Phát triển hợp sinh thái: Xu hướng thời đại và triển vọng của Việt Nam

Bài viết đã đề xuất định hướng phát triển xã hội sinh thái – một xã hội hài hòa giữa con người với tự nhiên, đảm ảo sự đầy đủ về vật chất và phong phú về tinh thần cho tất cả mọi người, trong sự cân bằng với các hệ thống tái sinh của một trái đất, sống một cách lâu bền, theo tư duy và đạo đức sinh thái, và các nhóm giải pháp triển khai cho Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát triển hợp sinh thái: Xu hướng thời đại và triển vọng của Việt Nam PHÁT TRIỂN HỢP SINH THÁI: XU HƢỚNG THỜI ĐẠI VÀ TRIỂN VỌNG CỦA VIỆT NAM Trƣơng Quang Học Viện Tài nguyên và Môi trường, Đại học Quốc gia Hà Nội TÓM TẮT V i hai chương trình nghị sự về phát tri n ền vững ược tri n khai Chương trình nghị sự và Chương trình nghị sự , nhưng ến nay, sau gần năm 99 - , sự phát tri n của thế gi i c ng như các quốc gia v n chưa ền vững, nhất là trong hai trụ cột xã hội và sinh thái Hàng loạt các thách thức về môi trường, kinh tế và xã hội cho sự phát tri n v n c n , thậm chí c phần gia tăng, nhất là hai vấn ề an ninh phi truyền thống: iến i khí hậu và suy thoái a ạng sinh học, ang ọa sự tồn tại của Trái ất, của nhân loại Trong ối cảnh , phát tri n xanh phát tri n hợp sinh thái là xu hư ng m i ược nhiều quốc gia chọn lựa, nhằm uy trì sự hài h a giữa con người và tự nhiên Việt Nam trong suốt năm i m i ã c nhiều nỗ lực cùng cộng ồng quốc tế phát tri n ất nư c th o hư ng ền vững Sự phát tri n, tuy ã ạt ược nhiều thành tựu, nhưng v n chưa ền vững, v n c n nhiều kh khăn, thách thức cần phải ược khắc phục, vươn lên ngang tầm khu vực và thế gi i, trong xây ựng một xã hội sinh thái ền vững Từ khóa: Ph t triển ền vững, ph t triển hợp sinh th i, sinh th i, x hội sinh th i ền vững. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Ph t triển dựa vào thiên nhiên, hài hòa với thiên nhiên là một phƣơng thức sống của con ngƣời kể từ khi mới xuất hiện trên Tr i đất và kéo dài suốt tới cuộc C ch mạng công nghiệp. Khi cuộc C ch mạnh công nghiệp xảy ra vào những năm giữa của thế kỷ XVIII, thế giới chuyển qua một ƣớc ngoặt mới, với những thay đổi lớn lao: dân số tăng theo cấp số nhân, tổng sản phẩm thế giới cũng tăng theo cấp số nhân, nhờ những tiến ộ khoa học và kỹ thuật của c c cuộc c ch mạng công nghiệp đem lại. Về mặt x hội, chủ nghĩa tƣ ản ra đời và ph t triển, với mục đích tối thƣợng là sản xuất hàng hóa và lợi nhuận. Theo đó, quan hệ giữa con ngƣời và thiên nhiên ngày càng thay đổi. Con ngƣời khai th c, óc lột thiên nhiên, phục vụ cho nhu cầu ngày càng cao của mình. Thiên nhiên ngày càng suy thoái. Từ nửa sau của thế kỷ XX, lần đầu tiên mức tiêu thụ nguyên liệu của loài ngƣời đ vƣợt qu giới hạn sức chịu tải của Tr i đất. C c thể chế dân chủ đ ị lật đổ ởi c c thị trƣờng tài chính và c c tập đoàn toàn cầu, mà con ngƣời và Tr i đất không gì kh c hơn là một phƣơng tiện để kiếm lợi. Cuộc khủng hoảng con ngƣời và khủng hoảng sinh th i ngày càng sâu sắc, không thể đƣợc giải quyết với cùng suy nghĩ và c c thể chế đ tạo ra nó. Theo đó, nhân loại đ phải chuyển chiến lƣợc ph t triển của mình từ ph t triển tập trung vào kinh tế, sang ph t triển ền vững theo xu hƣớng ph t triển chung, là ph t triển kinh tế-x hội phải hài hòa với việc ảo vệ môi trƣờng tự nhiên. Nói c ch kh c, là cần ph t triển toàn diện, hài hòa và ền vững mối quan hệ giữa con ngƣời và tự nhiên, trong qu trình ph t triển kinh tế-x hội, và đó cũng chính là yêu cầu phải xử lý mối quan hệ giữa con ngƣời và tự nhiên, giữa con ngƣời với con ngƣời. Để đảm ảo yêu cầu này, đ có c c khuynh hƣớng ph t triển kh c nhau: (i) Ph t triển hài hòa với thiên nhiên; (ii) Chƣơng trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc, 2015; (iii) Chuyển đổi sinh th i- Hội thảo CRES 2020: Môi trường và phát triển bền vững | 3 x hội (c nh tả, quốc tế x hội chủ nghĩa); (iv) Ph t triển x hội sinh th i (Magdoff and Williams, 2017); hay (v) Văn minh sinh th i. C c xu hƣớng này có những sự kh c nhau nhất định về quốc gia/địa phƣơng, giữa c c nhà khoa học và quản lý, nhƣng có những điểm thống nhất về những nội hàm chính: + Thế giới ph t triển chƣa ền vững và ngày càng đi xa mục tiêu này. + Vấn đề ƣu tiên hiện nay là môi trƣờng tự nhiên – thành quả của lịch sử loài ngƣời từ sau C ch mạng công nghiệp lần thứ nhất đến nay và cũng là th ch thức quan trọng nhất phải giải quyết. Cốt lõi của vấn đề là mối quan hệ giữa con ngƣời và thiên nhiên, trƣớc hết là về tƣ duy. Con ngƣời phải nhận thức một c ch sâu sắc, rằng Tr i đất là ngôi nhà chung, rằng tất cả c c thực thể trên Tr i đất đều ình đẳng và có quyền, nghĩa vụ nhƣ nhau (Thuyết Sinh ản vị), rằng M Tr i đất cũng có quyền đƣợc tồn tại và ph t triển hài hòa. Bảo vệ môi trƣờng, c c hệ sinh th i (HST) là phƣơng hƣớng mới trong xử lý mối quan hệ giữa con ngƣời với thiên nhiên, giữa ph t triển với ảo tồn; con ngƣời phải tôn trọng quy luật của sinh th i và thiên nhiên; phải ƣu tiên ảo vệ môi trƣờng và c c HST mới có thể thúc đẩy ph t triển xanh và ền vững. Trên cơ sở tất cả c c phân tích trên, ài viết đ đề xuất định hƣớng ph t triển x hội sinh th i – một x hội hài hòa giữa con ngƣời với tự nhiên, đảm ảo sự đầy đủ về vật chất và phong phú về tinh thần cho tất cả mọi ngƣời, trong sự cân ằng với c c hệ thống t i sinh của một Tr i đất, sống một c ch lâu ền, theo tƣ d ...