phải trái đúng sai: phần 2 - nxb trẻ

sau đây là nội dung phần 2 cuốn sách. là cuốn sách triết học đầu tiên trong bộ sách cánh cửa mở rộng, phải trái đúng sai tuy là một cuốn sách đòi hỏi nhiều suy luận, giá trị mà tập sách mang lại cho những độc giả kiên nhẫn là vô giá. Đọc cuốn sách này xong, bạn sẽ nhìn những vấn đề mâu thuẫn, trái ngược xung quanh bạn dưới con mắt khác: hiểu và thấu đáo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
phải trái đúng sai: phần 2 - nxb trẻ6.LÝLẼBÌNHĐẲNG-JOHNRAWBSĐAPHẦNNGƯỜIMỸchưabaogiờkýkhếướcxãhội.Trênthựctế,côngdânnhậptịchlànhữngngườiduynhấtởMỹ(khôngkểcôngchức)thựcsựđồngýtuânthủHiếnpháp-muốnnhậpquốctịchhọbắtbuộcphảituyênthệtrungthành.Nhữngngườicònlạichẳngbaogiờđượcyêucầu,haythậmchíđềnghị,đưaralờiđồngý.Vậytạisaochúngtacónghĩavụphảituânthủphápluật?Vàlàmthếnàocóthểnóichínhquyềntồntạitrêncơsởsựđồngýcủangườidânnóquảnlý?JohnLockechorằngchúngtađãngầmưngthuận.Bấtcứaihưởnglợiíchtừmộtchínhquyền,ngaycảviệcđitrênđườngcaotốc,cũngngầmchấpnhậnpháp luật và bị pháp luật ràng buộc. Nhưng ưng thuận ngầm là hình thứcđồngýkhôngrõràng.ThậtkhóhìnhdungvềmặtđạođứclàmthếnàoviệcđitrênđườnglạiđồngnghĩavớiviệcphêchuẩnHiếnpháp.ImmanuelKantviệndẫnđếnsựđồngýgiảthuyết.Luậtphápchỉcôngbằngnếu được toàn thể cộng đồng chấp nhận. Nhưng điều này quả thật cũng làlựachọnkhóhiểuchomộtkhếướcxãhộithựcsự.Làmthếnàothỏathuậnmangtínhgiảthuyếtthựchiệngiátrịđạođứcthaychothỏathuậnthật?JohnRawls(1921-2002),triếtgiachínhtrịngườiMỹđưaracâutrảlờixuấtsắc cho câu hỏi này. Trong tác phẩm Học thuyết công lý (A Theory ofJustice, 1971), ông lập luận rằng cách suy nghĩ về công lý là hãy hỏi xemchúngtasẽưngthuậnnhữngnguyêntắcnàotrongvịthếbìnhđẳngbanđầu.Rawls lý giải như sau: Giả sử chúng ta cùng tụ tập lại (cũng giống nhưchúngtabâygiờ)đểlựachọncácnguyêntắcquảnlýcuộcsốngchungchotất cả mọi người: viết ra một khế ước xã hội. Chúng ta sẽ chọn nhữngnguyêntắcgì?Cólẽsẽrấtkhócóđượcsựđồngthuận.Nhữngngườikhácnhau tra thích các nguyên tắc khác nhau, phản ánh các lợi ích, giá trị đạođức,niềmtintôngiáovàvịthếxãhộirấtkhácnhau.Ngườigiàu,kẻnghèo;ngườicóquyềnthếvàđôngbạnbè,kẻthấpcổbéhọng.Mộtsốlàthànhviêncácnhómthiểusốvềchủngtộc,sắctộc,hoặctôngiáo;nhữngngườikhácthìkhông.Chúngtacóthểthươnglượngbằngcáchthỏahiệp.Tuynhiên,thỏahiệpcũngcóthểphảnánhưuthếmặccảcủangườinàysovớingườikhác.Khôngcólýdonàochorằngmộtkhếướcxãhộicóđượctheocáchnàysẽcôngbằng.Bây giờ xét suy tưởng sau: Giả sử khi tụ tập để lựa chọn các nguyên tắc,chẳngaibiếttìnhtrạngxãhộicủaai.Hãytưởngtượngchúngtalựachọnsau“bứcmànvôminh”-tạmthờingănkhôngchochúngtabiếtailàai.Chúngtakhôngbiếttầnglớp,giớitính,chủngtộc,dântộc,chínhkiếnhaytôngiáocủabấtkỳai.Chúngtacũngkhôngbiếtlợithếvàbấtlợicủabấtkỳai-khỏehay yếu, có học vấn cao hay ai bỏ học giữa chừng, sinh ra trong gia đìnhhạnhphúchaygiađìnhtanvỡ.Nếuchẳngaibiếtbấtkỳthôngtingìnhưthế,thựcsựchúngtasẽlựachọntừmộtvịtríbìnhđẳngbanđầu.Vìkhôngaicóvịthếthươnglượngcaohơnnêncácnguyêntắcchúngtađồngýsẽlàcôngbằng.ĐâylàýtưởngcủaRawlsvềkhếướcxãhội-mộtthỏathuậngiảthuyếtvềvịthếbìnhđẳngbanđầu.Rawlskêugọichúngtatựhỏi:chúngta-nhữngngườicólýtrívàtưlợi-sẽlựachọnnhưthếnàonếuởtronghoàncảnhđó.Ôngkhônggiảđịnhtấtcảchúngtađềucóđộngcơtưlợitrongcuộcsốngthực,chỉlàchúngtađặtquamộtbênniềmtincủamìnhvềđạođứcvàtôngiáochomụcđíchsuytưởng.Chúngtasẽchọnnhữngnguyêntắcnào?Đầutiên,ônglýgiảichúngtasẽkhôngchọnchủnghĩavịlợi.Phíasaubứcmànvôminh,mỗichúngtacóthểnghĩ,“Theonhữnggìtôibiết,cuốicùngtôi rất có thể trở thành thành viên của một nhóm thiểu số bị áp bức”. VàkhôngaimuốnrủirotrởthànhtínđồCơđốcbịnémchosưtửnhằmmuavuichođámđông.Chúngtacũngsẽkhôngchọnchínhsáchkinhtếhoàntoàntựdo-nguyêntắccủachủnghĩatựdocánhânchophépngườidâncóquyềngiữ lại tất cả số tiền họ kiếm được trong một nền kinh tế thị trường. Mỗingười có thể nghĩ: “Tôi có thể may mắn trở thành Bill Gates, nhưng cũnghoàntoàncóthểtrởthànhmộtngườivôgiacư.Vìvậy,tốthơntôinêntránhmộthệthốngbỏmặcchotôinghèomàkhônggiúpđỡgì”.Rawlschorằnghainguyêntắccônglýsẽxuấthiệntừkhếướcmangtínhgiảthuyếtnày.Nguyêntắcthứnhấtđảmbảoquyềntựdocơbảnnhưnhauchotấtcảcôngdân,nhưquyềntựdongônluậnvàtựdotôngiáo.Nguyêntắcnàyđứngtrênmọicânnhắcvềlợiíchvàphúclợicủatoànxãhội.Nguyêntắcthứhailiênquanđếnsựbìnhđẳngvềxãhộivàkinhtế.Mặcdùkhôngđòihỏiphảicàobằngthunhậpvàcủacải,nguyêntắcnàychỉchophéptồntạinhữngbấtbìnhđẳngvềxãhộivàkinhtếnếunhữngbấtbìnhđẳngnàyphụcvụlợiíchcủanhữngthànhviênyếuthếnhấttrongxãhội.Cáctriếtgiatranhcãivềviệcliệucácbênthamgi ...