Phong cách nghị luận, bút chiến của Phan Khôi .T_2

Tiếng cười châm biếm của Phan Khôi thường được tạo ra bằng thủ pháp sau đây: nhân một sự kiện nào đó, một tin tức thời sự nào đó, trong nước hay trên thế giới, tóm bắt được qua báo chí
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phong cách nghị luận, bút chiến của Phan Khôi .T_2 Phong cách nghịluận, bút chiến của Phan Khôi Tiếng cười châm biếm của Phan Khôi thường được tạo ra bằng thủ pháp sau đây:nhân một sự kiện nào đó, một tin tức thời sự nào đó, trong nước hay trên thế giới, tómbắt được qua báo chí, ông liên tưởng đến một mặt tiêu cực nào đó trong xã hội mình, tạora một mâu thuẫn nực cười. Liên tưởng càng bất ngờ, tác dụng gây cười càng thú vị. Ởđây, sự hóm hỉnh và đầu óc thông minh có vai trò quyết định. Thí dụ: Nhân một tờ báo Pháp đưa tin có một người vừa câm, vừa mù, vừa điếc,anh ta leo thang gác bị ngã gẫy tay, bỗng nhiên nói được, thấy được, nghe được, PhanKhôi bèn viết bài Các ông hội đồng ta mỗi ông nên ở một cái nhà lầu(32). Nhà lầu thìmới có thang gác. Các ông leo lên leo xuống có thể ngã. Nhưng nhờ đó, may ra các ôngmới khỏi mù, khỏi câm, khỏi điếc. Một liên tưởng quá bất ngờ, tạo nên một đòn đả kíchrất ác đối với các ông nghị gật. Có một thông tin: ở Trung Quốc người ta vừa xuất bản một cuốn sách tên là Bấttriệt để nghĩa là Không tới nơi. Cuốn sách nói rằng, không thể biết được tới nơi, biếtđược triệt để một cái gì hết. Như vũ trụ vô cùng, không thể biết được giới hạn của nó.Cuốn sách kết luận “sự nghĩ, sự biết, sự làm, đừng nên yêu cầu tới nơi làm chi”. PhanKhôi bèn viết bài Không tới nơi(33). Ông liên hệ đến nước mình: “theo cái học thuyết mớinày thì có lẽ Annam ta là đúng lắm. Cái gì chúng ta cũng có mà cái gì cũng không ra cáigì cả, cái gì cũng không tới nơi”. Ông đọc báo Tây, thấy có chuyện này: ngư ời ta thành lập một hội nghiên cứutriết học. Hội này đưa ra cái thuyết “Không biết được” (Agnosticisme), Phan Khôi bènviết bài Không biết được(34) để giễu Hội Nam kỳ cứu tế nạn dân và Nguyễn Phan Long,chủ báo Đuốc nhà Nam. Hội Nam kỳ cứu tế nạn dân lạc quyên tiền để gửi ra cứu tếnạn dân ngoài Bắc. Hội thu của một cơ quan 4000 đồng mà không thấy gửi ra. Hỏi, trảlời: “Không biết được”; Còn ông Nguyễn Minh Doãn thì hùn vốn cho báo Đuốc nhàNam để kinh doanh. Ông ta hỏi Nguyễn Phan Long lời lỗ ra sao. Trả lời: “Không biếtđược”. Kết luận: Thế là Việt Nam đã có cái học thuyết “Không biết được” rồi khôngcần tìm đến cái triết học Agnosticisme bên Tây kia làm gì. Có những liên tưởng chứa đựng ý nghĩa phê phán vừa sâu vừa sắc, đồng thời tạora tiếng cười đầy vị cay đắng, chua chát, cười ra nước mắt: Một thông tin thời sự nónghổi cho biết, có một người Tây đánh chết một người Việt Nam. Anh ta khai trước toà làmắc bệnh điên, nên không biết gì cả. Thế là toà xử trắng án. Phan Khôi liền viết bài Bệnh điên của người Tây(35), nói rằng Tây và ta khác nhauđủ thứ, điên cũng khác nhau. Người Tây văn minh nên điên cũng văn minh, không nhưngười ta, điên thì ăn nói bậy bạ, bỏ ăn bỏ ngủ, xé quần xé áo, cởi truồng đi phố, v.v...Tây điên rất văn minh, cứ y như người khoẻ mạnh bình thường vậy thôi! Thủ pháp liên tưởng được vận dụng có lẽ bất ngờ nhất, thần tình và thú vị nhất làở bài Trong trần ai kẻ mày râu(36). Nhân chuyện nghề dệt lĩnh phát triển rất ồ ạt (lĩnh là thứ lụa trơn mát, màu đen,tránh lộ vết bẩn, dùng để may váy hay quần cho phụ nữ ), Phan Khôi liên hệ một cáchbất ngờ để giễu đàn ông. Ông cho rằng đàn ông nước ta thành đàn bà hết rồi nên nước tamới tiêu thụ lĩnh nhiều đến vậy chứ: “Ấy là cái triệu tỏ cho ta biết rằng Annam rầy vềsau sẽ không còn đàn ông nữa vì bao nhiêu đàn ông hiện thời sẽ biến ra đàn bà hết (...)Chẳng người nào còn có khía có góc nữa, láng trơn hết thẩy (...) không còn ai tinh khiếtnữa, người nào cũng không khỏi dơ dáy làm cho mình cần phải dùng đồ đen mà che đậycho nó khuất lấp đi. Than ôi!”. Không thể kể hết các kiểu liên tưởng để gây cười của Phan Khôi trong hàng trămbài viết của ông để phê phán những thói xấu của con người, những nhược điểm của dântộc, những bất công trong xã hội thực dân phong kiến. Ông đã góp phần vào sự pháttriển của loại văn châm biếm, trào phúng trong nền văn học nước ta mà ông thấycòn “hà khắc quá”, chưa biết coi trọng văn khôi hài. Trong bài Cái địa vị khôi hài trênđàn văn học(37), ông cho rằng, khôi hài là thể hiện “cái tư tưởng tự do”, “cái khí pháchđộc lập”, “Ai có tài thông minh tuyệt thế thì mới nói được chuyện giễu có duyên hay làlàm được bài văn bông lơn có duyên”, kẻ “nói chơi không biết, nói thiệt khônghay” là “ngu đần”. Ông nói đúng. Ta hiểu vì sao những tài năng khôi hài, những cây bút trào phúngxưa và nay vẫn hiếm. 4. Bác học mà bình dân, thông thái mà dân dã Trong bài giới thiệu tiểu sử Phan Khôi(38), Phạm Xuân Thạch đánh giá, với các bàiviết của mình, Phan Khôi đã “để lại một bách khoa thư về văn hoá”. Đó là một nhậnđịnh chính xác. Phan Khôi vừa là một nhà Hán học uyên thâm, vừa chịu khó học tiếng Pháp, miệtmài học hỏi qua sách, báo trong nước, ngoài nước. Ông tìm hiểu, bàn bạc cái gìcũng “xét cho đến nơi, tìm chứng cứ ở sự thật”(39) nên đã tích luỹ được một vốn tri thứcrất rộ ...