Nhân vật trong trường ca Việt Nam hiện đại

Bài viết nghiên cứu và tìm hiểu một số kiểu nhân vật thường thấy trong trường ca Việt Nam hiện đại; nhân vật lãnh tụ; nhân vật lịch sử các nhân; nhân vật vô danh tập thể; nhân vật vô danh cá nhân...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhân vật trong trường ca Việt Nam hiện đạiNh©n vËt trong tr−êng ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i nguyÔn thÞ hËu(*) Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu, nh©n vËt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cña thi ph¸p t¸c phÈm, còng cã nghÜa lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cña h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. Nghiªn cøu nh©n vËt chÝnh lµ nghiªn cøu thi ph¸p häc ®èi víi t¸c phÈm v¨n häc (xem: 1, tr.114; 2), vµ khi bµn ®Õn c¸c yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng bµn ®Õn yÕu tè nh©n vËt. Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ t×m hiÓu mét sè kiÓu nh©n vËt th−êng thÊy trong tr−êng ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i.T r−êng ca th−êng ®−îc dïng ®Ó gäi c¸c t¸c phÈm sö thi cæ ®¹i vµ trung®¹i, khuyÕt danh hoÆc cã tªn t¸c gi¶. 1. Nh©n vËt l·nh tô(*) Trªn thÕ giíi, nh÷ng tr−êng hîp viÕt tr−êng ca ca ngîi c¸c nh©n vËt l·nh tôVíi t− c¸ch mét thÓ lo¹i tæng hîp, tr÷ hay thñ lÜnh kh«ng ph¶i lµ hiÕm.t×nh-tù sù, hoµnh tr¸ng, cho phÐp kÕt Maiakovski ®· cã mét b¶n tr−êng ca næihîp nh÷ng chÊn ®éng lín, nh÷ng xóc tiÕng Vladimir Ilich Lenin (xem: 4).c¶m trÇm s©u vµ nh÷ng quan niÖm vÒ ë ViÖt Nam, h×nh t−îng B¸c Hå ®·lÞch sö, tr−êng ca chiÕm ®−îc vÞ trÝ nhÊt ®−îc v¨n häc-nghÖ thuËt lÊy lµm mét®Þnh trong thi ca thÕ giíi (3, tr.365). trong nh÷ng chñ ®Ò chÝnh cho s¸ng t¸c.Tr−êng ca hiÖn ®¹i cã xu h−íng thiªn vÒ B¸c ®· ®i vµo héi ho¹, vµo ®iªu kh¾c, cãchÊt tr÷ t×nh, nh−ng, víi sù kÕ thõa mÆt trong ®iÖn ¶nh, nhiÕp ¶nh, trongtruyÒn thèng sö thi cæ-trung ®¹i vµ kÕ nh¹c, trong kÞch, trong tiÓu thuyÕt,thõa truyÖn th¬, trong tr−êng ca hiÖn trong th¬ vµ c¶ trong tr−êng ca. Vµ mét®¹i vÉn lu«n tån t¹i h×nh bãng nh©n vËt. trong nh÷ng thÓ lo¹i th¬ ca dµnh cho B¸cVµ víi t− c¸ch lµ mét lo¹i “tiÓu thuyÕt mét dung l−îng lín lµ tr−êng ca. VÝ dôcña th¬”, nh©n vËt cña tr−êng ca còng nh−: Tè H÷u víi Theo ch©n B¸c (1970),hiÖn ra v« cïng ®a d¹ng vµ phong phó. Lª Huy Quang víi Hå ChÝ Minh (viÕtNã lµm cho tr−êng ca kh¸c biÖt h¼n víi n¨m 1969-1970, in n¨m1990), Lª §¹t víith¬ tr÷ t×nh nãi chung. Cã thÓ nãi, nh©n B¸c (viÕt n¨m 1970, in n¨m 1990),... viÕtvËt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè h×nh thøc nh©n ngµy mÊt vµ ngµy giç ®Çu cña B¸c.lµm nªn nÐt ®Æc thï vÒ thÓ lo¹i cñatr−êng ca. Sù phong phó ®ã ®−îc thÓ (*)hiÖn thµnh c¸c kiÓu nh©n vËt sau ®©y. ThS. V¨n häc, NCS. ViÖn V¨n häc.Nh©n vËt trong tr−êng ca… 45 T−¬ng xøng víi ®Æc tr−ng vÒ chÊt sö thÓ lo¹i kÕ thõa sö thi/anh hïng ca, viÖcthi hoµnh tr¸ng cña tr−êng ca, nh©n vËt tr−êng ca hiÖn ®¹i chän nh©n vËt lÞch söl·nh tô hiÖn ra víi nh÷ng h×nh ¶nh t«n c¸ nh©n lµm nh©n vËt chÝnh lµ mét ®iÒunghiªm, víi tÇm vãc hïng vÜ v−ît ra phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn cña c¸cngoµi giíi h¹n cña kh«ng gian vµ thêi thÓ th¬ tr−êng thiªn nãi chung vµ cñagian. C¸c nhµ th¬ lu«n h×nh dung B¸c tr−êng ca nãi riªng.trong tÇm cì cña n−íc ViÖt Nam D©nchñ Céng hoµ. H×nh ¶nh B¸c lu«n ®−îc B¶n tr−êng ca hiÖn ®¹i ®Çu tiªn cña®Æt bªn c¹nh h×nh ¶nh Tæ quèc ViÖt ViÖt Nam TiÕng ®Þch s«ng ¤ cña HuyNam. Nh÷ng c©u th¬ “ViÖt Nam – Hå Th«ng, trong tinh thÇn kÕ thõa s©u ®ËmChÝ Minh” ®· trë thµnh côm tõ quen truyÒn thèng sö thi, chÝnh lµ tr−êng cathuéc víi ng−êi d©n ViÖt Nam. C¸c nhµ lÊy nh©n vËt lÞch sö H¹ng Vò cña Trungth¬ cßn h×nh dung B¸c ë tÇm quèc tÕ: Quèc lµm h×nh t−îng t−îng tr−ng cho ýnãi ®Õn B¸c lµ nãi ®Õn Lenin, ®Õn Marx, chÝ anh hïng cña ®Êng nam nhi. Sau ®ã®Õn c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc, ®Õn nh÷ng mét lo¹t tr−êng ca hiÖn ®¹i ë giai ®o¹n“ng−êi cïng khæ”, ®Õn giai cÊp v« s¶n ®Çu ®Òu tËp trung ca ngîi c¸c nh©n vËtcÇn lao trªn kh¾p n¨m ch©u... §Æc biÖt, lÞch sö c¸ nh©n cña ViÖt Nam. §ã lµ c¸cTè H÷u cßn t−ëng nhí B¸c trong tÇm vò nh©n vËt anh hïng cã thËt trong c¸ctrô bao la: “Th«i ®Ëp råi ch¨ng? mét tr¸i b¶n tr−êng ca cña Phïng Qu¸n (chÞ Vâtim/ §á nh− sao Ho¶, s¸ng sao Kim!” ThÞ S¸u trong TiÕng h¸t trªn ®Þa ngôc(trong Theo ch©n B¸c). C«n §¶o, 1955), cña NguyÔn §×nh Thi (h×nh t−îng ng−êi thñy thñ ViÖt Nam Bªn c¹nh ®ã, c¸c nhµ th¬ còng kh¾c T«n §øc Th¾ng trªn biÓn H¾c H¶i t¹iho¹ h×nh t−îng B¸c nh− mét con ng−êi thêi ®iÓm diÔn ra C¸ch m¹ng Th¸ngb×nh th−êng gi¶n dÞ, víi c¸i tªn tr×u M−êi Nga trong Bµi th¬ H¾c H¶i, 1959);mÕn “B¸c Hå”. Ngay c¶ trong tr−êng ca cña Lª Anh Xu©n (h×nh t−îng anh hïngmang tª ...