Những hướng nghiên cứu cơ bản của Xã hội học môi trường ở Việt Nam

Bài viết nghiên cứu về vấn đề môi trường trong quá trình đô thị hóa và phát triển công nghiệp; vấn đề môi trường trong sản xuất nông nghiệp và phát triển làng nghề; môi trường với việc hủy hoại rừng, tồn rừng và quản lý rừng; vấn đề môi trường trong phát triển du lịch, bảo tồn di sản văn hóa; biến đổi khí hậu và biến đổi kinh tế, xã hội.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những hướng nghiên cứu cơ bản của Xã hội học môi trường ở Việt NamNhững hướng nghiên cứu cơ bản củaXã hội học môi trường ở Việt NamPh¹m Minh Anh(*)Tãm t¾t: X· héi häc m«i tr−êng lµ mét ngµnh kh¸ míi ë ViÖt Nam, v× vËy viÖc x¸c®Þnh c¸c h−íng nghiªn cøu mét c¸ch râ rµng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. HiÖn t¹i vµ trongt−¬ng lai gÇn, cã 5 nhãm chñ ®Ò cÇn quan t©m ®èi víi lÜnh vùc m«i tr−êng: 1/ VÊn®Ò m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. 2/ VÊn ®Ò m«itr−êng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ. 3/ VÊn ®Ò m«i tr−êngvíi viÖc hñy ho¹i rõng, trång rõng vµ qu¶n lý rõng. 4/ VÊn ®Ò m«i tr−êng trongph¸t triÓn du lÞch, b¶o tån di s¶n v¨n hãa. 5/ VÊn ®Ò biÕn ®æi khÝ hËu vµ biÕn ®æikinh tÕ - x· héi. TiÕp cËn tõ ph−¬ng diÖn X· héi häc m«i tr−êng nh»m gîi më c¸ch−íng nghiªn cøu, t¸c gi¶ tõng b−íc lµm râ qua c¸c néi dung trªn.Tõ khãa: M«i tr−êng, X· héi häc m«i tr−êng, BiÕn ®æi khÝ hËu Mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi víi m«i ®èi víi m«i tr−êng. KÓ tõ khi b−íc sangtr−êng lµ mèi quan hÖ hai chiÒu: thø giai ®o¹n v¨n minh c«ng nghiÖp, sù t¸cnhÊt, con ng−êi t¸c ®éng lµm thay ®æi ®éng cña con ng−êi ®Õn m«i tr−êng ®·m«i tr−êng; thø hai, m«i tr−êng bÞ t¸c t¹o ra nhiÒu hÖ lôy kh¸c nhau nh−: «®éng vµ thay ®æi sÏ g©y t¸c ®éng ng−îc nhiÔm vµ suy tho¸i m«i tr−êng, suytrë l¹i ®èi víi con ng−êi, t¹o nªn nh÷ng tho¸i ®a d¹ng sinh häc, suy tho¸i ®Êt,hÖ lôy phøc t¹p.(*)Khi con ng−êi sö dông hñy ho¹i rõng, suy gi¶m tÇng ozon vµqu¸ kh¶ n¨ng cña m«i tr−êng trong viÖc mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ang rÊt ®−îcthùc hiÖn ba chøc n¨ng (cung cÊp tµi quan t©m hiÖn nay lµ biÕn ®æi khÝ hËunguyªn, hÊp thu chÊt th¶i, cung cÊp (TrÞnh Duy Lu©n, 2013, tr.2).kh«ng gian sèng) th× g©y ra c¸c vÊn ®Òm«i tr−êng, nh− « nhiÔm, c¹n kiÖt tµi Kh¸c víi nhiÒu ngµnh khoa häcnguyªn, qu¸ t¶i d©n sè,v.v... kh¸c nghiªn cøu m«i tr−êng, X· héi häc nãi chung vµ chuyªn ngµnh X· héi häc Tr−íc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, nh×n m«i tr−êng nãi riªng x¸c ®Þnh h−íngchung, con ng−êi ch−a thùc sù g©y h¹i nghiªn cøu, chñ ®Ò, ®Ò tµi, vÊn ®Ò nghiªn cøu vÒ m«i tr−êng trªn c¬ së(*) TS., ViÖn X· héi häc - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc b¸m s¸t mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a m«igia Hå ChÝ Minh. tr−êng vµ con ng−êi, vµ quan hÖ gi÷a34 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2015con ng−êi víi con ng−êi tr−íc m«i ®Õn nh÷ng sù chuyÓn ®æi ®ã? 2/ Sùtr−êng vµ/hoÆc c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng chuyÓn ®æi ®Êt n«ng nghiÖp ¶nh h−ëng(NguyÔn TuÊn Anh, 2011, tr.49-50). Bµi nh− thÕ nµo ®Õn ®êi sèng kinh tÕ - x·viÕt nµy sÏ gîi ý nh÷ng h−íng, chñ ®Ò héi? Ch¼ng h¹n, nh÷ng thay ®æi vÒ kinhc©u hái nghiªn cøu trong tõng vÊn ®Ò cô tÕ-x· héi, nh÷ng thay ®æi trong sinh kÕthÓ vÒ m«i tr−êng dùa trªn c¬ së tiÕp cña ng−êi d©n... 3/ C¸ch thøc øng phãcËn nµy. cña c¸c nhãm x· héi kh¸c nhau ®èi víi Cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dôngm«i tr−êng, tuy vËy trong bµi viÕt nµy, ®Êt n«ng nghiÖp ra sao?... Qu¸ tr×nh ®«“m«i tr−êng” ®−îc sö dông theo quan thÞ ho¸ víi nh÷ng dßng d©n di c− lín tõniÖm cña Giddens: “lµ tÊt c¶ c¸c ®iÒu n«ng th«n ra ®« thÞ còng ®Æt ra nhiÒukiÖn, yÕu tè xung quanh vµ tù nhiªn, vÊn ®Ò kinh tÕ-x· héi, vµ c¸c vÊn ®Ò m«ikh«ng ph¶i c¸c yÕu tè x· héi - nh©n v¨n tr−êng cÇn quan t©m. Nh÷ng dßng d©ntrong ®ã con ng−êi tån t¹i... Víi nghÜa di c− ®ã mang theo lèi sèng n«ng th«nréng nhÊt m«i tr−êng ë ®©y ®ång nghÜa ra ®« thÞ vµ ®· t¹o ra nh÷ng vÊn ®Ò vÒvíi tr¸i ®Êt nãi chung” (theo: NguyÔn m«i tr−êng nµo ë ®« thÞ? Dßng d©n di c−TuÊn Anh, 2011, tr.15). tõ n«ng th«n ra ®« thÞ ®· t¹o søc Ðp lªn m«i tr−êng vµ c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ, mµ1. VÊn ®Ò m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa vµ dÔ thÊy nhÊt lµ trong lÜnh vùc giaoph¸t triÓn c«ng nghiÖp th«ng. T¾c nghÏn giao th«ng kh«ng chØ Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, g©y l·ng phÝ n¨ng l−îng mµ cßn gia®« thÞ hãa ë ViÖt Nam trong vµi thËp kû t¨ng ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh, g©y «qua ®· g©y ra nh÷ng t¸c ®éng m«i nhiÔm m«i tr−êng. Bªn c¹nh ®ã, dßng ditr−êng to lín. BiÓu hiÖn cô thÓ lµ viÖc c− tõ n«ng th«n ra ®« thÞ cßn t¹o søc Ðpthay ®æi môc ®Ých ...