Nhân vật trung tâm tìm kiếm thiên đường trong thời hiện đại _4

Nhân vật với tư cách là một trong những thành tố quan trọng cấu tạo tiểu thuyết nói chung và là chủ thể tiến hành những cuộc hành trình trong tiểu thuyết của J.M.G. Le Clézio nói riêng, trở thành đối tượng nghiên cứu của các nhà phê bình và nghiên cứu văn học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhân vật trung tâm tìm kiếm thiên đường trong thời hiện đại _4Nhân vật trung tâm tìmkiếm thiên đường trong thời hiện đại Nhân vật với tư cách là một trong những thành tố quan trọng cấu tạo tiểuthuyết nói chung và là chủ thể tiến hành những cuộc hành trình trong tiểu thuyết củaJ.M.G. Le Clézio nói riêng, trở thành đối tượng nghiên cứu của các nhà phê bình vànghiên cứu văn học. Các nhà lý luận hầu như đều thống nhất về quan niệm, chứcnăng, các kỹ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết. Đó là những “cá thể bằnggiấy” được hư cấu, tham gia trực tiếp vào hành động tiểu thuyết, được xác định bằngmiêu tả thể chất, miêu tả tâm lý và ngôn ngữ. Những “mẫu” và “siêu mẫu” có tên,tuổi, nghề nghiệp được đặt trong những mối quan hệ vớ i không gian tự nhiên, xã hội.Nó còn được đồng nhất với khái niệm của “một sức mạnh tác động” (une forceagissante) để nhấn mạnh vai trò tác nhân trong s ự vận động của hành động tiểuthuyết(1). Những kỹ thuật xây dựng nhân vật luôn tiến triển không ngừng , tùy theoquan niệm về mỹ học tiểu thuyết của từng tác giả ở những thời kỳ lịch sử khác nhau. 1. M ột số kỹ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết hiện đại Pháp thếkỷ XX Vào những năm giữa thế kỷ XX tiểu thuyết Mới ra đời, thể hiện một khát khaomãnh liệt trong cuộc truy t ìm chân trời mới của kỹ thuật tiểu thuyết. M ơ ước của cácnhà tiểu thuyết Mới là chối bỏ và khước từ những nguyên tắc sáng tác của tiểu thuyếttruyền thống, áp dụng những t ìm tòi mới lạ vào thi pháp tiểu thuyết hiện đại. NathalieSarraute với Thời đại nghi ngờ, Alain-Robbe-Grillet với Vì một nền tiểu thuyết đã đặtnền móng cơ bản cho nền tiểu thuyết Mới. Nathalie Sarraute đ ã xem xét lại khái niệmvề nhân vật trong tiểu thuyết truyền thống. Nhân vật bị mất t ên tuổi, nguồn gốc và cảtính cách, yếu tố quan trọng nhất của nhân vật. Bởi v ì theo tác giả, tính cách chỉ là“ tên nhãn thô kệch”, bố cục của tiểu thuyết biến nhân vật thành “xác ướp khô cứng”.Nathalie mơ ước sáng tạo một kiểu hội thoại của vô vàn những bi kịch (dramesminuscules) nộ i tâm nhỏ bé, tách khỏi những ước lệ, những câu thúc của tiểu thuyếttruyền thống. Sự vận động nội tâm trở nên phức tạp và đa dạng. Người đọc phải cókhả năng phát hiện sau độc thoại nội tâm “vô số những cảm xúc, h ình ảnh, tình cảm,hồi ức, những xung động, hành động nhỏ bé tiềm ẩn mà không có một ngôn ngữ nộitại nào thể hiện được, nó cựa quậy ở ngưỡng cửa của ý thức [...], một cách khác, nókết hợp và tái xuất hiện dưới một hình thức mới, khi đó trong chúng ta, làn sóng liêntục của ngôn từ vẫn tiếp tục t uôn trào”(2). Đối lập với nhân vật của tiểu thuyết truyền thống, nhân vật trong tiểu thuyếtMới chỉ là một cá thể không xác định, không nắm bắt và không nhìn thấy được, một“cái tôi vô danh”. Xung quanh nhân vật chính hư vô này là những nhân vật khác, mànó chỉ là những giấc mơ, nỗi ám ảnh, điều hoang tưởng. Việc xóa bỏ nhân vật trongtiểu thuyết gắn liền với cuộc khủng hoảng về con người ngoài xã hội. Nhân vật kiểuBalzac phù hợp với giai đoạn lịch sử khi con ng ười vẫn còn niềm tin trong mỗi cáthể. Theo Robbe-Grillet, tiểu thuyết truyền thống đ ã thuộc về quá khứ oanh liệt, nóphản ánh bản chất của một giai đoạn lịch sử nhất định, nó đánh dấu đỉnh cao huyhoàng của cá nhân. Giai đoạn của tiểu thuyết Mới là giai đoạn của nhân vật tín hiệuhoặc nhân vật hình bóng (Personnage -signe ou ombre). Tính hư hư, ảo ảo, mờ mờ, đãlàm nhân vật trở thành miếng đất màu mỡ của vô số cách đánh giá và giải thích khácnhau. Với một số phát triển t ìm tòi về kỹ thuật tiểu thuyết, tiểu thuyết Mới thực sự làmột sự tiếp nối cực đoan của tiểu thuyết hiện đại hơn là một đỉnh điểm của tìm tòisáng tạo. Những t ìm tòi, đổi mới trong kỹ thuật xây dựng nhân vật của tiểu thuyết hiệnđại xảy ra ở nhiều cấp độ, nhưng tập trung nhiều vào những vấn đề liên quan đến tâmlý, tính cách và s ự dịch chuyển điểm nhìn. Đối với tâm lý nhân vật, xuất hiện khuynhhướng gợi mở hơn là miêu tả và phân tích tâm lý. Đặc biệt là sự đổi mới của kỹ thuậtviết độc thoại nội tâm nhằm thể hiện tâm trạng cô đ ơn, trống rỗng của con ngườitrong xã hội phương Tây hiện đại. Michel Raimond đã phân tích những nét đặc trưngcủa kỹ thuật độc thoại nội tâm: “Kỹ thuật chú trọng vào thông báo cho độc giả, giốngnhư Pierre, Lièvre nói: “một suy nghĩ đúng lúc ý nghĩ đó đương hình thành trong b ộnão...” [...] độc giả đọc trong suy nghĩ của nhân vật; nó đọc thẳng suy nghĩ của nhânvật và suy nghĩ này vẫn đương mầy mò, mờ ảo, rất gần với giấc mơ, cuốn đi một cáchlộn xộn những hình ảnh ở những thời điểm khác nhau trong sự kéo dài của nó. Câukhông còn cấu trúc lôgíc. Chúng ta nắm bắt ý nghĩ chợt lóe ra trong một trạng tháitinh thần (3). Các nhà văn còn đặt kề bên nhau những giòng độc thoại nội tâm của các nhânvật khác nhau để chỉ ra rằng mỗi một cá thể tự tạo cho mình một thế giới, một hìnhảnh khác nhau. Đó chính là phương tiện hữu hiệu làm nổi bật sự bất lực của conngười trong giao tiếp với người khác. Nó trở nên cô đơn trong sa mạc đờingười. Di động điểm nhìn từ người kể chuyện sang nhân vật là nét chủ đạo trong kỹthuật điểm nhìn tự sự của tiểu thuyết thế kỷ XX, đồng thời mang lại chức năng tự sựcho độc thoại nội tâm. Chuỗi độc thoạ i nội tâm của Delmond trong Biếnđổi (M.Butor) đã tái hiện cuộc đời của chính nhân vật trong quá khứ và cả tương lai.Cấu trúc của tiểu thuyết đ ược đặt trên nền móng của độc thoại nội tâm với ngôi thứhai (Vous). Như vậy, điểm nhìn nội tại (focalisation interne) thống trị văn bản và xuấthiện dưới dạng của ba ngôi đại từ nhân x ưng: Je (tôi), Vous (anh), Il (anh ấy). 2. M ột số nét đặc trưng của nhân vật trung tâm trong các cuộc hành trìnhcủa Jean-Marie Gustave Le Clézio Le Clézio, một trong những bậc thầy c ủa nền văn học viết bằng tiếng Phápđược trao tặng giải thưởng Nobel về văn học năm 2008. Sáng tác của ông tập hợpmột sự đa dạng đặc biệt: bút pháp thử nghiệm, giọng điệu siêu ngôn ngữ, tư tưởngtriết học ...