Phi trung tâm điểm nhìn trong truyện ngắn những người đi thu tiền của Raymond Carver

Với nguyên tắc phi trung tâm điểm nhìn, Những người đi thu tiền không chỉ là một minh chứng rõ ràng cho sự biến hoá và lắp ghép các điểm nhìn mang tính trò chơi trong sáng tạo nghệ thuật mà từ đó còn đề xuất một hiện tồn của thời đại hậu công nghiệp: Nạn thất nghiệp đang trở thành nguy cơ đẩy con người rơi vào bi kịch cùng những bài học trải nghiệm từ những mảnh ghép khác nhau của các cuộc đời.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phi trung tâm điểm nhìn trong truyện ngắn những người đi thu tiền của Raymond Carver JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Interdisciplinary Science, 2013, Vol. 58, No. 1, pp. 148-156 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn PHI TRUNG TÂM ĐIỂM NHÌN TRONG TRUYỆN NGẮN NHỮNG NGƯỜI ĐI THU TIỀN CỦA RAYMOND CARVER Nguyễn Thị Hạnh Khoa Khoa học Xã hội, Trường Đại học Hồng Đức Tóm tắt. Raymond Carver (1939 - 1988) là nhà văn đại diện cho khuynh hướng cực hạn trong văn chương hậu hiện đại. Những người đi thu tiền là một trong số các truyện ngắn tiêu biểu của ông khiến cho độc giả đau đầu khi tiếp cận và giải mã. Với nguyên tắc phi trung tâm điểm nhìn, Những người đi thu tiền không chỉ là một minh chứng rõ ràng cho sự biến hoá và lắp ghép các điểm nhìn mang tính trò chơi trong sáng tạo nghệ thuật mà từ đó còn đề xuất một hiện tồn của thời đại hậu công nghiệp: nạn thất nghiệp đang trở thành nguy cơ đẩy con người rơi vào bi kịch cùng những bài học trải nghiệm từ những mảnh ghép khác nhau của các cuộc đời. Từ khóa: Raymond Carver, điểm nhìn, phi trung tâm, truyện ngắn, đa trị. 1. Mở đầu Là nhà văn Mỹ đại diện tiêu biểu cho khuynh hướng cực hạn trong văn chương hậu hiện đại, Raymond Carver (1939 -1988) được xem là người đã “thổi một luồng gió mới vào thế giới truyện ngắn Mỹ” và “những truyện ngắn của ông trở thành kinh điển mẫu mực cho thời đại chúng ta” (Philadelphia Inqquirer). Những người đi thu tiền là truyện ngắn thứ 11 trong số 22 truyện ngắn của Raymond Carver được tập hợp trong tập Em làm ơn im đi được không? [3]. Trong truyện này, bên cạnh điểm nhìn của người kể, Raymond Carver sử dụng điểm nhìn trực tiếp thông qua ngôi thứ nhất xưng tôi nhưng câu chuyện được kể về bản thân chiếm dung lượng chỉ gần 50% bên cạnh câu chuyện về hắn chiếm tới hơn 50% tổng dung lượng câu chuyện. Do đó, người đọc có cảm giác điểm nhìn của nhân vật hắn lấn dần sang vai trò của ngôi kể tôi bởi ma lực của sự thôi miên từ hắn hay một nguyên do nào đó khiến tôi bị tê liệt cảm giác, trở thành người im lặng để lắng nghe và xem hắn “diễn”. Và như thế, sự tồn tại song hành của hai điểm nhìn về hiện thực trở nên ngang bằng nhau, xoá nhoà vai trò trung tâm và độc tôn của một điểm nhìn. Received March 11, 2012. Accepted December 24, 2012. Contact Nguyen Thi Hanh, e-mail address: hanh_thanh 76 @yahoo.com 148 Phi trung tâm điểm nhìn trong truyện ngắn Những người đi thu tiền... 2. Nội dung nghiên cứu “Điểm nhìn là vị trí, điểm quan sát của người kể chọn để nhìn hiện thực và kể lại câu chuyện của mình (chứng kiến hoặc chiêm nghiệm...) cho người đọc... Thông thường điểm nhìn có hai dạng chính: điểm nhìn bên trong và điểm nhìn bên ngoài. Điểm nhìn bên ngoài là vị trí quan sát khách quan (hoặc có vẻ khách quan) của người kể. Điểm nhìn bên trong xuất hiện khi người kể thâm nhập vào đời sống nội tâm nhân vật, phân tích mổ xẻ hoặc để nhân vật tự bộc lộ suy nghĩ cảm xúc của mình... Để tăng tính khách quan cho câu chuyện của mình, nhiều nhà văn đã sử dụng biện pháp gửi điểm nhìn sang các nhân vật, tạo nên hiện tượng đa dạng hoá điểm nhìn (hoặc tự sự nhiều điểm nhìn) trong tác phẩm” [2;149]. Trong truyện Những người đi thu tiền, các điểm nhìn có vai trò “trung tâm” ngang bằng nhau. Mỗi điểm nhìn đều có khả năng trở thành trung tâm và gợi ra những cách hiểu riêng biệt. Nguyên tắc phi trung tâm hoá trần thuật này xuất phát từ sự đả phá các đại tự sự tạo nên cái nhìn đa trị trong nghệ thuật kể chuyện. Theo Jean - Francois Lyotard, việc “đi ngược lại với thiện chí ban đầu, chính hai hình thức của hệ hình chủ thể trung tâm (phổ quát hoá chủ thể lẫn đối tượng, dẫn tới việc loại trừ tính dị đồng) là mầm mống của sự phát triển lệch lạc của Hiện đại, gây ra “hoàn cảnh hậu hiện đại” nan giải hiện nay” [7;27]. Nghĩa là, phi trung tâm điểm nhìn cũng là một nguyên tắc phổ biến trong trần thuật hậu hiện đại. Đặc biệt là, với lối kể chuyện có vẻ ban đầu xuất phát từ điểm nhìn bên trong, Carver đã phá vỡ lối kể truyền thống chủ quan để tạo ra lối kể khách quan hoá. Hai điểm nhìn song hành của tôi và hắn tồn tại bên nhau, có lúc đối thoại nhau nhưng tuyệt đối không có sự lên ngôi của một điểm nhìn nào, chúng chi phối và “mê hoặc” nhau và thay vào đó là sự tự suy ngẫm, chiêm nghiệm của người đọc sau mỗi lời kể được “trưng” ra không kèm theo lời bình luận hay bất kì quan điểm nào của nhà văn. Chúng tôi nhận thấy, hai biểu hiện nổi bật nhất của trò chơi ấy là kiểu “lắp ghép” và ‘thôi miên” các điểm nhìn. Lối trần thuật này của Carver khiến cho độc giả đau đầu bởi sự khó hiểu, đến mức tò mò và cả bực mình, người đọc đành đọc lại, đọc lại nữa và bị cuốn theo rồi nhập cuộc cùng nhân vật trong tác phẩm. Đây cũng là cảm giác chung của bạn đọc khi tiếp cận truyện ngắn cực hạn nói riêng và văn chương hậu hiện đại nói chung. 2.1. Trò chơ ...