Nợ trái phiếu chính quyền địa phương trong bối cảnh cơ cấu lại đầu tư công

Bài viết nghiên cứu thực trạng nợ trái phiếu chính quyền địa phương trong giai đoạn 2016 - 2021, dựa trên số liệu thu thập từ Bộ Tài chính, Tổng cục Thống kê, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội... và các khung văn bản pháp lý để trình bày những kết quả đạt được và những hạn chế; từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nợ trái phiếu chính quyền địa phương trong thời gian tới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nợ trái phiếu chính quyền địa phương trong bối cảnh cơ cấu lại đầu tư công TẠP CHÍ KHOA HỌC TÀI CHÍNH KẾ TOÁN NỢ TRÁI PHIẾU CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRONG BỐI CẢNH CƠ CẤU LẠI ĐẦU TƯ CÔNG MUNICIPAL BONDS IN THE CONTEXT OF RENEWING PUBLIC INVESTMENT Ngày nhận bài : 02.9.2022 Ngày nhận kết quả phản biện : 11.9.2022 ThS. Nguyễn Thanh Phương Thảo Ngày duyệt đăng : 10.12.2022 Trường Đại học Tài chính - Kế toán TÓM TẮT Việt Nam đang thực hiện tái cơ cấu đầu tư công nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công và quản lý nợ công trong phạm vi an toàn cho phép theo quy định. Theo đó, hoạt động quản lý nợ chính quyền địa phương là một phần quan trọng không thể thiếu nhằm đạt được thành công này. Luật Quản lý nợ công, Luật ngân sách nhà nước hiện nay cho phép chính quyền địa phương được phép huy động các nguồn vốn từ phát hành trái phiếu chính quyền địa phương theo quy định để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Bằng việc sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp, bài viết nghiên cứu thực trạng nợ trái phiếu chính quyền địa phương trong giai đoạn 2016 - 2021, dựa trên số liệu thu thập từ Bộ Tài chính, Tổng cục Thống kê, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội... và các khung văn bản pháp lý để trình bày những kết quả đạt được và những hạn chế; từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nợ trái phiếu chính quyền địa phương trong thời gian tới. Từ khóa: Trái phiếu chính quyền địa phương, đầu tư công, nợ chính quyền địa phương ABSTRACT In Vietnam, the public investment is restructured to improve the efficiency of using public investment capital and managing government debts within safety margin. Accordingly, local government debt management is one of the indispensable parts to achieve this success. Nowasdays, Law on Public Debt Management and State Budget allow local authorities that are mobilized capital from the municipal bonds according to regulations to promote socio-economic development. By using the method of analysis and synthesis, this paper examines municipal bonds in during the period 2016 - 2021. Based on the data obtained from the Ministry of Finance,General Statistics Office, Hanoi Stock Exchange in the past and legislation to show achievements and certain drawbacks, thereby making recommendations to improve the efficiency of using municipal bonds in the future. Keywords: Municipal bonds, public investment, local government debt 1. Giới thiệu vấn đề Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 -2025 của quốc gia nhấn mạnh tiếp tục cơ cấu lại đầu tư công, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công và quản lý nợ công trong phạm vi an toàn là nhiệm vụ hàng đầu để đạt được thành công của kế hoạch [5]. Theo Tổng cục thống kê (2016 -2020), hệ số hiệu quả đầu tư - hệ số ICOR bình quân của Việt Nam trong giai đoạn 2016 - 2019 là 6,14 giảm 2,54 % so với giai đoạn 2011 - 2015 (6,3). Riêng năm 2019, 2020, hệ số ICOR tăng lên lần lượt là 6,08 và 14,28 đã kéo tăng hệ số ICOR bình quân của giai đoạn 2016 - 2020 là 7,04. Điều 40 ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH - KẾ TOÁN này là do đại dịch Covid-19 năm 2019 kéo dài sang 2020 đã ảnh hưởng tiêu cực rất lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của nền kinh tế. Tuy nhiên, xét về hiệu quả kinh tế - xã hội của đầu tư trong giai đoạn dài thì hệ số ICOR giảm đã nói lên đầu tư có hiệu quả. Trong đó, đầu tư công của địa phương đã đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế địa phương nói riêng và nền kinh tế quốc gia nói chung. Mặt khác, bên cạnh đầu tư từ Chính phủ, hiện nay, Luật Quản lý nợ công (2017) và Luật Ngân sách nhà nước (2015) cho phép chính quyền địa phương cấp tỉnh được phép huy động các nguồn vốn theo quy định để thúc đẩy kinh tế - xã hội ở địa phương nhưng mức dư nợ phải được đảm bảo theo quy định. Theo Luật Quản lý nợ công (2017) ban hành ngày 23/11/2017 quy định tại khoản 3, Điều 3 như sau: Nợ chính quyền địa phương là khoản nợ phát sinh do Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh vay. Theo đó, Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh thanh toán đầy đủ, đúng hạn các khoản vay gốc, lãi, phí và các chi phí khác có liên quan phát sinh từ việc vay của UBND cấp tỉnh. Tại Điều 3, Nghị định 93/2018/NĐ-CP quy định nợ chính quyền địa phương bao gồm: (i) nợ do phát hành trái phiếu chính quyền địa phương (TPCQĐP); (ii) nợ do vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài; (iii) nợ của ngân sách địa phương (NSĐP) vay từ ngân hàng chính sách của Nhà nước, quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh, ngân quỹ nhà nước và (iv) vay khác theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước (NSNN). Từ khi các văn bản pháp luật được ban hành, đã tạo hành lang pháp lý cho việc huy động, phân bổ và sử dụng vốn vay của chính quyền địa phương để bổ sung nguồn vốn cho các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phù hợp với danh mục đầu tư công đã được Hội đồng nhân dân (HĐND) phê duyệt. Cơ chế này vừa góp phần làm giảm tư tưởng mong chờ, đợi vốn từ NSNN chuyển xuống cho các địa phương vừa tạo điều kiện ràng buộc trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc quản lý, phân bổ và sử dụng nguồn vốn vay. Việc thực hiện chủ trương cơ cấu lại đầu tư công, NSNN và nợ công đã đạt được một số thành công nhất định. Tuy nhiên, qua nhiều năm thực hiện lại cho thấy một thực trạng trong cơ cấu kênh huy động nợ của chính quyền địa phương đã được cho phép lại chỉ có rất ít các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện phát hành TPCQĐP. Thống kê trên Sở Giao dịch chứng khoán Hà nội - HNX (truy cập ngày 27/8/2022) cho thấy số lượng các địa phương hiện đang niêm yết trái phiếu chính quyền địa phương trên sàn HNX còn vô cùng kiêm tốn (gồm TP. HCM, Đà Nẵng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Hải Phòng, Quảng Ninh và Hà Nội), một số địa phương khác tính đến thời điểm cuối 31/12/2021 có ...