Nhận diện rủi ro gian lận trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài dưới góc nhìn của kiểm toán viên

Thông qua xác định bản chất và cơ chế gian lận trong lập và trình bày báo cáo tài chính của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; Phân tích về các hình thức gian lận phổ biến, kiểm định các yếu tố rủi ro gian lận phổ biến tác động tới lập báo cáo tài chính của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đề tài đã chỉ ra các khuyến nghị cần thiết đối với doanh nghiệp kiểm toán và kiểm toán viên cũng như đối với các nhà đầu tư và với cơ quan quản lý nhà nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhận diện rủi ro gian lận trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài dưới góc nhìn của kiểm toán viên Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 NHẬN DIỆN RỦI RO GIAN LẬN TRONG CÁC DO- ANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI DƢỚI GÓC NHÌN CỦA KIỂM TOÁN VIÊN Recognition of risk of intervention in enterprises enterprises with foreign investment capital under the view of auditors Nguyễn Thị Thảo Phƣơng; Nguyễn Hoàng Minh; Doãn Văn Công; Vi Thanh Dƣơng; TS. Nguyễn Thị Thanh Diệp TÓM TẮT Thông qua xác định bản chất và cơ chế gian lận trong lập và trình bày báo cáo tài chính của các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài; Phân tích về các hình thức gian lận phổ biến, kiểm định các yếu tố rủi ro gian lận phổ biến tác động tới lập báo cáo tài chính của các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, đề tài đã chỉ ra các khuyến nghị cần thiết đối với doanh nghiệp kiểm toán và kiểm toán viên cũng nhƣ đối với các nhà đầu tƣ và với cơ quan quản lý nhà nƣớc. Từ khóa: Rủi ro, gian lận, doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, kiểm toán viên ABSTRACT Through identifing the nature and mechanism of frauds in preparing and presenting financial statements of foreign-invested enterprises; An- 927 International science conference “International trade - Policies and practices in vietnam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 alyzing the common types of fraud, testing the common fraud risk fac- tors affecting the financial statements of foreign-invested enterprises, the topic has indicatedthe necessary recommendations for auditing firms and auditors as well as for investors and for state management agencies. Keywords: Risks, fraud, foreign-invested enterprises, auditors 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Thất bại trong phát hiện gian lận trong lập báo cáo tài chính (BCTC) của các vụ bê bối tài chính đều gắn liền với thất bại của các hãng kiểm toán quy mô lớn trên thế giới nhƣ Anthur Andersen, KPMG, Enst &Young, Deloitte Touche Tohmatsu và PWC. Sau 13 năm từ vụ sụp đổ các tập đoàn kinh tế lớn của Mỹ (Enron và WorldCom) cũng nhƣ đánh dấu cho sự chấm dứt tồn tại của hãng kiểm toán hàng đầu thế giới, Anthur Andersen, các doanh nghiệp kiểm toán (DNKT) vẫn không thể ngăn chặn đƣợc hành vi ―chế biến sổ sách‖ của tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới. Cụ thể, các vụ bê bối tài chính lớn liên quan đến khai khống lợi nhuận phải kể đến nhƣ Olympus, Tesco, Toshiba, … mặc dù đã đƣợc kiểm toán bởi bốn hãng kiểm toán lớn nhất thế giới. Các hãng kiểm toán này không cảnh báo cho nhà đầu tƣ về hành vi gian lận trong BCTC của các tập đoàn trên. Theo kết quả điều tra của ACFE, Kiểm toán viên (KTV) độc lập chỉ có thể phát hiện khoảng 3% trong tổng số các cuộc gian lận tài chính của các tập đoàn kinh tế trên thế giới (ACFE, 2014). Từ năm 2014 đến nay, tại Việt Nam, liên tục xảy ra tình trạng chuyển giá, báo lỗ, chuyển lợi nhuận ra nƣớc ngoài của các DN liên doanh, DN có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài (FDI), … Theo số liệu của Cục Tài chính Doanh nghiệp (TCDN - Bộ Tài chính), số lƣợng DN có vốn nƣớc ngoài chi phối đến hết năm 2016 là 17.493 DN, nhƣng chỉ có 12.598 DN nộp báo cáo tài chính (BCTC) với đầy đủ các chỉ tiêu để cơ quan quản lý phân tích, nắm thông tin tình hình hoạt động của DN. 928 Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 Nhìn nhận đúng gian lận và đấu tranh chống gian lận không chỉ là thách thức đối với nền kinh tế Việt Nam mà còn là vấn đề toàn cầu, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng. Xét trên khía cạnh thực tiễn, phát hiện gian lận có ảnh hƣởng trọng yếu tới BCTC của các công ty có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài FDI là thách thức đối với KTV và DNKT trong kiểm toán BCTC. Do vậy nhóm tác giả đã chọn đề tài: ―Nhận diện rủi ro gian lận trong các doanh nghiệp FDI dƣới góc nhìn của Kiểm toán viên‖ để nghiên cứu. Trên thế giới và tại Việt Nam, đã có rất nhiều các nghiên cứu về gian lận, các yếu tố rủi ro gian lận, đánh giá rủi ro gian lận và thiết kế thủ tục kiểm toán phát hiện gian lận, tuy nhiên có thể nhận thấy rằng: Thứ nhất, phát hiện hình thức gian lận phổ biến trong lập BCTC của các DN có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài FDI chƣa đƣợc thực hiện nhiều với quy mô lớn tại Việt Nam; Thứ hai, nhiều công trình nghiên cứu trên thế giới về các yếu tố rủi ro gian lận ở vũng lãnh thổ khác trong khoảng thời gian dài nhƣng chủ yếu thực hiện dƣới hình thức thống kê mô tả về tính phổ biến hoặc mức độ quan trọng của các yếu tố rủi ro gian lận tác động gian lận trong lập BCTC. Do đó, nghiên cứu này của nhóm tác giả tiến hành nhận diện những rủi ro gian lận trong BCTC của các DN có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài FDI, nhằm hỗ trợ KTV đánh giá rủi ro trong quy trình kiểm toán BCTC do các doanh nghiệp kiểm toán thực hiện tại Việt Nam. 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU Nhóm tác giả đã sử dụng phƣơng pháp khảo sát để thống kê mô tả về rủi ro gian lận trong các doanh nghiệp FDI và tiến hành kiểm định 1 giả thuyết nghiên cứu. Nghiên cứu tiến hành xây dựng giả thuyết nghiên cứu đối với các gian lận trong các doanh nghiệp FDI nhƣ sau: Nhận diện rủi ro tồn tại gian lận trong các doanh nghiệp FDI dựa vào 3 dấu hiệu: Một là, doanh nghiệp báo lỗ nhƣng vẫn hoạt động tốt hoặc 929 International science conference “International trade - Policies and practices in vietnam”, ISBN: 978 – 604 – 67 – 1403 – 3 tiếp tục mở rộng kinh doanh; Hai là, hoạt động mua bán, trao đổi giữa công ty mẹ - con diễn ra thƣờng xuyên; Ba là, Trụ sở của công ty mẹ đặt tại quốc gia có thuế suất TNDN thấp. Từ đó, nhóm tác giả xây dựng mô hình nghiên cứu: GIANLAN = β0 + β1*DH1 + β2*DH2 + β3*DH3 + εi Trong đó: Biến phụ thuộc: GIANLAN: Rủi ro tồn tại gian lận trong doanh ng ...