NHỮNG LÀN ĐIỆU DÂN CA NGHỆ TĨNH

Hát giặm Tiếng giặm có nghĩa là ghép vào, điền vào, đan vào một chỗ thiếu....xuất hiện ở Nghệ Tĩnh cách đây khoảng ba , bốn trăm năm. Về nội dung, có nhiều bài hát giặm rất tình tứ, cũng có nhiều bài có tính chất chống giai cấp phong kiến. Về hình thức, phần nhiều các bài hát dặm đều gồm những câu năm chữ và cước vận, tức vần ở cuối câu: cứ hai câu cuối mỗi đoạn lại lấy một ý...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHỮNG LÀN ĐIỆU DÂN CA NGHỆ TĨNHMỘT SỐ LÀN ĐIỆU DÂN CA NGHỆ TĨNH1. Hát giặmTiếng giặm có nghĩa là ghép vào, điền vào, đan vào một chỗ thiếu....xuất hiện ởNghệ Tĩnh cách đây khoảng ba , bốn trăm năm.Về nội dung, có nhiều bài hát giặm rất tình tứ, cũng có nhiều bài có tính chất chốnggiai cấp phong kiến.Về hình thức, phần nhiều các bài hát dặm đều gồm những câu năm chữ và cướcvận, tức vần ở cuối câu: cứ hai câu cuối mỗi đoạn lại lấy một ý, điệp cả về ý, lẫnlời:vd:Tôi lấy chân khoả lạiTôi lấy bàn khoả lạihay:Thấy những lời kêu tráchNghe những lời kêu tráchBài hát có bao nhiêu đoạn thì có bấy nhiêu lần điệp lại như vậy, nghe đọc thì thấyvướng, nhưng khi hát, nólàm nổi ý của câu hát, của cả bài.Hát giặm cũng có ba lối trình diễn: nam nữ đối đáp, có lối vài ba người hát kể lênmột giai thoại, hay một sự việc vừa xảy ra, lại có lối kể một sự tích gì có tình tiếtnội dung, và hình thức đều được trau chuốt.Hát giặm Nghệ Tĩnh không hoàn toàn do dân sáng tác, có khi do một số nho sĩsáng tác, được nhân dân ưa thích và phổ biến rộng rãiVD:Trai:Tiết thanh nhàn thong thảMuốn thăm hỏi vài câuCuốc thánh thót kêu sầuGió phảng phất mùa sâuNhớ trong sách đã lâu:Chuyện Tư mã phượng cầuThương thì mũi tìm trâuTrâu đâu tìm chạc mũiGái:Trời mở rộng phong quangGiã ơn trời mở rộng phong quangEm đánh tiếng đua sangĐêm tàn canh vò võTay em cầm con bấc đỏMong bỏ đĩa dầu đầyMời bạn ở lại đâyĐôi ta giở lời ràyTình đó với nghĩa đâyTrai:Giống như đọi nác đầyBưng nhẩn nhẩn trên tayKhông khuy sơ một hộtGió nỏ triềng một hộtCông đôi ta thề thốtKể đã mấy niên rồiLòng đã quyết lứa đôiNgãi đã quyết thề bồiNhất ngôn nói hẳn lờiĐừng bốn chốn ba nơiĐừng trăn gió chào mờiTrăng nhiều trăng rạng rỡTrăn nhiều đèn rạng rỡGái:Em đã có chồng rồiEm đã có lứa rồiVung úp đã vừa nồiĐũa ghép đã thành đôiBạn đừng có ỡm ờ với tôi!Tôi lấy chân khoả lạiTôi lấy bàn khoả lạiTrai:Têm một quả trầu khôngBỏ vô hộp con rồngĐi băng nội băng đồngQua năm bảy khúc sôngQua chín mười đỗi đồngNghe tin em đã có chồngAnh quăng lắc vô bụiBạn gạt tùa vô bụi.Anh thương em một tháng hai kỳDồn đi tính lại, cũng như mười ngàyNăm rộn mà chầyCó hai mươi bốn miện (Miện = kỳ)Xuân qua rồi hè /đếnThu đã muộn, đông rồiNhớ bạn cũ chưa nguôi,Sang lập xuân vũ thuỷĐêm em nằm em nghĩNghĩ kinh trập, xuân phân,Lòng tưởng sự ái ânSang thanh minh, cốc vũĐêm dêm nằm nỏ ngủNhớ bạn mãi thường thườngTiết lập hạ nhớ thươngBước sang tuần tiểu mãnTrông ra ngoài chán chánTiết mang hiện lại gầnNgười đập đất, gánh phânĐể mùa màng gặt háiAnh thương em mãi mãiSang hạ chí tiết hèEm nghe tiếng sầu veEm buồn trong gia sựBạn buồn trong gia sựTiết tiểu thử, đại thửTrời nắng sốt lắm thay!Ra ngồi tựa cột câyAnh với em than thởBạn với mình than thởTiết lập thu, xử thửAi diều sáo mặc aiVàng lác đác giếng tâyTa thương người bạn cộ (Cộ = cũ)Nhớ mãi người bạn cộVừa đến tiết bạch lộBầy chim trắng bay sangCây heo hắt lá vàngSang thu phân hàn lộ.Đêm em nằm, em chộ (chộ = thấy)Tiết sương giáng lại kềTrông bạn cũ ta vềSang lập đông giá rétTiết tiểu tuyết, đại tuyếtTrời giá rét lắm thaySang đông chí cấy càyDạ bồi hồi nhớ bạnTiết tiểu hàn chưa dạnĐã bước sang đại hànDạ tưởng nhớ người ngoanVừa năm cùng tháng tậnVừa cuối mùa cuối tận.Phận lại ngồi trách phậnPhận nỏ giám trách phậnAnh thương em từ tháng giêng đến tháng chạp6. Hát ví Nghệ TĩnhHát Ví Nghệ Tĩnh là những loại dân ca xuất hiện trong nghề nông và nghề thủcông. Có nhiều điệu hát ví như: hát phường vải, hát phường cấy, hát đò đưa, hátphường buôn.... Trong những điệu hát này, hát phường vải và hát phường cấy có tổchức và phổ biến hơn cả.1. Hát phường vảiNhững câu hát phường vải là những câu biểu lộ tâm tình của hai bên trai gái, hoặclà những ước mơ về yêu đương, hoặc là những lời oán trách kẻ chia rẽ tình duyên,và bao giờ cũng lạc quan, tin tưởng.Hat phường vải gồm có bốn giai đoạn: Giai đoạn thứ nhất: hát dạo, hát mừng, hátchào và hát hỏi. Giai đoạn thứ hai: hát đố và hát đối. Giai đoạn thứ ba: hát mời vàhát xe kết. Giai đoạn thứ tư: hát tiễn.Giai đoạn 1:Hát dạoBấy lâu thức nhắp mơ màngBên rèm tiếng gió, đầu giường bóng trăngBấy lâu nghe hết tiếng nàngBên anh nức tiếng đồn vang đã lừngNghe tin anh cũng vội mừngVậy nên chẳng quản suối rừng anh sangBấy lâu anh mức chi nhàĐể em dệt gấm thêu hoa thêm sầuĐồn rằng cá uốn thân vâyĐồn em hay hát, hát hay anh tìmChốn này vui vẻ, tưng bừngHạc nghe tiếng phượng xa chừng tới nơiĐêm khuya trời tạnh sương imTai nghe tiếng nhạc, chàng Kim tới gần.Dừng xa, khoan kéo, ơi phường!Hình như có khách viễn phương tới nhàĐi qua nghe tiếng em reo,Nghe xa em kéo, muốn đeo em về.Đi ngang trước cửa nàng Kiều,Dừng chân đứng lại, dặt dìu đôi câuĐi ngang thấy búp hoa ...