Phần 2: Sự nhận thức của con người

Chúng ta có thể gọi các khối cấu trúc cơ bản của ý nghĩa là sự tương phản: chúng ta chia thếgiới ra nhiều mảnh nhỏ, chúng ta chia cái này từ cái kia, chúng ta tạo nên sự phân biệt. Chúngta có thể sử dụng nhiều tên khác nhau để gọi: xây dựng, khái niệm, tri giác, phạm trù, v.v ..tất cả chúng hơi có sự khác nhau về ý nghĩa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phần 2: Sự nhận thức của con ngườiPHẦN HAI: SỰ NHẬN THỨC CỦA CON NGƯỜIC. George BoereeNguyễn Hồng TrangCẤU TRÚC TINH THẦN1Chúng ta có thể gọi các khối cấu trúc cơ bản của ý nghĩa là sự tương phản: chúng ta chia thếgiới ra nhiều mảnh nhỏ, chúng ta chia cái này từ cái kia, chúng ta tạo nên sự phân biệt. Chúngta có thể sử dụng nhiều tên khác nhau để gọi: xây dựng, khái niệm, tri giác, phạm trù, v.v ..tất cả chúng hơi có sự khác nhau về ý nghĩa. Tuy nhiên về cơ bản chúng đều nói đến quátrình biến một thành hai: ít hay nhiều; cái này hay cái kia; có hai loại người trên thế giới; là họhay là chúng ta; là cái này hay cái khác; là trắng hay đen; có hay không; cái gì đi lên tất phải đixuống.Hầu như chúng ta chỉ sử dụng đầu này hay đầu kia của sự tương phản ở một thời gian.Những đầu này được gọi là đặc điểm hay đặc biệt khi nó được dùng để nói đến đặc điểm,tính cách của con người. Nhưng những đầu kia thường luôn ở đó, bị che dấu ở vị trí kín đáo,Bạn không thể có đầu này mà không có đầu kia -- không thể tốt mà không có xấu, lên màkhông xuống, có béo mà không có gầy...Xin hãy chú ý rằng những sự tương phản này không nhất thiết phải nói được bằng lời. Conmèo của tôi nhận biết được sự khác biệt giữa thức ăn dành cho mèo loại đắt tiền với loại rẻtiền, nhưng nó không thể nói với bạn về điều đó; một đứa trẻ còn ẵm ngửa có thể phân biệtđược ai là mẹ nó còn ai không phải; động vật hoang dã phân biệt được đâu là khu vực an toàncòn đâu là khu vực nguy hiểm... Thậm chí cả người lớn đôi khi cũng chỉ biết mà không nóira -- tương phản không có ý thức, điều gì ở một người mà bạn cảm thấy thích hay khôngthích?Sự tương phản không trôi nổi xung quanh một cách độc lập. Chúng có liên quan với nhau vàđược sắp xếp thành nhóm. Ví dụ, chúng ta có thể định nghĩa một nhóm: Phụ nữ là người nữgiới đã trưởng thành. Hay chúng ta có thể đi một bước xa hơn và sắp xếp các vật thành cácphân nhóm, những cấu trúc hình cây mà chúng ta đã gặp ở sinh vật học: Mèo Xiêm là một loạimèo, nó thuộc loại động vật ăn thịt, nó thuộc loại động vật có vú, và là thuộc loại động vậtcó xương sống.Hay chúng ta có thể sắp xếp sự tương phản vào trong các cấu trúc có tính thời gian, chẳnghạn như các quy tắc. Chúng được gọi là giản đồ hay kịch bản. Bạn có thể tìm thấy các ví dụrõ ràng trong các quyển sách viết về các trò chơi bài, quy ước mặc nhận, hay sách ngữ pháp;nhưng bạn lại biết rất ít về các hệ thống quy tắc của bản thân, thậm chí chúng mang tínhmáy móc đến nỗi bạn không ý thức được chúng!Không phải tất cả các tổ chức của sự tương phản đều được cấu trúc một cách chặt chẽ.Chúng ta có thể miêu tả: Phụ nữ rất tinh tế. Ví dụ này cho thấy sự miêu tả có thể đốingược với định nghĩa, và nó không nhất thiết đúng! Niềm tin cũng tương tự như vậy, nó đượctổ chức lỏng lẻo hơn các sự phân loại. Trong khi các loài chim được định nghĩa là động vật cóxương sống và có lông thì niềm tin của tôi lại cho rằng tất cả chúng đều bay được...có thể tôiđã sai! Khuôn mẫu là ví dụ của đức tin, quan niệm cũng vậy. Nhưng có một số niềm tin có cơsở rất rõ ràng nên chúng ta có thể xem chúng như định nghĩa.Ngoài ra còn có cả sự kể chuyện - những câu chuyện mà chúng ta có ở trong đầu. Giống nhưcác nguyên tắc, chúng mang tính thời gian nhưng chúng lại linh hoạt một cách đáng ngạcnhiên. Chúng có thể là vấn đề liên quan đến trải nghiệm ghi nhớ cá nhân hay các bài học lịchsử được ghi nhớ hay chỉ thuần tuý là những câu chuyện tưởng tượng. Tôi ngờ rằng nhữngđiều này có đóng góp lớn đến khả năng nhận dạng của chúng ta, động vật không thể có đượckhả năng đó ở cấp độ mà chúng ta có.Sự phát sinhMột điều thú vị mà chúng ta có thể làm với sự tương phản và các đặc điểm có thể nói bằnglời là miêu tả một người với người khác - - có nghĩa là đưa ra một danh sách các đặc tính. Sauđó chúng ta có thể bắt đầu giao thiệp với họ một cách mang tính xã hội trước khi chúng tathực sự gặp họ. Trên thực tế, họ có thể còn sống lâu, do đó chúng ta có cơ hội để hiểu thêmđôi điều về họ. Mỗi từ hay cụm từ mà chúng ta đưa ra hay nghe thấy đều thu hẹp thêm chútphạm vi trông đợi có thể. Anh ta là đàn ông? Vậy thì sao. Anh ta là đàn ông, khoảng 40 tuổi,mập mạp, là giảng viên khoa tâm lý... Ồ, tôi biết bạn nói đến ai rồi. Càng nhiều thông tinđược đưa ra, thì sự dự đoán càng chính xác hơn.Trong ngôn ngữ học, người ta nói ngôn ngữ có khả năng sinh ra. Điều đó có nghĩa rằng, vớisố lượng không nhiều các từ và một số lượng không lớn các quy tắc ngữ pháp, bạn có thểtạo ra (sinh ra) vô số những câu có nghĩa. Sự sinh sôi này cũng là đặc điểm của tất cả hoạtđộng của con người. Điều này có nghĩa là việc bạn có thể kể ra bao nhiêu sự tương phản vềvị giảng viên mập mạp hay về cái gì đi nữa thì cũng có vô số những đặc tính hay hành vi cóthể mà một vị giảng viên 40 tuổi có thể tạo ra. Nói cách khác, vị giảng viên đó vẫn có thể làmbạn ngạc nhiên.Vì chúng ta đang xây dựng để thử dự đoán về ông ta, vậy nên hãy thử thêm một điều nữa:Chúng ta thử dự đoán n ...