Phát triển năng lực thiết kế kỹ thuật cho học sinh trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông

Trong giới hạn của bài viết, nhóm tác giả nghiên cứu cơ sở lý luận, đặc điểm của chương trình môn học cùng với cấu trúc nội dung năng lực thiết kế kỹ thuật của học sinh trung cơ sở để từ đó đề xuất ba giải pháp gồm vận dụng phương pháp dạy học tình huống hay dạy học các nội dung bằng bài học STEM hoặc tổ chức dạy học nội dung thông qua thực hiện dự án để phát triển năng lực thiết kế kỹ thuật cho học sinh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát triển năng lực thiết kế kỹ thuật cho học sinh trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông Phát triển năng lực thiết kế kỹ thuật cho học sinh trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông Cao Thị Thúy Diễm, Bùi Văn Hồng Tóm tắt Năng lực công nghệ là một trong những năng lực đặc thù của học sinh mà chương trìnhgiáo dục phổ thông 2018 hướng đến hình thành và phát triển cho học sinh. Trước sự phát triểncủa cách mạng 4.0, năng lực này có vai trò quan trọng, góp phần tạo ra nguồn nhân lực chấtlượng cao cho xã hội. Trong giới hạn của bài viết, nhóm tác giả nghiên cứu cơ sở lý luận, đặcđiểm của chương trình môn học cùng với cấu trúc nội dung năng lực thiết kế kỹ thuật của họcsinh trung cơ sở để từ đó đề xuất ba giải pháp gồm vận dụng phương pháp dạy học tình huốnghay dạy học các nội dung bằng bài học STEM hoặc tổ chức dạy học nội dung thông qua thựchiện dự án để phát triển năng lực thiết kế kỹ thuật cho học sinh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáodục phổ thông trong giai đoạn hiện nay. Từ khóa: năng lực thiết kết kỹ thuật, giáo dục phổ thông, học sinh 1. Đặt vấn đề Trước sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, yêu cầu đặt ra chogiáo dục thời gian tới phải đổi mới, phát triển toàn diện người học, chú trọng thực hành; pháttriển năng lực tư duy sáng tạo cho người học trong quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập, chuẩnbị nền tảng để phát triển thành nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của xã hội.Trước tình hình này, Đảng và Nhà nước đã đề ra quan điểm chỉ đạo về đổi mới giáo dục nóichung và giáo dục phổ thông nói riêng, theo đó Nghị quyết về đổi mới chương trình, sách giáokhoa giáo dục phổ thông đã được ban hành với mục tiêu “chuyển nền giáo dục nặng về truyềnthụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức,trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh” (Quốc Hội 2014). Trên cơ sở đó,Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (CTGDPT 2018) đã được ban hành và đang triển khaithực hiện ở các khối lớp với mục tiêu phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh (HS)theo tinh thần chỉ đạo đổi mới trên (Bộ GD&ĐT 2018). Bên cạnh mục tiêu phát triển phẩmchất, HS sẽ được chú trọng phát triển 10 năng lực chung và đặc thù thông qua nội dung giáodục của các môn học. Trong số các năng lực đặc thù thì năng lực công nghệ (NLCN) là nănglực được chú trọng hình thành để giúp HS định hướng nghề nghiệp tương lai, chuẩn bị tri thứcnền tảng cho các em tham gia với cuộc sống lao động sau này. Có thể nói, đây là năng lực kháquan trọng trong giáo dục phổ thông mà giáo viên (GV) cần chú trọng phát triển trong giai đoạnthực hiện CTGDPT 2018 hiện nay. NLCN của HS được thể hiện qua nhiều năng lực thành phần, trong đó biểu hiện nănglực cao nhất đó là năng lực thiết kế kỹ thuật (NLTKKT) của HS. Về nội dung này, ở tiểu họccác em đã được trải nghiệm thiết kế thông qua các hoạt động thủ công kỹ thuật đơn giản vớicác chủ đề công nghệ. Sang cấp trung học cơ sở (THCS), HS sẽ bắt đầu tư duy thiết kế cụ thểsản phẩm công nghệ để giải quyết vấn đề nào đó được đặt ra. Như vậy, NLTKKT trong cấp họcnày của HS cần có những giải pháp phát triển phù hợp để HS có thể “làm chủ” các thiết kế kỹthuật và có thể hiện thực hóa thành sản phẩm để thử nghiệm, đánh giá khả năng đáp ứng, giảiquyết yêu cầu của thực tiễn đặt ra. Đây là năng lực không thể thiếu trong yêu cầu đặt ra đối vớinguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành nghề về công nghệ,kỹ thuật trong xã hội dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay. Chính vì 789thế, để thực hiện mục tiêu của đổi mới giáo dục phổ thông về phát triển phẩm chất và năng lựctoàn diện cho HS nói chung và NLTKKT nói riêng, bài viết thực hiện nghiên cứu các vấn đề lýluận liên quan đến phát triển năng lực thiết kế kỹ thuật (PTNLTKKT), trên cơ sở đó đề xuấtcác giải pháp phát triển năng lực này cho HS THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổthông hiện nay. 2. Các nội dung về PTNLTKKT cho HS THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dụcphổ thông 2.1. Các khái niệm liên quan 2.1.1. Thiết kế kỹ thuật Trước tiên chúng ta cùng phân tích các khái niệm thành phần: Kỹ thuật: +Theo từ điển Tiếng Việt, kỹ huật là tổng thể nói chung những tư liệu và phương tiệnhoạt động của con người được tạo ra để thực hiện quá trình sản xuất và phục vụ nhu cầu phisản xuất của xã hội (Hoàng Phê 2021, 656). +Hay kỹ thuật là ứng dụng khoa học để giải quyết các vấn đề thực tiễn, tạo ra sản phẩm,công nghệ đáp ứng nhu cầu của cuộc sống, là kinh nghiệm, thủ thuật của một dạng hoạt độngnhất định (Bộ GD&ĐT 2018, 51). Thiết kế: +Theo từ điển Tiếng Việt, thiết kế là lập tài liệu kỹ thuật toàn bộ gồm có bản tính toán,bản vẽ, để có thể theo đó mà xây dựng công trình, sản xuất thiết bị, sản phẩm,… (Hoàng Phê2021, 1193). +Hay thiết kế là toàn bộ quá trình bao gồm xác định, điều tra, làm rõ vấn đề; khám phácác ý tưởng, giải pháp đã có, đề xuất hình thành giải pháp mới, hiện thực hóa và đánh giá giảipháp mới để giải quyết vấn đề (Bộ GD&ĐT 2018, 51). Thiết kế kỹ thuật là một quá trình lặp đi lặp lại được sử dụng để xác định các vấn đềcũng như phát triển và cải tiến các giải pháp (engineergirl 2023). Hay thiết kế kỹ thuật là một quá trình có tính hệ thống, sáng tạo và lặp đi lặp lại nhằm đápứng nhu cầu và mong muốn của con người (National Assessment Governing Board 2014). Như vậy từ các khái niệm thành phần và các định nghĩa khái niệm thiết kế kỹ thuật ởtrên, có thể khái quát lại thiết kế kỹ thuật là quá trình tính toán, cụ thể hóa hình tượng các sảnphẩm kỹ thuật dựa trên ý tưởng đã có, là cơ sở để chế tạo, làm ra các sản phẩm thật sự dựa trênthiết kế để giải quyết vấ ...