Nhân vật Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong Truyền kì tân phả của Đoàn Thị Điểm

Bài viết sau sẽ giới thiệu khái quát về nhân vật Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong tác phẩm Truyền kì tân phả của Đoàn Thị Điểm về các đặc điểm nổi bật: Xuất thân, ngoại hình, phẩm chất, tài năng, hành trạng và số phận.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhân vật Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong Truyền kì tân phả của Đoàn Thị ĐiểmNHÂN VẬT THÁNH MẪU LIỄU HẠNH TRONG TRUYỀN KÌ TÂN PHẢ CỦA ĐOÀN THỊ ĐIỂM NGUYỄN THỊ HƢƠNG GIANG TRẦN THỊ THU HẰNG – HỒ THỊ DIỆU HIỀN Khoa Ngữ văn Tóm tắt: Thánh Mẫu Liễu Hạnh có vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa Việt Nam. Hình tượng này không chỉ tồn tại trên khía cạnh văn hóa tâm linh mà còn hóa thân thành nhân vật trong tác phẩm văn học. Một trong những tác phẩm tiêu biểu, xuất sắc nhất thể hiện thành công hình tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh là Truyền kỳ tân phả của Đoàn Thị Điểm. Bài viết sau sẽ giới thiệu khái quát về nhân vật Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong tác phẩm Truyền kì tân phả của Đoàn Thị Điểm về các đặc điểm nổi bật: xuất thân, ngoại hình, phẩm chất, tài năng, hành trạng và số phận.1. MỞ ĐẦUThánh Mẫu Liễu Hạnh là nhân vật có sức ảnh hưởng lớn đến đời sống văn hóa và vănhọc Việt Nam. Hình tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh xuất hiện trong văn học dân gian vớitruyện cổ tích: Sự tích công chúa Liễu Hạnh và đi vào văn học viết với sáng tác củanhiều tác giả như Đoàn Thị Điểm (Vân Cát Thần Nữ), Nguyễn Công Trứ (Liễu Hạnhcông chúa diễn âm), trong văn chầu (Văn Địa Tiên Thánh Mẫu, Cảnh Thư đườngvăn…). Trong các sáng tác trên thì hình tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh đẹp nhất và hoànthiện nhất trong tác phẩm Truyền kì tân phả của Đoàn Thị Điểm.Trong khuôn khổ bài viết này, nhóm chúng tôi sẽ cố gắng khái quát rõ những đặc điểmquan trọng nhất về Thánh Mẫu Liễu Hạnh, để từ đó thấy được vẻ đẹp toàn diện củanhân vật trong tác phẩm Truyền kì Tân Phả của Đoàn Thị Điểm.2. XUẤT THÂN LẠ KỲKhi nghiên cứu về Mẫu Liễu Hạnh thì hệ thống các truyền thuyết và thần tích nói về bàrất đa dạng và phức tạp. Trãi qua từng thời kì lịch sử thì nhân vật được khái quát hóa lênmột tầm cao mới. Sau đây là bản kể xuất thân của Đoàn Thị Điểm kể lại rằng: “Thôn AnThái xã Vân Cát là một làng nổi tiếng ở huyện Thiên Bản. Đất bằng phẳng, nước trongvắt, cây cối tươi tốt, phong tục chất phát. Trong làng có gia đình ông Lê Thái Công ănlàm lương thiện, hiền lành chất phát, ngày đêm đốt hương thờ phật, khi bận cũng khôngquên nhãng việc lễ bái. Thái Công hay làm phúc, năm 40 tuổi mới có một con trai.Khoảng năm niên hiệu thiên hựu, bà vợ có mang đã quá kì sinh, tự nhiên mắc bệnhnặng cả ngày không ăn uống gì mà chỉ ưa hương hoa thơm. Người nhà ngờ là yêu quái,liền mời thầy cúng lễ, nhưng bệnh bà lại tăng thêm. Một hôm gặp đêm trung thu, mặttrăng trong sáng như vẽ, ngoài cửa có một vị pháp sư khăn áo chỉnh tề nói có thuật làmcho bà chóng sinh, người coi cửa không cho vị pháp sư nói:“Ta đây có kế lạ phục rồngtrị hổ, xuống đất lên trời, làm sao lại khinh miệt ta quá vậy”.Thái Công nghe nói, vộiKỷ yếu Hội nghị Khoa học Sinh viên năm học 2014-2015Trường Đại học Sư phạm Huế, tháng 12/2014: tr. 117-123118 NGUYỄN THỊ HƢƠNG GIANG và cs.vàng mời vào, xem trong tay áo ông khách chỉ thấy có một cái búa ngọc. Vị đạo nhânấy bỏ xõa tóc lên đàn, trong miệng đọc thần chú, lấy tay ném búa ngọc xuống đất. TháiCông liền bất tỉnh ngã ra thiếp đi. Trong mộng Thái Công được dẫn lên trời, thànhvàng đứng sững, cửa ngọc mở toan, người lực sĩ cùng với Ông đi qua chín lần cửa rồiđứng đợi dưới thềm, lúc liếc trông lên đám hồng vân thấy một vị vương giã đội mũmiệng, hai bên có sáu người thị nữ mặc áo màu tía đỏ đứng hầu, lại có hàng trămngười cầm hốt cầm phách, tấu nhạc “quân thiều” và múa điệu “nghê thường”. Trênbàn lưu ly, để quả đào Vương Mẫu, trong bầu mã não đựng thuốc tiên…” Sau đó thìThái Công dần dần hồi tỉnh thì thấy vợ đã sinh một con gái rồi. Đêm ấy có hương lạthơm phức ở trong nhà, điềm lành sa vào cửa sổ. Thái Công nghĩ rằng thần báo mộnglà vị tiên nhân giáng sinh, bèn đặt tên con là Giáng Tiên” [2, tr. 445]. Nhân vật ra đờiquả là khác lạ, mẹ nàng có mang nhưng quá kì sinh, tự nhiên mắc bệnh nặng, không ănuống và có một điều đặc biệt là chỉ ưa hương hoa thơm mà thôi. Tiếp đó lại giấc mơ củaThái Công, giấc mơ Ông được tới cõi thần tiên, chốn bồng lai tiên cảnh, sau khi tỉnhgiấc mộng thì con gái Giáng Tiên đã ra đời. Và cái tên Giáng Tiên cũng bắt nguồn từgiấc mơ kì lạ đó. Nàng không phải là một người bình thường mà chính là tiên giángtrần“Kiếp sinh vào nhà Lê thị/Cải họ Trần dấu khí thiêng lương/Vốn sinh vẻ có phiphương/Ngụ thai quê Phủ Gìay, Thiên Bản” (Văn Địa Tiên Thánh Mẫu).Đấy được xem như là một hiện thân của Thánh Mẫu tối cao Liễu Hạnh Thánh Mẫu(Tiên Thiên Thánh Mẫu), là con người tuy gốc từ cõi tiên trên thiên đình, nhưng đã đầuthai thành người trần. Khi xuống trần gian, nàng là một phụ nữ có nhan sắc, có hônnhân gia thất, có sống gửi thác về “Phủ Giầy - Vân Cát là quê/Nghĩa Hưng – Thiên Bản,họ Lê cải Trần/Hình dung cốt cách thanh tân/Mười năm định giá hôn nhân xướngtùy/Thiên đình định nhất chí hỳ/Tuổi đôi mươi mốt chầu về Thiên Thai”(Cảnh thưđường văn).Nhận xétTrong văn học dân gian nhân vật có xuất thân lạ kỳ, dị thường bao giờ cũng có một đặcđiểm khác thường nổi trội hơn so với người khác. Đoàn Thị Điểm đã kế thừa mô típmang thai kỳ lạ (sự sinh nở thần kỳ) của truyện dân gian trong xây dựng hình tượngnhân vật Thánh Mẫu Liêu Hạnh. Đi cùng với sinh nở thần kỳ là các dấu hiệu đặc biệt đikèm như: Vùng đất nơi cha mẹ nàng sinh sống là nơi phong thủy cát vượng; cha mẹ đềuchăm làm việc thiện; khi người mẹ mang thai chỉ thích hương thơm; sinh nở khó phảinhờ đạo sĩ giúp; người cha nằm mơ lên thiên đình biết xuất thân tiền kiếp của con làngười cõi tiên. Tất cả những chi tiết này đều hướng tới tính dự báo về sự xuất hiện củanhân vật xuất chúng, phi phàm. Việc xuất thân kỳ lạ của Thánh Mẫu Liễu Hạnh đã báotrước vẻ đẹp tài năng, phẩm chất, ngoại hình, hành trạng và số ph ...