Phản ứng stress cấp

Stress là các chấn thương tâm lý rất mạnh, gây đau khổ và khó chịu cho người có liên quan. Các chấn thương tâm lý này phải có tính chất “thảm họa” như núi lửa phun, động đất, sóng thần, chứng kiến các trận đánh khủng khiếp có số người thương vong rất cao, bị bắt cóc, bị tra tấn, bị hãm hiếp, cái chết đột ngột của người thân…
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phản ứng stress cấp Ảnh minh họa.Phản ứngstress cấpStress là các chấn thương tâm lý rất mạnh, gây đau khổvà khó chịu cho người có liên quan. Các chấn thươngtâm lý này phải có tính chất “thảm họa” như núi lửaphun, động đất, sóng thần, chứng kiến các trận đánhkhủng khiếp có số người thương vong rất cao, bị bắtcóc, bị tra tấn, bị hãm hiếp, cái chết đột ngột của ngườithân… Như vậy, stress tâm lý phải có tính chất đột ngột,vô cùng mạnh mẽ, gây ra các rối loạn tâm thần được gọilà phản ứng stress cấp.Các căng thẳng tâm lý (tension) là các kích thích có cườngđộ nhẹ hơn, không vượt quá mức chịu đựng của con ngườinhư thi cử, cạnh tranh, đổ vỡ trong tình yêu, hôn nhân, mâuthuẫn tại gia đình và cơ quan… Như vậy, các căng thẳngtâm lý này là một phần tất yếu của đời sống tinh thần củacon người. Các căng thẳng này chính là động lực để giúpchúng ta phấn đấu vượt qua nó và tiến lên. Nhưng các căngthẳng tâm lý này nếu xuất hiện liên tục với cường độ khácao lại là yếu tố thuận lợi cho các bệnh trầm cảm, lo âu lantỏa, rối loạn cảm xúc lưỡng cực bùng nổ.Triệu chứngĐặc điểm nhấn mạnh chẩn đoán của phản ứng stress cấp làcác triệu chứng xuất hiện trong vòng một tháng sau khi cóchấn thương tâm lý quá mạnh. Các chấn thương hay gặp làtai nạn giao thông (xe ô tô đâm nhau, rất nhiều người chếtvà bị thương, bản thân bệnh nhân cũng bị thương tích trầmtrọng), cái chết đột ngột của chồng (vợ), con hoặc ngườithân trong gia đình, bị bắt cóc, bị hãm hiếp…Trong và sau khi bị chấn thương, bệnh nhân có ít nhất 3trong số các triệu chứng sau: cảm giác chết lặng (nên gọikhông được), cảm giác tan rã hoặc mất đáp ứng cảm xúc(không khóc nổi), giảm nhận thức của bệnh nhân với xungquanh (không ý thức được những nguy hiểm đang xảy ra),giải thể thực tế (không nhận thức được tình hình thực tếxung quanh), giải thể nhân cách (không ý thức được về sựtồn tại của bản thân mình), quên phân ly (quên tất cả cáchiện tượng mà không có căn nguyên gì). Các rối loạn nàyphải diễn ra trong vòng 2 ngày đến 4 tuần sau chấn thươngrồi tự hết.Bệnh nhân luôn suy nghĩ và tái hiện lại những gì đã xảy ra,đặc biệt là các chi tiết khủng khiếp, khó chịu. Bệnh nhânluôn hình dung ra các ký ức khó chịu đó vào ban ngày, cònkhi ngủ thì họ lại mơ về nó. Họ luôn tìm cách quên hoặc gạtra khỏi đầu, khỏi giấc mơ của mình các ký ức khó chịu đómà không được, vì thế bệnh nhân xa lánh các sự kiện có thểgợi lại chấn thương tâm lý.Bệnh nhân có nhiều triệu chứng lo âu rõ ràng, thậm chí kíchđộng. Họ luôn trong tình trạng hoang mang, lo lắng quámức, run tay, đánh trống ngực, có các cơn nóng bừng hoặclạnh buốt, đi đái dắt, đau bụng, đi ngoài táo lỏng thấtthường, khó tập trung chú ý nên rất khó ghi nhớ. Chính cáctriệu chứng này gây cảm giác khó chịu cho bệnh nhân, khiếnhọ không thể thực hiện các công việc bình thường hàngngày như lao động, học tập. Họ luôn trong tình trạng buồnbã, mất hết các hứng thú và sở thích vốn có, khó vào giấcngủ, ngủ không sâu và đầy ác mộng. Luôn mặc cảm về bảnthân mình, cho rằng mình có lỗi trong những việc vừa xảyra, nhiều người có ý định tự sát.Cuối cùng, họ còn có cảm giác tăng báo động với kích thíchgây chấn thương. Nghĩa là họ khó ngủ, hay cáu gắt, khó tậptrung chú ý, tăng cảnh giác, hoảng hốt quá mức, kích độngvận động.Theo thời gian, các triệu chứng trên giảm dần về cường độvà hết sau 1 tháng mà không cần điều trị gì. Các ký ức đauthương còn tồn tại lâu dài nhưng bệnh nhân đã có thể trở lạivới cuộc sống gần bình thường.Mức độ nặng, độ dài và các trạng thái của bệnh nhân bộc lộcác sự kiện chấn thương tâm lý là các yếu tố quan trọngnhất trong sự phát triển của phản ứng stress cấp. Có mộtyếu tố ràng buộc như sự tác động của xã hội, tiền sử giađình, kinh nghiệm thời còn là trẻ con, nhân cách bệnh khácnhau và các rối loạn tâm thần xác định có thể ảnh hưởngđến sự phát triển của rối loạn stress cấp. Rối loạn này có thểphát triển ở từng bệnh nhân mà không có điều kiện thuận lợiđặc biệt và chấn thương không phải là quá mạnh.Tỷ lệ của phản ứng stress cấp ở những người bị chấnthương tâm lý mạnh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọngcủa chấn thương cũng như ngưỡng chịu đựng chấn thươngtâm lý của từng người.Mặc dù một số chấn thương tâm lý giống nhau về mức độ,nhưng sự đáp ứng có thể không giống nhau ở các nền vănhóa khác nhau. Do vậy đến nay người ta chưa rõ tỷ lệ củabệnh này trong cộng đồng.Ðiều trịĐiều trị bằng thuốcCác thuốc chống trầm cảm bất kỳ loại nào cũng không chokết quả rõ rệt trong phản ứng stress cấp.Thuốc ức chế adrenergic (propranolon) hầu như không cótác dụng điều trị cho phản ứng stress cấp.Thuốc bình thần benzodiazepin có tác dụng cắt tình trạng loâu quá mức, hoảng hốt, sợ hãi, phân ly, kích động của bệnhnhân. Chỉ nên dùng nhóm thuốc này khi thực sự cần thiết,không nên sử dụng kéo dài. Khi điều trị, thường sử dụngthuốc đường uống. Nhưng trong một số trường hợp cầnthiết, có thể dùng thuốc tiêm.Các thuốc thường dùng là: seduxen, lexomil, tranxen,rivotril.Nhìn chung không cần thiết phải sử dụng thuốc an thần(haloperidol, tisercin, aminazin…) trong điều trị phản ứngstress cấp, trừ các trường hợp có kích động mạnh mẽ màdùng thuốc benzodiazepin không kết quả.Tâm lý liệu phápTâm lý liệu pháp đóng vai trò quyết định trong điều trị phảnứng stress cấp. Trước hết phải cô lập được stress. Bệnhnhân cần được đưa ra khỏi môi trường gây chấn thươngtâm lý càng sớm càng tốt. Khi thoát ra khỏi môi trường gâychấn thương tâm lý thì hầu hết bệnh nhân dần trở về trạngthái tâm lý bình thường. Tình trạng lo âu, hốt hoảng, phân lysẽ giảm đi.Nhân viên y tế hoặc các thành viên trong gia đình cần giữvững tình trạng tâm lý cho bệnh nhân. Động viên an ủi bệnhnhân để bệnh nhân nhận thấy rằng nguy hiểm đã qua, giúphọ thư giãn, hướng dẫn cách tập thở chậm rãi để giảm bớtcác triệu chứng khó chịu về cơ thể.Tránh gợi lại các khía cạnh của chấn thương tâm lý mộtcách bừa bãi để bệnh nhân khôn ...