo, theo hai đường thủy, bộ. Ðạo bộ binh do chưởng cơ Vệ chỉ huy, chưaqua khỏi Bình Ðê đã bị quân Tập Ðình và Lý Tài chận đánh. Trông thấyquân Trung Nghĩa và Hoài Nghĩa cao lớn dữ tợn, quân chưởng cơ Vệ khiếpsợ, chưa đánh đã thua chạy, bị truy kích giết sạch. Chưởng cơ Vệ khôngchống nổi Lý, Tập, bị tử trận. Còn đạo thủy quân đi đường bể làm sách ứng,thuyền bị dạt vào doi cát tại cửa sông Trà Khúc, không tiến được.Vừa lúc ấy gặp quân Tây Sơn Vương kéo ra đánh tan hết chiến thuyền, bắtsống được 50 thủy binh và lấy được 10 khẩu đại bác. Phò mã Nhất đại bạirút tàn quân chạy về Quảng Nam bị quân Tây Sơn chặn đánh, bỏ lại bốn thớtvoi và nhiều xe lương cùng vũ khí.Tây Sơn Vương toàn thắng, đắp một lũy cát tại Bến Ván (Bình Sơn, QuảngNgãi) giao cho Nguyễn Văn Xuân đóng giữ, rồi đem chiến lợi phẩm trở vềQuy Nhơn.Ðó là vào trung tuần tháng 11 năm Quý Tỵ (1773).Qua tháng chạp, nhà Nguyễn lại cử hai đạo binh vào đánh Tây Sơn Vương.- Một đạo do Tiết chế Tôn Thất Hương điều khiển kéo thẳng vào Bồng Sơn.- Một đạo do Tổng nhung Thành và Tán lý Ðản chỉ huy, kéo đánh lũy BếnVán. Quân số của binh nhà Nguyễn quá đông, Nguyễn Văn Xuân khôngchống nổi, phải bỏ bến Ván rút lên núi, theo thượng đạo về Quy Nhơn.Thành và Ðản thừa thắng kéo quân vào Bồng Sơn hiệp cùng quân Tôn ThấtHương chiếm núi Bích Kê.Tây Sơn Vương hay tin sai Tập Ðình và Lý Tài theo đường rừng, đến TràCâu ở Quảng Nghĩa, để chận đường về của quân Nguyễn, và Nguyễn VănXuân đem quân yếm phục phía nam núi Mồng Gà để làm sách ứng. Cònmình đem quân ra thẳng Bích Kê.Tại Bích Kê, quân Tây Sơn và quân nhà Nguyễn kịch chiến. Tôn ThấtHương bị tử trận. Quân nhà Nguyễn bị giết gần hết. Thành và Ðản rút tànbinh chạy lui, đến Trà Câu bị phục binh Tây Sơn giết chết.Quân Tây Sơn cướp thu được rất nhiều voi ngựa và quân lương quân dụng.Tây Sơn Vương kéo quân chiếm phủ lỵ Quảng Nghĩa, lưu Nguyễn VănXuân lại giữ thành, cùng Tập Ðình, Lý Tài kéo đại binh đánh thẳng vàoQuảng Nam.Quân của Vương đóng tại sông Cối Giang, quân Lý Tài đóng tại sông ThếGiang huyện Duy Xuyên. Quân Tập Ðình đóng tại bãi cát gần Kim Sơnthuộc Hà Ðông để ứng viện[36].Ðầu năm Giáp Ngọ (1774), quân nhà Nguyễn do Thống binh Huy và Hiếnquận công Nguyễn Cửu Dật chỉ huy, kéo vào đánh. Trận đầu bị quân TâySơn Vương đánh thua, quân nhà Nguyễn dồn nơi phố Mỹ Thị thuộc HòaVang. Hai bên thường ngày kéo quân giáp trận kịch liệt, không phân thắngbại[37].Ðể làm kế cửu trì, Tây Sơn Vương rút quân về Thế Giang, đóng nơi ThiênLộc thuộc Duy Xuyên, trước sông sau sông cứ hiểm làm đồn lũy.Thiên Lộc là một gò cát lớn dài hơn 30 dặm, thuộc xã Văn Ly. Hai nguồnsông phát xuất từ Kim Sơn và Ngọc Sơn hiệp lưu tại phường An Lâm huyệnHòa Nam, Hòa Vang thành sông Trừng. Sông Trừng bị gò cát Thiên Lộcchia làm hai nhánh Bắc Nam. Nhánh phía nam chạy đến xã Thi Lai huyệnDuy Xuyên tách ra làm hai nhánh. Một chảy xuống đông làm dòng sôngDưỡng Châu, qua xã Mỹ Xuyên tục gọi là sông Kẻ thế, tức là Thế Giang,một nhánh phía bắc chảy qua xã Châu Nghê huyện Duyên Phước làm sôngCâu Nghê. Sông Câu Nghê chảy xuống Ðông An gọi là sông Chợ Cối, tức làCối Giang. Cối Giang và Thế Giang đều chảy vào cửa biển Ðại Chiêm.Thiên Lộc nằm giữa nhiều nhánh sông sâu, thế rất hiểm. Quân nhà Nguyễnkhông đánh nổi. Nguyễn Cửu Dật bàn mưu cùng Thống binh Huy án binhbất động. Rồi cho đóng chiến thuyền, đặt đại bác, lén theo đường sông, lấyván chận nước để đưa thuyền xuống, xuất kỳ bất ý, đánh úp đồn Thiên Lộc.Ðồn Thiên Lộc bị vỡ. Binh của Lý Tài ở Thế Giang cũng bị đánh úp, binhcủa Tập Ðình đến cứu không kịp. Quân Tây Sơn Vương bị đại bại rút về áncứ Bến Ván và Châu Ổ (Quảng Ngãi).Tây Sơn Vương chỉnh đốn lại đội ngũ, rồi theo thượng đạo đi tắt ra GinhGiang cùng Tập Ðình và Lý Tài.Quân nhà Nguyễn đóng tại Phú Hòa thuộc huyện Hòa Vang, nương thế sônglàm hiểm cứ. Tây Sơn Vương dùng chiến thuyền từ Ginh Giang đánh xuống.Nguyễn Cửu Dật dùng kế sa nang, lấy bao đựng cát ngăn nước sông, rồi giảthua chạy, đợi quân Tây Sơn qua khỏi, vớt bao cát lên, nước ào xuố ...