Phong trào thanh niên, học sinh thị xã Nha Trang những năm 1964 - 1965

Trong hai năm 1964-1965, cùng với nhiều địa phương khác trên khắp miền Nam, tại thị xã Nha Trang đã diễn ra các đợt đấu tranh chống chính quyền quân phiệt Sài Gòn. Các đợt đấu tranh này có hình thức phong phú, quyết liệt, thu hút đông đảo lực lượng thanh niên, học sinh tham gia, tạo áp lực chính trị mạnh mẽ góp phần buộc Nguyễn Khánh, Trần Văn Hương phải rời bỏ quyền lực.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phong trào thanh niên, học sinh thị xã Nha Trang những năm 1964 - 1965PHONG TRÀO THANH NIÊN, HỌC SINH THỊ XÃ NHA TRANGNHỮNG NĂM 1964 - 1965NGUYỄN TRUNG TRIỀUTrường CĐSP Trung ương Nha TrangĐT: 0905 577 377, Email: nguyentrungtrieucm2@gmail.comTóm tắt: Trong hai năm 1964-1965, cùng với nhiều địa phương khác trênkhắp miền Nam, tại thị xã Nha Trang đã diễn ra các đợt đấu tranh chốngchính quyền quân phiệt Sài Gòn. Các đợt đấu tranh này có hình thức phongphú, quyết liệt, thu hút đông đảo lực lượng thanh niên, học sinh tham gia, tạoáp lực chính trị mạnh mẽ góp phần buộc Nguyễn Khánh, Trần Văn Hươngphải rời bỏ quyền lực.Từ khóa: Thanh niên, học sinh; thị xã Nha Trang; những năm 1964-19651. ĐẶT VẤN ĐỀTrước hết, cần thấy rõ nguyên nhân cơ bản của phong trào thanh niên, học sinh nhữngnăm 1964-1965 ở miền Nam nói chung, Nha Trang nói riêng là do chính quyền ViệtNam Cộng hòa thể hiện rõ bản chất độc tài quân phiệt, tiếp tục chính sách kỳ thị Phậtgiáo, chủ trương tái sử dụng thành phần công chức từng phục vụ dưới chế độ Ngô ĐìnhDiệm vốn đã bị lật đổ từ ngày 1-11-1963. Phong trào bắt đầu từ sự kiện Nguyễn Khánhcho ra đời bản “Hiến chương Vũng Tàu” 1 ngày 16-8-1964.Liền sau khi “Hiến chương Vũng Tàu” được công bố, nhân dân ở Huế, Đà Nẵng, SàiGòn và nhiều đô thị khác đã đứng lên đấu tranh quyết liệt. Trước tình hình đó, ngày 258-1964, Nguyễn Khánh buộc phải hủy bỏ “Hiến chương Vũng Tàu”, giải tán Hội đồngquân lực, thành lập một ban lãnh đạo mới gồm Nguyễn Khánh, Dương Văn Minh vàTrần Thiện Khiêm (Tam đầu chế). Tuy nhiên, sự thay thế mang tính hình thức nàykhông thỏa mãn được dân chúng, trái lại “là cả một sự phỉ báng và nhục mạ nhân dânViệt Nam nên toàn dân đã nhất thiết đứng lên đòi xóa bỏ vết nhơ ấy trong lịch sử” [8].2. PHONG TRÀO THANH NIÊN, HỌC SINH THỊ XÃ NHA TRANG THÁNG 9-1964Tại Nha Trang, lúc 8g ngày 12-9-1964, khoảng 700 thanh niên, học sinh các trườngtrung học tổ chức tuần hành từ Ty Thông tin (nay là Trung tâm Văn hóa tỉnh KhánhHòa) với nhiều biểu ngữ, khẩu hiệu: “Phải có một chánh phủ cách mạng thật sự”,“Chánh phủ phải được sự tín nhiệm của toàn dân”, “Quốc dân đại hội phải gồm có đầyđủ thành phần cách mạng thật sự”, “Phải loại trừ ngay ra khỏi cơ cấu chánh quyền cácphần tử phản cách mạng dư đảng Cần lao”, “Bãi khóa để đòi chính quyền thẳng taytrừng trị Cần lao” [5]. Khi đến Tòa Hành chính tỉnh Khánh Hòa (nay là UBND tỉnh1Với bản Hiến chương này, không cần qua bầu cử Nguyễn Khánh vẫn nắm giữ đồng thời 3 chức vụ: Chủtịch Việt Nam Cộng hòa, Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch Hội đồng quân lực.Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm HuếISSN 1859-1612, Số 03(43)/2017: tr. 94-100Ngày nhận bài: 19/9/2016; Hoàn thành phản biện: 19/5/2017; Ngày nhận đăng: 07/7/2017PHONG TRÀO THANH NIÊN HỌC SINH THỊ XÃ NHA TRANG...95Khánh Hòa), đoàn biểu tình nêu ba yêu sách: 1. Ngừng chức vụ Phó Tỉnh trưởng Nội anvà trục xuất ngay lập tức khỏi Khánh Hòa đối với Đại úy Nguyễn Xuân Trường 2; 2.Trao ông Võ Sĩ 3 cho Lực lượng thanh niên, sinh viên, học sinh tranh đấu Khánh Hòa 4để giao lại cho Tòa án; 3. Được phát thanh trên Đài Phát thanh Nha Trang tiếng nói củaLực lượng thanh niên, sinh viên, học sinh tranh đấu Khánh Hòa mỗi ngày hai lần vàosáng và chiều, mỗi lần nửa giờ. Sau khi Tỉnh trưởng Khánh Hòa tiếp xúc và hứa sẽ đềđạt nguyện vọng lên cấp trên, đoàn biểu tình đã tạm giải tán vào lúc 10g. Chiều cùngngày, trên 500 thanh niên, học sinh, nhân dân lao động tiếp tục biểu tình trước trụ sở TyThông tin gây sức ép đòi chính quyền thực hiện ba yêu sách đã được đề đạt lúc sáng.Sáng 13-9-1964, khoảng 400 học sinh tuần hành qua các đường phố kêu gọi đồng bàođình công, bãi thị. Tiếp đó, đoàn học sinh tập trung tại trụ sở Đài Phát thanh Nha Trang(nay là Truyền hình Cáp Việt Nam, chi nhánh Khánh Hòa) yêu cầu cho phát thanh trựctiếp nội dung các yêu sách mỗi ngày 2 lần thay vì ghi trước vào băng, Quản đốc Đàikhông giải quyết liền bị đưa lên xe cùng tham gia tuần hành đến 12g mới trả về.Trưa 13-9-1964, hàng trăm học sinh tụ tập tại Trường Trung học Võ Tánh (nay làTrường THPT Lý Tự Trọng) để nghe công bố danh sách Ban Chấp hành Hội đồngNhân dân cứu quốc tỉnh Khánh Hòa. Ban Chấp hành gồm 14 thành viên, trong đó Bácsĩ Nguyễn Thạch - Chủ tịch; Thi sĩ Quách Tấn - Đệ nhất Phó Chủ tịch; Giáo sư ĐỗTrung Hiếu - Đệ nhị Phó Chủ tịch; Giáo sư Đào Trữ - Tổng Thư ký; Giáo sư NguyễnVăn Dành - Thư ký và 9 Ủy viên khác.Lúc 16g ngày 14-9-1964, độ 300 học sinh và một số đồng bào mít tinh trước Ty Thôngtin để giới thiệu Ban Chấp hành Hội đồng Nhân dân cứu quốc tỉnh Khánh Hòa. Tạicuộc mít tinh, bác sĩ Nguyễn Thạch bày tỏ lập trường của Hội đồng, yêu cầu phải cómột chính quyền dân cử và khẳng định sẽ tiếp tục đấu tranh cho đến khi đạt mục đích.8g sáng 15-9-1964, hơn 500 học sinh Trường Trung học Võ Tánh, Trường Nữ trung họcNha Trang (nay là Trường THCS Thái Nguyên) và Trường Trung học Tân Phước (naylà Trường THCS Âu Cơ) tổ chức tuần hành qua các đường phố cổ động cho cuộc míttinh lớn dự kiến diễn ra chiều cùng ngày. Cùng thời điểm, tiểu thương ở chợ và cáctuyến phố trong thị xã Nha Trang đồng loạt đóng cửa.2Nguyên là Quận trưởng quận Hoài Nhơn - Bình Định.Theo Đỗ Mậu trong Việt Nam máu lửa quê hương tôi, Võ Sĩ là một trong những người cầm đầu nhómCần lao Công giáo tại Khánh Hòa trước 1963.4Tổ chức này được thành lập vào tháng 8-1963 do Đỗ Trung Hiếu - giáo sư Trường Trung học Bồ Đề NhaTrang, làm Chủ tịch. Ở đây có đề cập đến “sinh viên”, bởi theo Hoài Phong - một nhân chứng của phongtrào nội thị Nha Trang, trong những năm 1954-1970, mặc dù chưa có trường đại học nhưng tại Khánh Hòavẫn có một bộ phận nhỏ sinh viên, đó là số sinh viên của Học viện Quốc gia Hành chánh, Viện Đại học SàiGòn, Viện Đại học Huế quê Khánh Hòa, đến Khánh Hòa thực tập hoặc được phân công đến Khánh Hòa đểphát động, hướng dẫn thanh niên, học sinh đấu tranh. Đến năm 1971, Viện Đại học Cộng đồng Duyên hảiđược thành lập, từ thời điểm này, Khánh ...