Phát triển năng lực viết sáng tạo cho học sinh tiểu học từ việc thay đổi cách ra đề tập làm văn

Bài viết phân tích vấn đề dạy viết văn hiện nay và đề xuất định hướng xây dựng các dạng đề bài tập làm văn mở theo hướng phát huy năng lực viết sáng tạo cho người học. Các định hướng đề xuất là: Xây dựng dạng đề bài viết theo các chủ đề; xây dựng dạng đề cung cấp cho học sinh các gợi ý; và xây dựng dạng đề bài học sinh có thể đổi vai để kể câu chuyện theo ý mình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát triển năng lực viết sáng tạo cho học sinh tiểu học từ việc thay đổi cách ra đề tập làm vănHNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1075.2018-0147Educational Sciences, 2018, Volume 63, Issue 8, pp. 41-46This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VIẾT SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TỪ VIỆC THAY ĐỔI CÁCH RA ĐỀ TẬP LÀM VĂN Vũ Trọng Đông Khoa Sư phạm, Trường Đại học Thủ Dầu Một Tóm tắt. Việc dạy Tập làm văn theo chương trình mới chú trọng đến việc hình thành và phát triển năng lực. Để làm được việc đó, cần sự phối hợp nhiều giải pháp, trong đó có việc thay đổi cách ra đề. Bài viết phân tích vấn đề dạy viết văn hiện nay và đề xuất định hướng xây dựng các dạng đề bài tập làm văn mở theo hướng phát huy năng lực viết sáng tạo cho người học. Các định hướng đề xuất là: 1. Xây dựng dạng đề bài viết theo các chủ đề; 2. Xây dựng dạng đề cung cấp cho học sinh các gợi ý; và 3. Xây dựng dạng đề bài học sinh có thể đổi vai để kể câu chuyện theo ý mình. Từ khóa: Năng lực, viết sáng tạo, đề bài.1. Mở đầu Chương trình phổ thông tổng thể do Bộ Giáo dục ban hành theo định hướng phát triển nănglực, trong đó chú ý đến phát triển năng lực viết sáng tạo. Tuy nhiên hiện nay, việc học sinh tiểuhọc thường viết những bài văn một cách rập khuôn, máy móc (rập khuôn từ cách mở bài, cáchdùng từ ngữ trong câu văn, cách bộc lộ cảm nghĩ/ suy nghĩ của mình), thiếu cảm xúc, đặc biệt làthiếu tính sáng tạo. Việc học sinh luôn đi trên một lối mòn, viết đi viết lại những điều mà ngườikhác đã viết khiến người đọc thấy nhàm chán và thất vọng về cách làm văn của học sinh. Nghiên cứu về vấn đề phát triển kĩ năng viết sáng tạo cho học sinh, Tác giả Trần Thị HiềnLương trình bày một số quan điểm về “viết sáng tạo” và khẳng định “viết sáng tạo khuyến khíchngười học và giúp họ phát triển kĩ năng sáng tác, khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách sáng tạo”[4; tr360]. Tác giả cũng chỉ ra một số kinh nghiệm quốc tế về dạy viết sáng tạo, theo đó, tác giảđồng ý với một số chuyên gia trong việc xác định “những kiểu viết sáng tạo phổ biến trong nhàtrường bao gồm kể chuyện, miêu tả và viết tranh luận” [4; tr360]. Tác giả Chu Thị Hà Thanh khinghiên cứu về vấn đề này cho rằng “Yêu cầu viết sáng tạo là một khâu quan trọng trong các yếu tốcủa quá trình đổi mới môn Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực và nó được biểu hiện tậptrung ở phân môn tập làm văn. Muốn học sinh viết sáng tạo cần đổi mới cách ra đề bài. Đề bàiTập làm văn có thể được thiết kế theo các hình thức đánh giá như: trắc nghiệm hoặc tự luận hoặckết hợp cả hai” [2; tr497]. Cả hai tác giả đều đề xuất các giải pháp phát triển năng lực viết sángcho học sinh tiểu học, trong đó: Trần Thị Hiền Lương đề xuất một số sáng kiến về việc rèn viếtsáng tạo có hiệu quả tại các trường tiểu học ở Anh; Chu Thị Hà Thanh chú ý đến việc xây dựngcác tiêu chí cụ thể cho một đề bài như “đề bài phải xác định rõ các nhân tố giao tiếp”; “đề bài phảilà tình huống giao tiếp có vấn đề”; “đề bài phải gần gũi với đời sống thực tế của học sinh”; “đề bàiphải mang tính mở”; “đề bài yêu cầu sử dụng trí tưởng tượng” [2; tr.497-501].Ngày nhận bài: 1/3/2018. Ngày sửa bài: 9/7/2018. Ngày nhận đăng: 25/8/2018.Tác giả liên hệ: Vũ Trọng Đông. Địa chỉ e-mail: dongvt@tdmu.edu.vn 41 Vũ Trọng Đông Nghiên cứu của cả hai tác giả mặc dù chưa đưa ra được những kiểu đề văn cụ thể, phù hợpvới việc dạy viết sáng tạo cho học sinh trong giai đoạn hiện tại nhưng là nguồn tư liệu quý giúpchúng tôi trong việc nghiên cứu việc phát triển năng lực viết sáng tạo cho học sinh tiểu học. Các nghiên cứu đều chỉ ra rằng, việc phát triển năng lực viết sáng tạo cho học sinh tiểu học làrất khó, cần kết hợp đồng thời nhiều giải pháp như: Tăng thời lượng dạy viết cho học sinh, quantâm nhiều hơn đến khả năng sáng tác của các em; thay đổi cách ra đề; đổi mới phương pháp, hìnhthức dạy học; đổi mới kiểm tra đánh giá;... Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi tập trung nghiêncứu việc thay đổi cách ra đề, bởi vì theo chúng tôi, với những đề bài rập khuôn, theo mẫu sẽkhông thể nào hình thành được năng lực viết bài văn sáng tạo ở các em.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Cơ sở lí luận2.1.1. Thế nào là viết sáng tạo? Viết sáng tạo là một trong các yêu cầu của dạy học tạo lập văn bản trong xu hướng hiện đại,nhằm góp phần hình thành cho học sinh năng lực chung là năng lực sáng tạo (creativecompetence), một năng lực cốt lõi rất cần cho HS khi phải đối mặt với những thách thức và sựthay đổi liên tục của cuộc sống hiện đại. Trong viết sáng tạo, người viết phải tạo ra một sản phẩmkhông giống với sản phẩm mà người khác đã tạo ra trước đó [2; tr356]. Sản phẩm (bài viết, vănbản) sáng tạo được thể hiện trên cả phương diện nội dung và hình thức. Về nội dung, tùy theo mỗikiểu loại văn bản mà xác định sự sáng tạo của người viết đến đâu, thể hiện qua những yếu tố nào.Về hình thức thể hiện, sự sáng tạo của người viết được bộc lộ qua thể loại văn bản, cách lựa chọn,sử dụng từ ngữ, cách đặt câu, sử dụng dấu câu… Viết sáng tạo giúp học sinh không bị những suynghĩ rập khuôn, máy móc đè nặng, áp đặt, nó như con tàu đưa các em vào thế giới của sự khámphá, nó đòi hỏi học sinh phải có ý tưởng, phải phác thảo được ý tưởng và thể hiện ý tưởng trongbài viết. Viết sáng tạo là viết về những điều mới mẻ. Luyện viết sáng tạo giúp người viết có kiến thức,có ý thức về sự suy nghĩ, khả năng suy nghĩ trong suốt thời gian viết cho đến khi đưa ra được sảnphẩm tinh tế hơn. Viết sáng tạo giúp các em có được những trải nghiệm thực sự sâu xa hơn trongthế giới của sự sáng tạo. Viết sáng tạo là một hình thức ...