Nhận dạng anh hùng sử thi Popol Vuh

Mô hình quan niệm này có thể truy nguyên về cơ sở văn hóa xã hội khu vực, điều này đụng đến tính chất nền nông nghiệp trồng ngô mà người Maya đã phát triển và tư duy theo đó.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhận dạng anh hùng sử thi "Popol Vuh"Nhận dạng anh hùng sử thi Popol Vuh Mô hình quan niệm này có thể truy nguyên về cơ sở văn hóa xã hội khu vực, điềunày đụng đến tính chất nền nông nghiệp trồng ngô mà người Maya đã phát triển và tư duytheo đó. Chứng cứ di truyền học gần đây cho rằng quá trình thuần dưỡng ngô diễn ra vàokhoảng năm 7000 tr.CN tại miền trung Mexico, có thể trong khu vực cao nguyên nằmgiữa Oaxaca và Jalisco. Các dấu tích khảo cổ của các bắp ngô có sớm nhất, được tìm thấytại hang Guila Naquitz trong thung lũng Oaxaca, có niên đại vào khoảng năm 4.250 tr.CN,các bắp ngô cổ nhất trong các hang động gần Tehuacan, Puebla, có niên đại vào khoảng2750tr.CN. Ngô là lương thực chính của phần lớn các nền văn hóa tiền Columbus tại BắcMỹ, Trung Mỹ, Nam Mỹ và khu vựcCaribe. Các nền văn minh Trung Mỹ đã được tăngcường sức mạnh nhờ vào ngô; nhờ việc thu hoạch nó, nhờ tầm quan trọng về mặt tôn giáovà linh hồn của nó cũng như ảnh hưởng đối với khẩu phần ăn uống của họ. Ngô tạo ra sựđồng nhất về tư tưởng của người dân Trung Mỹ. Điều này tạo nền tảng định hình nền vănhóa, văn học Mỹ Latinh sau này. Trở lại, ngô là một cây trồng ở nhiều nơi, có vòng đời mộtnăm, cao từ 1 đến 2m, lá mọc so le, hình dải, hoa đơn tính cùng gốc bao gồm: hoa đực nhỏ,mọc thành bông ở ngọn, hoa cái mọc cạnh nhau, được bao bởi nhiều lá bắc to, vòi nhụydài, quả dĩnh, hạt nhiều, xếp thành hàng. Mùa hoa quả nằm vào tháng 4 đến tháng 6, hoặctùy thuộc vào mùa gieo trồng trong năm…(3). Như vậy, cây ngô - hay Thần ngô - danh vịđược cư dân Trung Mỹ huyền tác và gắn kết vào đó nhiều lớp ý nghĩa thiêng liêng mangtính tôn giáo đã quyết định mô hình tư duy của họ, cụ thể là tác giả Popol Vuh. Cây ngôlưỡng tính để sinh sôi nẩy nở và ban sự phồn vinh cho cộng đồng thì người anh hùng cũngphải lưỡng tính để chiến thắng. Hệ thống ý nghĩa liên quan đến cây ngô còn ảnh hưởng đếnhình tượng người anh hùng sử thi trong ánh sáng ý nghĩa kỳ công của họ. Thứ đến, về chiến công, Popol Vuh thể hiện hành trình của hai người anh hùng thầnthánh như là một cuộc đấu tranh thiêng liêng giữa sinh và tử - vấn đề triết học của nhânloại. Điều này thể hiện ở hai khía cạnh cơ bản sau: Thứ nhất, người anh hùng sử thi trong Popol Vuh gắn liền với hoạt động mang tínhtín ngưỡng và xã hội: trò chơi bóng. Hoạt động này có thể được lý giải theo ba phươngdiện: Trò chơi sinh tử có liên quan đến hiến tế, cầu mùa màng; chiến tranh thông qua thểthao: cuộc đấu tranh giữa con người và các thế lực chống đối, hủy diệt, tức chống lại cáichết. Cuộc đấu bóng không chỉ là thể thao mà có ảnh hưởng đến vận mệnh toàn cộng đồngvề kinh tế và chính trị. Bởi thế đội trưởng của đội thua chính là đối tượng hiến tế, tuy nhiêntừ góc độ văn học, có thể xét hình tượng không gian sân bóng như một mã lý giải ý nghĩasinh tử. Sân bóng là nơi quyết định sinh tử, là nơi có những cái chết trong hoặc sau khi thiđấu vì những nguyên nhân trực tiếp lẫn gián tiếp. Trong Popol Vuh, sân bóng là nơi cha vàanh cũng như bản thân hai người anh hùng thần thánh đi xuống địa ngục. Như vậy, sânbóng và chơi bóng có thể được xem như những thành tố của một huyền thoại thiêng liêngmà người Mỹ Latinh cổ xưa gìn giữ dưới lớp đá thời gian trong những thành phố bỏ hoangmấy trăm năm của họ. Lý giải được hoạt động tín ngưỡng thiêng này chính là xác địnhđược cái lý của hình tượng, hay là hạt nhân mô hình quan niệm con người và thế giới củatác phẩm sử thi. Thứ hai, những người anh hùng thần thánh trong Popol Vuh đối mặt trực tiếp vớinhững thử thách của chúa tể vương quốc bóng tối, nơi người ta hành xử những kẻ tội đồ.Sáu cửa ngục gồm ngục tối, ngục lạnh, ngục hổ, ngục lửa, ngục giáo và ngục dơi chính lànhững trở lực mà người Mỹ Latinh phải đối mặt hằng ngày giữa núi rừng Trung Mỹhoang vu ẩn chứa nhiều thử thách. Như vậy, hành trình và thắng lợi của hai người anhhùng sử thi chính là phản ánh cuộc đấu tranh của con người chống lại trở lực của cuộcsống, nói một cách hình tượng là chống lại cái chết. Vì vậy nếu Hanuman giúp Rama làhành động giúp đỡ do ủy thác thì việc muông thú giúp cho anh em Hunahpú vàXbalanqué có thể xem như là cùng mối đồng cảm, cùng đứng về lực lượng trần gianchống lại địa phủ như lời họ nói với những đấu thủ chơi bóng, rằng muông thú khôngđứng về phía Xibalba. Cuộc đấu tranh của họ, vì vậy mang tính triết học và thực tiễntương đồng với Gilgamesh, khá gần với Odysse, trong khi ngoài tính lịch sử thì cuộcchiến của Rama mang tính đạo đức, cuộc chiến thành Troy mang tính văn hóa. Cần nói thêm một điều thứ ba rằng, về mặt lý luận, sẽ khá lý thú khi soi chiếu bảnchất chiến công của sử thi anh hùngPopul Vuh với hệ thống lý luận sử thi phương Đông vàphương Tây. Hegels đã trình bày đặc điểm sử thi thành bốn điểm: tính khái quát, tính xungđột, tính lý tưởng và tính giáo huấn. Trong đó, ông khẳng định: “Chỉ có những cuộc chiếntranh giữa các dân tộc xa lạ đối với nhau thì mới là có tính sử thi”. Bởi đó là cuộc đấutranh nhằm bảo vệ cái chung, quyền tồn tại của bộ tộc, cộng đồng; không có mối liên hệnào về đạo lý bị phá vỡ, không cái gì tự thân có giá trị bị vi phạm. “Các cuộc nội chiến…thích hợp với lối trình bày của kịch hơn. Chính vì vậy mà ngay từ thời của mình Aristote đãkhuyên các tác giả bi kịch hãy chọn những chủ đề có nội dung là những cuộc huynh đệtương tàn…”(4). Vì lẽ đó mà Hegel biểu dương Iliad của Homer trong khi lại không đánhgiá cao sử thi Mahabharata vì tính chất nội bộ của cuộc chiến; trường hợp Ramayana thỏamãn yếu tố xung đột nhưng câu chuyện tình của người anh hùng Rama lại nằm ngoài khungmà Hegel dành cho sử thi. Bởi lẽ, người Ấn Độ cho rằng sử thi phải hội đủ ba yếu tố: anhhùng (epic), diễm tình (lyric) lẫn bi kịch (drama) - chiến công của người anh hùng là bảo vệchánh pháp (đại ngã - Braman) nhưng phải được sáng lên trong ánh sáng của tình yêu conngười (tiểu ngã - Atman). Trường hợp sử thi hai người anh hùng Maya - Quiché, cuộc chiếncủa họ phù hợp với ti ...