Nhà Tây Sơn ,ấp Tây Sơn

Quách Tấn, Quách Giao Nhà Tây Sơn ẤP TÂY SƠNẤp Tây Sơn là nơi phát tích của Bình Ðịnh tam hùng: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ. Ấp gồm phần đất An Khê và phần đất Bình Khê, tỉnh Bình Ðịnh. Và chia làm ba phần: Tây Sơn thượng là vùng An Khê. Tây Sơn Trung, từ chân đèo An Khê đến Hữu Giang, Tả Giang. Tây Sơn Hạ, từ Trinh Tường, Phú Lạc đến Thọ Lộc, Lai Nghi, Thú Thiện, An Chánh, Văn Tường, Kỳ Sơn, Thuận Truyền, Thuận Hạnh... ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà Tây Sơn ,ấp Tây Sơn Quách Tấn, Quách Giao Nhà Tây Sơn ẤP TÂY SƠNẤp Tây Sơn là nơi phát tích của Bình Ðịnh tam hùng: Nguyễn Nhạc,Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ.Ấp gồm phần đất An Khê và phần đất Bình Khê, tỉnh Bình Ðịnh.Và chia làm ba phần: Tây Sơn thượng là vùng An Khê.Tây Sơn Trung, từ chân đèo An Khê đến Hữu Giang, Tả Giang.Tây Sơn Hạ, từ Trinh Tường, Phú Lạc đến Thọ Lộc, Lai Nghi, Thú Thiện,An Chánh, Văn Tường, Kỳ Sơn, Thuận Truyền, Thuận Hạnh...Cụm tháp Bình Nghi (Phú Thiện) ở phía nam sông Côn và cụm tháp DươngLong ở phía bắc sông Côn là hai trụ ranh giới phía đông của ấp.Phía đông là đồng bằng phì nhiêu.Phía tây và phía nam, núi non hiểm trở, điệp điệp trùng trùng.Phía bắc, nửa trên là núi dính liền với dãy núi phía tây, nửa dưới là đồngbằng dính liền với đồng bằng phía đông.Dòng sông Côn phát nguyên trên dãy Trường sơn chạy xuống biển Thị Nại,chia ấp Tây Sơn ra làm hai, nửa phía nam nửa phía bắc, chạy dọc theo dòngsông, tứ mùa lúa dâu bắp đỗ thay nhau làm tăng vẻ giàu sang cho núi nonhùng hiểm.Núi có nhiều ngọn cao lớn, trông đồ sộ hiên ngang; được nhiều người chú ýlà những ngọn có di tích lịch sử, như:Ở vùng An Khê có núi Hiển Hách, tục gọi là Hảnh Hót, sử chép là Hinh Hốt.Ðó là một danh sơn có nhiều cây quý và chung quanh có nhiều ngọn núi quytriều. Núi vùng An Khê liên tiếp với vùng cao nguyên ở phía Tây, và phíađông đèo An Khê nối liền Tây Sơn Thượng với Tây Sơn Trung.Ðèo An Khê, xưa gọi là đèo Vĩnh Viễn, cao 740 thước và dài trên 10 cây số,chạy từ Tây xuống Ðông đường đi rất hiểm trở. Trước kia, lúc Quốc lộ 19chưa mở, hành khách qua lại phải chịu nhiều gay go. Dọc đèo có nhiều nơidốc ngược, đá mọc lởm chởm, có khúc phải dãng hai chân mà leo mới khỏité. Nơi này tục gọi là dốc Chàng Hảng. Dưới dốc Chàng Hảng về phía đôngcó một cái nghẹo, nơi nghẹo có một cây khế rất sai quả. Khách qua đèothường dừng chân nơi gốc khế để nghỉ ngơi và giải khát. Nghẹo ấy gọi làNghẹo cây khế. Cách nghẹo cây khế chừng vài trăm bước có hai cây cổ thụ,thân cao tàn cả. Một cây ké, một cây cầy. Ðó cũng là hai trạm nghỉ chân củahành khách.Dưới chân đèo, thuộc Tây Sơn Trung, núi cũng cao chớm chở như vùng TâySơn Thượng. Ngọn núi có danh nhất là hòn Ông Bình. Núi tuy không caolắm chỉ có 793 thước, song trông rất kỳ vĩ và có vẻ bí hiểm. Cây cối sầm uất,ngó mịt mờ thăm thẳm như không có đường lưu thông. Nhưng kỳ thật thì cónhiều nẻo vào ra, thông thương với các ngọn núi chung quanh cùng các conđường hẻo lánh trong vùng.Ðối trĩ [1] cùng hòn Ông Bình, có hòn Ông Nhạc, khí thế cũng rất hùnghiểm.Từ hòn Ông Nhạc núi chạy từng lớp, từng lớp, lớp chạy thẳng vào Nam, lớpchạy xiên xiên xuống hướng Ðông - Nam. Danh sơn đều nằm trong dãyÐông Nam. Trước hết là hòn Tâm Phúc hình như chiếc nón lá, nhiều cổ thụvà heo rừng.Ðồn rằng núi rất linh thiêng vì bà Thiên-Y-A-Na thường tới lui hào quangsáng chói. Trong núi, hễ lúc mặt trời gần lặn, người ta thường nghe tiếng ụtheo inh ỏi. Người địa phương bảo đó là tiếng của bộ hạ của bà Thiên-Y. NúiTâm Phúc có tên nữa là núi Bà Phù.Ðối trĩ cùng núi Bà Phù có núi Màn Lăng. Thầy địa lý gọi Màn Lăng là hònNhật, hòn Bà Phù là hòn Nguyệt.Giữa Màn Lăng và Bà Phù có một thung lũng bằng phẳng và kín đáo, tục gọilà Hóc Yến.Qua khỏi Hóc Yến đền núi Ðồng Phong tục gọi là hòn Lãnh Lương.Ði xuống nữa, đến địa đầu Tây Sơn Hạ, thôn Trinh Tường, đến dãy HoànhSơn tục gọi là núi Ngang.Những ngọn núi từ hòn ông Nhạc chạy xuống đều chạy theo hàng dọc. HònHoành Sơn lại chạy ngang.Hoành Sơn chỉ cao 364 thước, nhưng dài và rộng. Phía tây và phía nam,dòng suối Ðộng Tre và chí lưu ôm sát bên chân. Sông Côn chạy dài ở phíabắc. Trước mặt đồng Trinh Tường tiếp đồng Phú Phong, mênh mông bátngát.Hoành Sơn là đại địa, vì có nào bút, nào nghiên, nào ấn, nào kiếm, nàochung, nào cổ, ở bên tả bên hữu. Và trước mặt, trên ba nổng gò đất, đá mọcgiăng hàng giống như những toán lính đứng hầu, xa xa có long bàn hổ phục.Bút là hòn Trưng Sơn ở thôn Phú Lạc bên kia sông Côn, xa trông như ngòibút chép mây.Nghiên là hòn núi Hợi Sơn tục gọi Hòn Dũng, trong địa phận Trinh Tườngvề phía Nam, đứng đối trĩ cùng hòn Trưng Sơn ở phía bắc. Trên đầu núi cómột vũng nước vừa rộng vừa sâu, quanh năm không bao giờ cạn. Dân hànmặc [2] coi vũng nước là nghiên mực của trời nên gọi hòn Dũng là NghiênSơn tức hòn Nghiên.Hòn Nghiêng và hòn Bút nằm bên tả bên hữu hòn núi ngang, trông rất cânđối. Ðứng xa mà ngắm thì hòn núi Ngang là bức bình phong còn hòn Nghiênhòn Bút là hai trụ ba biểu [3].- Sát bên chân và trước mặt núi Ngang, có hai hòn núi nhỏ là hòn Một vàhòn Giải. Hòn Một giống hình cái chuông, nên cổ nhân gọi là Chung Sơn.Hòn Giải giống như cái trống chầu nên có tên gọi là Cổ Sơn. Nhìn chung,thật giống chuông và mõ đặt trước án thờ.- Hòn Giải, đứng phía bắc trông vào thì giống cái trống. Nhưng đứng phíađông mà nhìn lại phảng phất một quả ấn. Vì vậy hòn Gi ...