Nữ trí thức trong hoạt động khoa học và công nghệ

Bằng cách tiếp cận xã hội học, bài viết cung cấp một số kết quả nghiên cứu về khả năng và cơ hội tham gia một số hoạt động khoa học của nữ trí thức dưới tác động của các nhân tố ảnh hưởng nhằm làm rõ hơn đặc trưng của đối tượng này trong hoạt động khoa học và công nghệ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nữ trí thức trong hoạt động khoa học và công nghệNữ trí thức trong hoạt động khoa học và công nghệNguyÔn ThÞ ViÖt Thanh(*),Bïi V¨n TuÊn(**)Tãm t¾t: Trong nh÷ng n¨m qua, nguån nh©n lùc n÷ trÝ thøc cã sù ph¸t triÓn kh«ngngõng c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng, lu«n ®−îc coi lµ bé phËn quan träng cña nguånnh©n lùc chÊt l−îng cao, ®ãng vai trß ®¸ng kÓ vµo nÒn kinh tÕ tri thøc cña ®Êt n−íc.B»ng c¸ch tiÕp cËn x· héi häc, bµi viÕt cung cÊp mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ kh¶n¨ng vµ c¬ héi tham gia mét sè ho¹t ®éng khoa häc cña n÷ trÝ thøc d−íi t¸c ®éngcña c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng nh»m lµm râ h¬n ®Æc tr−ng cña ®èi t−îng nµy trongho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ(***).Tõ khãa: N÷ trÝ thøc, Nguån nh©n lùc, Nguån nh©n lùc n÷ trÝ thøc, Khoa häc vµc«ng nghÖ, Dù ¸n1.(*)Mét sè thµnh tùu c¬ b¶n cña n÷ trÝ thøc tronglÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ (**)ViÖt Nam hiÖn cã kho¶ng trªn500.000 n÷ trÝ thøc, chiÕm 42% tæng sètrÝ thøc cña c¶ n−íc. Sù ph©n bè cña ®éingò n÷ trÝ thøc kh¸ ®a d¹ng, ë hÇukh¾p c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng trong ®êisèng x· héi. Tû lÖ n÷ trÝ thøc trong lÜnhvùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o chiÕm 64%,khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n chiÕm58%, khoa häc sù sèng chiÕm 55%, b¸ochÝ, th«ng tin vµ chÕ t¹o, chÕ biÕn chiÕm46%... N÷ trÝ thøc Ýt tham gia trong c¸clÜnh vùc nh− an ninh, quèc phßng(3,0%), vËn t¶i (10,4%), má vµ khai th¸c(10,6%), x©y dùng vµ kiÕn tróc (12%).(*)PGS. TS., ViÖn ViÖt Nam häc vµ Khoa häcph¸t triÓn, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi; email:thanhntv@vnu.edu.vn.(**)ThS., ViÖn ViÖt Nam häc vµ Khoa häc ph¸ttriÓn, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi; email:tuanivides@gmail.com.Sù kh¸c biÖt nµy ph¶n ¸nh quan niÖmcña x· héi vÒ lo¹i h×nh nghÒ nghiÖp phïhîp víi phô n÷, vÒ sù ph©n c«ng lao®éng theo giíi trong x· héi (Hoµng B¸ThÞnh, 2010). (***)Bµi viÕt dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §Òtµi “Ph¸t huy nguån nh©n lùc n÷ trÝ thøc trongsù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−ícvµ héi nhËp quèc tÕ”, m· sè: KX.03.07/11-15 vµmét sè t− liÖu kh¸c. §Ò tµi tiÕn hµnh kh¶o s¸t t¹i5 tØnh/thµnh phè, víi dung l−îng mÉu lµ 4.020trÝ thøc: Hµ Néi (35,7%), Tp. Hå ChÝ Minh (29%),HuÕ (12,4%), §µ N½ng (12,6%) vµ CÇn Th¬(10,3%), trong ®ã nam (30%) vµ n÷ (70%) hiÖn®ang lµm viÖc trong c¸c lÜnh vùc nh− gi¸o dôc vµ®µo t¹o; khoa häc vµ c«ng nghÖ; y tÕ, ch¨m sãcsøc kháe céng ®ång vµ dÞch vô x· héi; doanhnghiÖp vµ tµi chÝnh ng©n hµng. Víi c¬ cÊu hächµm, häc vÞ: Gi¸o s− (0,1%), Phã gi¸o s− (0,6%),TiÕn sÜ (3%), Th¹c sÜ (21,5%), §¹i häc (74,9%). §étuæi tõ 21 ®Õn 67. Ngoµi ra, §Ò tµi cßn tiÕn hµnhkh¶o s¸t ë mét sè lÜnh vùc kh¸c nh− v¨n hãa,nghÖ thuËt, an ninh, quèc phßng nh»m nghiªncøu so s¸nh ®èi chøng nguån nh©n lùc n÷ trÝthøc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ.(***)20Trong sè c¸c lÜnh vùc ®−îc coi lµkh¸ phï hîp víi phô n÷, ph¶i kÓ ®ÕnlÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. Sù phïhîp nµy tr−íc hÕt thÓ hiÖn vÒ mÆt sèl−îng. Ngoµi hai trung t©m nghiªn cøulín nhÊt ViÖt Nam lµ ViÖn Hµn l©mKHXH ViÖt Nam vµ ViÖn Hµn l©mKhoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam, cßncã nhiÒu viÖn vµ trung t©m nghiªn cøuthuéc c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c bé ngµnhtrung −¬ng, c¸c tæ chøc chÝnh phñ vµphi chÝnh phñ tËp trung mét lùc l−îng®«ng ®¶o trÝ thøc ®ang triÓn khai c¸cho¹t ®éng nghiªn cøu thuéc lÜnh vùckhoa häc c¬ b¶n, khoa häc c«ng nghÖ vµøng dông, trong ®ã c¸c nhµ khoa häc n÷chiÕm tû lÖ ngµy cµng lín trong tæng sèc¸c nhµ khoa häc lµm viÖc t¹i ®©y. Theosè liÖu cña ViÖn Hµn l©m Khoa häc vµC«ng nghÖ ViÖt Nam, n¨m 2005 c¸c nhµkhoa häc n÷ chiÕm 27,2% th× ®Õn n¨m2014 ®· t¨ng lªn 36,73% (ViÖn Hµn l©mKhoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam,2005). §èi víi ViÖn Hµn l©m KHXHViÖt Nam, nÕu nh− n¨m 2000 tû lÖ c¸cnhµ khoa häc n÷ chiÕm 49,44%, n¨m2005 lµ 51,78%, n¨m 2008 lµ 53,62% th×hiÖn nay (th¸ng 6/2015) ®· t¨ng lªn61,4%. C¸c ®¬n vÞ cã tû lÖ n÷ cao trªn65% lµ ViÖn Th«ng tin KHXH, Nhµ xuÊtb¶n KHXH, ViÖn Nghiªn cøu TrungQuèc vµ Ban hîp t¸c quèc tÕ. Bªn c¹nh®ã, cßn cã c¸c ®¬n vÞ cã sè l−îng c¸n bén÷ chiÕm tû lÖ rÊt cao nh− ViÖn Gia®×nh vµ Giíi chiÕm (86,67%), ViÖn T©mlý häc (72,72%) (ViÖn Hµn l©m KHXHViÖt Nam, 2014).Kh«ng chØ vÒ mÆt sè l−îng, vai trßcña nguån lùc n÷ trÝ thøc cßn thÓ hiÖn ëchÊt l−îng ho¹t ®éng nghiªn cøu nh−viÖc n÷ trÝ thøc tham gia vµo vÞ trÝ chñtr× c¸c ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi khoa häc lín.Trong 3 n¨m (2007-2009), c¸c nhµ khoaTh«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015häc n÷ ®· chñ tr× thµnh c«ng 42 ®Ò tµithuéc c¸c ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ngnghÖ cÊp nhµ n−íc, 25 ®Ò tµi ®éc lËp cÊpnhµ n−íc vµ 18 ®Ò tµi, dù ¸n hîp t¸cquèc tÕ theo NghÞ ®Þnh th− (chiÕmkho¶ng 12,1%) (Vò Minh Giang, 2010).§Õn n¨m 2014, theo sè liÖu cña Bé Khoahäc vµ C«ng nghÖ, tû lÖ c¸c nhµ khoahäc n÷ chñ tr× c¸c ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc®· t¨ng lªn 24,80% (Bé Khoa häc vµC«ng nghÖ, 2015).XÐt trong t−¬ng quan chung, tû lÖtrªn vÉn hÕt søc khiªm tèn, song ®©y lµb−íc tiÕn quan träng so víi kho¶ng 10 15 n¨m tr−íc. T¹i B¸o c¸o cña Ban v× sùtiÕn bé phô n÷, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi,10 n¨m tr−íc c¸c nhµ khoa häc n÷ phÇnlín chØ chñ tr ...