NHỮNG XU HƯỚNG ĐOÀN THỂ

Người và vật đều có xu hướng đoàn thể Phần nhiều sinh vật, không thể tự dưỡng, tự vệ ngay từ khi mới sinh ra được. Cơ thể của chúng càng hoàn toàn, những sự biểu thị của sự hoạt động vể tinh thần hay vật chất của chúng càng phức tạp và biến hoá thì sự cô lập đối với chúng càng tai hại. Cho nên chúng liên hợp với nhau , có khi họp thành những đoàn thể như những xã hội thực, có những luật lệ hẳn hoi. Chỉ khi nào chúng thiếu ăn ở tại...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHỮNG XU HƯỚNG ĐOÀN THỂ CHƯƠNG XV NHỮNG XU HƯỚNG ĐOÀN THỂ I. Người và vật đều có xu hướng đoàn thể Phần nhiều sinh vật, không thể tự dưỡng, tự vệ ngay từ khi mới sinh ra được. Cơ thể của chúng càng hoàn toàn, những sự biểu thị của sự hoạt động vể tinh thần hay vật chất của chúng càng phức tạp và biến hoá thì sự cô lập đối với chúng càng tai hại. Cho nên chúng liên hợp với nhau , có khi họp thành những đoàn thể như những xã hội thực, có những luật lệ hẳn hoi. Chỉ khi nào chúng thiếu ăn ở tại chỗ chúng sinh, chúng mới bắt buộc phả i sống riêng. Trẻ con cũng có xu hướng đoàn tụ như vậy. Ta chẳng thấy cái vui của chúng phát hiện ra khi những trẻ trạc tuổi chúng quây quần chung quanh chúng ư ? Người lớn càng ngày càng lập nhiều đoàn thể để tăng sự an lạc lên. Có lẽ cả những nhà thông thái muốn trốn xã hội, cả những người ghét đời, phẫn uất nhất, cũng có xu hướng đó, vì họ biết chắc rằng không ai để ý tới họ cả thì có lẽ họ cũng cặm cụi làm việc và bớt phàn nàn, oán đời đi . Aristote hiểu rõ điều đó, cho nên bảo loài người là một sinh vật “chính trị và hợp quần”, nghĩa là một sinh vật bẩm sinh ra thích liên kết với đồng loại, họp thành những xã hội mỗi ngày một hoàn thiện, để giúp ích lẫn nhau . Vậy câu châm ngôn này : “Người là một con chó sói cho loài người” trái lại với sự thực, tuy trong sự phấn đấu gay go để sinh tồn này, nhiều điều hinh như chứng cho lời ấy là đúng . II. Đoàn thể quan trọng nhất là gia đình . Lòng cha mẹ yêu con cái rất khoan đại , nhưng rất dễ sai lạc Trong những đoàn thể của loài người, gia đình quan trọng hơn cả, vì nó là căn bản của những đoàn thể khác, vì nó hợp với một luật khẩn thiết của bản chất ta và dễ làm cho những xu hướng vị tha trong sạch, phong phú nhất của ta được nảy nở : những xu hướng đó là tình yêu con, tình yêu cha mẹ và tình anh em yêu nhau. Trong ba tình đó, tình cha mẹ yêu con tự nhiên, khoan đại, hoạt động hơn cả. Loài vật cũng có bản năng đó, nhưng hình như bản năng ấy mất đi, khi nó không còn ích lợi nữa. Khi loài vật lớn lên, biết tự túc rồi, thì chúng hợp với những vật cùng giống, lẫn vào trong đám đông, cha mẹ chúng không nhận được ra chúng nữa và bỏ hẳn chúng đi . Loài người khác. Tình cha mẹ yêu con giữ được trọn đời. Tuổi ta đã cao, tóc ta đã bạc mà cha mẹ ta chẳng vẫn coi ta như những “em nhỏ” đó ư ? Ta chết rồi, lòng thương đó vẫn còn. Chỉ tình đó thôi mới thực đáng nói là “mạnh hơn cả sự chết”. Nhưng tình thương đó cũng có thể biến thành tật xấu như những tình yêu khác được . Charron đã phải nhận rằng nhiều cha mẹ coi con như những đồ chơi hay như những con khỉ con. Lòng thương đó sai lạc đi và không đạt được mục đích là che chở, dìu dắt trẻ nữa. Như vậy là tình thương thắng lý trí. Lại có người thì con thương con ghét. Nhưng nếu thương những đứa yếu đuối, ngu đần hơn những đứa khác thì cũng là công bằng vì để bù lại số kiếp của chúng. Có người lại khoe khoang những nết tốt của con, không trông thấy tật xấu của chúng, hay có thấy thì lại bào chữa ngay cho chúng. Họ làm như vậy thường vì họ thương con quá, nhưng cũng có khi vì lòng ích kỷ của họ .Ta thành thực tưởng là ta khen con ta , nhưng kì thực là ta tự khen ta mà ta không biết. Ta giảm nhẹ những tội của chúng không phải để miễn nghi cho chúng mà chính là để miễn nghi cho ta. Có khi cha mẹ sợ mất trong giây lát lòng thương của con mà để cho chúng tập những thói tệ, có hại cho tương lai của chúng . Nhiều bà mẹ tưởng rằng càng khoan hồng với trẻ, càng chiều chúng thì chúng càng thương mình. Trẻ không bị lừa đâu. Thường khi chúng yêu cha hơn vì cha biết mắng phạt chúng phải lúc. Vậy phải biết yêu con một cách sáng suốt. Phải biết gắt, phạt, đánh nếu cần . “Yêu cho vọt” vì yêu ai là muốn cho người ấy hay . III. Tình con yêu cha mẹ . Lòng hiếu Cha mẹ yêu con khi con mới lọt lòng ra, nhưng con thì phải đợi lúc trí tuệ bắt đầu nảy nở , sáng suốt rồi mới biết yêu cha mẹ . Vì mới đầu không phải là chúng yêu cha mẹ, mà yêu sự an lạc và những cái nâng niu. Cho nên chúng không biết phân biệt cha mẹ với những người khác, thương yêu người vú hơn cha mẹ. Khi chúng hiểu biết hơn một chút, thì chúng yêu cha mẹ như người ta yêu cái gì che chở người ta, cái gì to lớn, mạnh mẽ. Chúng thấy ở gần cha mẹ được yên ổn hoàn toàn, như ở trong cái thành mà kẻ địch không thể phá nổi, không thể tới được. Đau khổ chúng gọi “má” với giọng dễ thương làm sao ! Có tai nạn gì, chúng chạy lại, nép vào lòng mẹ ,nhanh nhẹn làm sao ! Như con gà con ở dưới cánh con gà mẹ vậy. Dần dần về sau chúng mới có thêm lòng cảm phục, lòng kính trọng, lòng biết ơn. Tới lúc đó, tình con yêu cha mẹ mới phát triển hoàn toàn và biến thành ra lòng hiếu. Lòng hiếu đó nảy nở ở trong gia đình mạnh hơn cả ở những nơi khác. Ở đó người ta sống chung với nhau, ngày nào cũng hội họp, cũng bênh vực nhữn ...