Những ảnh hưởng của văn hóa Chăm đối với văn hóa Việt và dấu ấn trong ngôn ngữ

Bài viết xem xét những giá trị đóng góp của văn minh Champa và văn hóa Chăm đối với văn hóa Việt và văn hóa Việt Nam, để cho thấy bên cạnh xu hướng Việt hoá diễn ra trong văn hóa Chăm còn có xu hướng Chăm hóa diễn ra trong văn hóa Việt để làm điều đó, bài viết hệ thống hóa và so sánh các tư liệu văn hóa và tư liệu ngôn ngữ của hai phía Chăm và Việt, ñược tác giả thu thập, sàng lọc từ những ghi chép điền dã tại các palei Chăm ở Ninh Thuận và từ các từ điển, các tài liệu liên quan ñến ñịa danh gốc Chăm trong tiếng Việt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những ảnh hưởng của văn hóa Chăm đối với văn hóa Việt và dấu ấn trong ngôn ngữ SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 17, No.X2-2014 Nh ng nh hư ng c a văn hóa Chăm ñ i v i văn hóa Vi t và d u n trong ngôn ng • Lý Tùng Hi u Trư ng ð i h c Khoa h c Xã h i và Nhân văn, ðHQG-HCM TÓM T T: V n d ng các cách ti p c n h th ng, cách ti p c n ñ a văn hóa và cách ti p c n dân t cngôn ng h c, bài vi t xem xét nh ng giá tr ñóng góp c a văn minh Champa và văn hóa Chăm ñ i v i văn hóa Vi t và văn hóa Vi t Nam, ñ cho th y bên c nh xu hư ng Vi t hoá di n ra trong văn hóa Chăm còn có xu hư ng Chăm hóa di n ra trong văn hóa Vi t. ð làm ñi u ñó, bài vi t h th ng hóa và so sánh các tư li u văn hóa và tư li u ngôn ng c a hai phía Chăm và Vi t, ñư c tác gi thu th p, sàng l c t nh ng ghi chép ñi n dã t i các palei Chăm Ninh Thu n và t các t ñi n, các tài li u liên quan ñ n ñ a danh g c Chăm trong ti ng Vi t. T khóa: văn minh Champa, văn hóa Chăm, ti ng Chăm, văn hóa Vi t, ti ng Vi t, ti p bi n văn hóa Chăm-Vi t, ti p xúc ngôn ng Chăm-Vi t, dân t c-ngôn ng h c 1. ð t v n ñ Văn minh Champa và văn hóa Chăm là nh ng lĩnh v c ñã ñư c gi i khoa h c trong và ngoài Vi t Nam chú ý nghiên c u t lâu, v i s lư ng công trình biên kh o lên t i hàng trăm ñơn v . T khi ñ t nư c hòa bình th ng nh t, các nghiên c u v l ch s , văn hóa, kinh t , xã h i, ngôn ng , ki n trúc, ñiêu kh c c a Champa và Chăm ngày càng n r . Bên c nh ñó, còn có nh ng nghiên c u tr c ti p ho c gián ti p ñ c p vai trò v trí c a Champa và Chăm trong l ch s , văn hóa, kinh t , xã h i, ngôn ng c a Vi t Nam. Tuy nhiên, nhìn chung nh ng công trình nghiên c u ñ t văn minh Champa và văn hóa Chăm vào b i c nh văn hóa Vi t Nam, xem xét nh ng thành t u, di s n c a văn minh Champa và văn hóa Chăm Trang 102 trong m i tương quan ña chi u v i văn minh sông H ng, văn hóa Vi t và văn hóa Vi t Nam, v n chưa ph i là nhi u. S nh n di n và phân bi t gi a văn minh Champa v i văn hóa Chăm, gi a di s n văn hóa cung ñình v i văn hóa dân gian trong văn hóa Chăm, gi a văn hóa Chăm truy n th ng v i văn hóa Chăm hi n t i ñang bi n ñ i do giao lưu ti p bi n trong n n văn hóa Vi t Nam ña t c ngư i, v n chưa th t rõ. Chính vì th , ngày nay, nói ñ n văn minh Champa và văn hóa Chăm, thư ng ngư i ta ch liên tư ng ñ n di s n ñ n tháp và các nhóm Chăm ñ a phương v i dân s ít i và tôn giáo ñ c thù. ði u ñó d n t i m t n tư ng sai l c r ng văn minh Champa ñã thu c v quá kh , còn văn hóa Chăm ch là nh ng ho t ñ ng tín ngư ng - l h i c a m t t c ngư i thi u s không ñông. TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 17, SOÁ X2-2014 T ñó, chúng tôi nghĩ r ng v n c n có thêm nh ng nghiên c u m i, nh ng hư ng ti p c n m i, ñ t văn minh Champa và văn hóa Chăm trong b i c nh văn hóa Vi t Nam, xem xét nh ng giá tr ñóng góp c a văn minh Champa và văn hóa Chăm ñ i v i văn hóa Vi t và văn hóa Vi t Nam, ñ cho th y bên c nh xu hư ng Vi t hóa di n ra trong văn hóa Chăm còn có xu hư ng Chăm hóa di n ra trong văn hóa Vi t. ð làm ñi u ñó, c n ph i thu th p, sàng l c, so sánh tư li u văn hóa và tư li u ngôn ng c a c hai phía Chăm và Vi t. Do ñó, hư ng ti p c n mà chúng tôi ch n l a là hư ng ti p c n liên ngành, bao g m cách ti p c n h th ng (system), cách ti p c n ñ a văn hóa (cultural geography), và cách ti p c n dân t c-ngôn ng h c (ethnolinguistics). ði theo hư ng ti p c n y, bư c ñ u chúng tôi ñã h th ng hóa ñư c m t s y u t c a văn hóa Chăm nh hư ng rõ r t vào văn hóa Vi t, cũng như h qu t t y u c a quá trình ñó là hàng trăm t ng g c Chăm hóa thân vào ti ng Vi t. Tư li u v văn hóa ñư c t ng h p t nh ng ghi chép c a chúng tôi trong các chuy n kh o sát ñi n dã t i các palei Chăm Ninh Thu n trong nh ng năm 1993, 2003, 2007, 2011 và các ngu n tư li u khác. Còn tư li u t v ng ñư c sàng l c t các tài li u như T ñi n Vi t - Chăm (1996), T ñi n Chăm - Vi t (1995) do Bùi Khánh Th ch biên, T ñi n ti ng Vi t do Hoàng Phê ch biên (1998), T ñi n t ng Nam B c a Huỳnh Công Tín (2007), và các tài li u liên quan ñ n ñ a danh c a Lê Trung Hoa (2002), Tr n Kỳ Phương (2008), Lý Tùng Hi u (2013)... 2. Sơ lư c v ngư i Chăm và quan h Chăm Vi t trong l ch s V m t nhân h c, ngư i Chăm ngày nay có th ñư c quy vào nhóm lo i hình Nam Á, ti u ch ng Nam Mongoloid, ñ i ch ng Úc-Á, t c là g n v i ngư i Vi t, m c dù ngo i hình c a h v n còn d u v t c a nhóm lo i hình Indonesian như da ngăm, tóc ñen, th ng ho c u n sóng, t m vóc th p... [Nguy n ðình Khoa, 1983: 56-61]. V m t ngôn ng , ngư i Chăm thu c nhóm Chamic, ñ i chi Malayo-Polynesian (Mã Lai-ða ð o), ng h Austronesian (Nam ð o) [Barbara F. Grimes, 1988: 611]. Theo k t qu t ng ñi u tra dân s 1/4/2009, ngư i Chăm Vi t Nam có t ng c ng 161.729 ngư i; trong ñó 128.938 ngư i t c 79,7% cư trú Trung B , và 32.791 ngư i t c 20,3% cư trú Nam B . D a trên vùng cư trú, ngư i Chăm Vi t Nam thư ng ñư c phân chia thành ba nhóm ñ a phương. Nhóm Chăm Panduranga là b ph n ñông nh t, g m 102.437 ngư i, cư trú Ninh Thu n (67.274 ngư i, chi m trên 11,9% dân s toàn t nh và 41,6% t ng s n ...