PHÂN TÍCH CHUYÊN SÂU VỀ BỘ LUẬT HAMMURABI

Nền kinh tế của Lưỡng Hà phát triển chủ yếu là kinh tế nông nghiệp. Tuy vậy, kinhtế hàng hoá phát triển, dẫn đến nhu cầu cần phải có qui định để giải quyết các tranhchấp trong quan hệ dân sự. Người Lưỡng Hà phát hiện chữ viết (văn tự) từ rất sớm(giữa thiên niên kỷ thứ 4 trước CN). Tiền lệ pháp, tập quán pháp đã được sử dụng rấtrộng rãi trước khi Bộ luật này ra đời.Về mặt nguồn gốc, Bộ luật Hammurabi được xây dựng trên cơ sở pháp điển hoánhiều văn bản trước đó và trên...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
PHÂN TÍCH CHUYÊN SÂU VỀ BỘ LUẬT HAMMURABI PHÂN TÍCH CHUYÊN SÂU VỀ BỘ LUẬT HAMMURABI(Bài viết của Thạc sỹ Nguyễn Minh Tuấn - Khoa Luật - Đại Học Quốc Gia - Hà Nội)Nền kinh tế của Lưỡng Hà phát triển chủ yếu là kinh tế nông nghiệp. Tuy vậy, kinhtế hàng hoá phát triển, dẫn đến nhu cầu cần phải có qui định để giải quyết các tranhchấp trong quan hệ dân sự. Người Lưỡng Hà phát hiện chữ viết (văn tự) từ rất sớm(giữa thiên niên kỷ thứ 4 trước CN). Tiền lệ pháp, tập quán pháp đã được sử dụng rấtrộng rãi trước khi Bộ luật này ra đời.Về mặt nguồn gốc, Bộ luật Hammurabi được xây dựng trên cơ sở pháp điển hoánhiều văn bản trước đó và trên cơ sở kế thừa luật lệ của người Xu-me, người Amôrít.Bộ luật Hammurabi được phát hiện năm 1901 của đoàn khảo cổ người Pháp, khắctrên đá bazan cao 2,25 m và dựng tại quảng trường thành phố cho nhân dân đọc mà thihành. Bộ luật Hammurabi là Bộ luật tương đối hoàn chỉnh thời kỳ cổ đại, gồm 282điều (hiện chỉ đọc được 247 điều) bao gồm ba phần: Phần mở đầu, phần nội dung vàkết luận[1]. Đây là một bộ luật tổng hợp được xây dựng dưới dạng luật hình, baogồm các qui phạm pháp luật điều chỉnh nhiều lĩnh vực và đều có chế tài, chủ yếuđiều chỉnh những quan hệ xã hội liên quan đến lợi ích của giai cấp thống trị. Phần mởđầu Vua Hammurabi tuyên bố rằng các vị thần đã trao đất nước cho nhà vua thống trịđể làm cho đất nước giàu có, nhân dân no đủ. Ở phần kết luận Hammurabi tuyên bốsẽ trừng trị tất cả những ai xem thường và định huỷ bỏ đạo luật. Tác giả bộ luật đã ýthức sâu sắc kết hợp thần quyền, vương quyền, và pháp quyền, khiến bộ luật trở nênđược “thiêng hoá” nhằm đạt được mục đích cai trị dân chúng.Vượt ra khỏi hạn chế lịch sử, giá trị xã hội của Bộ luật được hiện rõ ngay từ mụcđích của Bộ luật, thể hiện ở phần mở đầu của Bộ luật: “Vì hạnh phúc của loài người,thần Anu và thần Enlin đã ra lệnh cho trẫm – Hammurabi, một vị quốc vương quangvinh và ngoan đạo, vì chính nghĩa, diệt trừ những kẻ gian ác không tuân theo pháp luật,làm cho kẻ mạnh không hà hiếp người yếu, làm cho trẫm giống như thần Samát saixuống dân đen, tỏa ánh sáng khắp muôn dân.”Về kĩ thuật lập pháp, tuy không phân chia thành các ngành luật nhưng bộ luật cũngđược chia thành nhóm các điều khoản có nội dung khác nhau. Phạm vi điều chỉnh củabộ luật là những quan hệ xã hội rộng, bao quát lên toàn bộ hoạt động của đời sống xãhội như hôn nhân gia đình, ruộng đất, thừa kế tài sản, hợp đồng dân sự, hình sự, tốtụng ...Về mức độ điều chỉnh: Mức độ điều chỉnh pháp luật phụ thuộc vào tính chất của cácloại quan hệ xã hội cần được điều chỉnh bằng pháp luật, các yếu tố chủ quan của nhàlàm luật. Thông thường người ta phân biệt thành hai mức độ điều chỉnh pháp luật: cụthể – chi tiết và khái quát hoá cao. Bộ luật về cơ bản áp dụng mức độ điều chỉnh cụthể, chi tiết.Về mặt hình thức pháp lý, đây là một bộ luật tổng hợp được xây dựng dưới dạng luậthình, bao gồm các qui phạm pháp luật điều chỉnh nhiều lĩnh vực và đều có chế tài.Phần nội dung, bộ luật tập trung điều chỉnh bốn lĩnh vực chủ yếu đó là dân sự, hìnhsự, hôn nhân gia đình và tố tụng, tuy vậy không có sự tách rời giữa các lĩnh vực. Cácqui phạm của Bộ luật Hammurabi cũng giống như các bộ luật khác ở Phương Đôngthời kỳ cổ đại là mang tính hàm hỗn, các điều luật đều kèm theo chế tài.a. Về dân sự:Những điểm tiến bộ, đặc sắc nhất của Bộ luật này chính là các qui định về dân sự.Bộ luật đã đặc biệt chú ý điều chỉnh quan hệ hợp đồng, vì đây là quan hệ phổ biến ởxã hội Lưỡng Hà cổ đại, có nhiều qui định không những tiến bộ về nội dung, mà cònchặt chẽ về kĩ thuật lập pháp.Về chế định hợp đồng, Luật qui định ba điều kiện bắt buộc đối với hợp đồng muabán:Thứ nhất, người bán phải là chủ thực sự,Thứ hai, tài sản phải có giá trị sử dụng,Thứ ba, phải có người làm chứng.Bộ luật cũng qui định các điều khoản lĩnh canh ruộng đất. Đối với ruộng, người lĩnhcanh nhận mỗi mùa từ 1/3 - 1/2 số sản phẩm thu hoạch. Đối với vườn được nhận 2/3số sản phẩm thu hoạch.Điểm tiến bộ hơn nữa là luật đã qui định mức lãi suất đối với hợp đồng vay nợ. Cụthể luật qui định mức lãi suất đối với tiền là 1/5, vay thóc là 1/3.Về chế định thừa kế tài sản, Luật Hammurabi phân làm hai loại thừa kế: thừa kế theopháp luật và thừa kế theo di chúc.Thừa kế theo pháp luật: Nếu người cho thừa kế không để lại di chúc thì tài sản đượcchuyển đến cho những người có quyền đối với tài sản đó theo luật định. Thời gianđầu tài sản tập trung ở dòng họ và dần dần được chuyển về gia đình có quyền thừakế và thành tài sản chung của gia đình. Đó là cách thừa kế theo pháp luật.Thừa kế theo di chúc: Bộ luật đã hạn chế quyền tự do của người viết di chúc như quiđịnh người cha không được tước quyền thừa kế của con trai nếu người con mới phạmlỗi lần đầu và lỗi không nghiêm trọng. Con trai, con gái đều được hưởng quyền thừakế ngang nhau.b. Về lĩnh vực hôn nhân và gia đình:Theo xu hướng củng cố địa vị của người chồng, người cha nên trách nhiệm và nghĩavụ thuộ ...