Phú chữ Hán, những đóng góp mới của Ngô gia cho thể loại_1

Cũng như đối với thơ, trong phú Ngô Thì Sĩ đã dành một phần trân trọng cho những con người bình thường và những vấn đề đời thường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phú chữ Hán, những đóng góp mới của Ngô gia cho thể loại_1 Phú chữ Hán, nhữngđóng góp mới của Ngô gia cho thể loại C ũng như đ ối với thơ, trong phú Ngô Th ì S ĩ đ ã dành một phần trân trọng chon hững con người b ình thường và nhữ ng vấn đề đời thường. Tuy vậy nh ưng ngư ờit ài hoa và thành công nh ất về phú trong Ngô gia lại l à Ngô Thì Nhậm. 16 bài phúc ủa ông, đ ược sáng tác từ mùa đông năm Kỷ Hợi (1779) đến tr ước 1800, trong đót hời gian nào nhiều tâm sự và “việc quan nhàn” ông sáng t ác được nhiều nhất, vín hư thời gian ẩn lánh ở Thái B ình ông vi ết đến 8 b ài. Có lẽ về số lượng, trong cáct ác gia phú thời trung đại, Ngô Thì Nhậm chỉ đứng sau Nguyễn Mộng Tuân (thế kỷX V), ngư ời đ ã viết đến 41 bài phú (theo Tr ần Thị Kim Anh là 35 bài) (5); nhưngnếu như phú c ủa Nguyễn Mộng Tuân c òn có một số b ài thù ph ụng khô khan, nhànn hạt, thì trái lại 16 b ài phú c ủa Ngô Thì Nhậm đều có thể xem là giai tác, đ ều đ ượcv iết ra bằng tâm huyết. Phú của Ngô Th ì Nhậm phần nhiều đ ược viết theo lối cổt hể, nhưng lại không c òn đ ậm tính chất của phú cổ, tụng ca vua chúa, triều đại,n hư thời kỳ h ưng th ịnh của thể loại mà phần lớn là đ ể biểu đạt, tỏ b ày những trănt r ở ưu tư, những suy nghĩ về nhiều vấn đề li ên quan đ ến cuộc đời, số phận kẻ sĩn hư chính b ản thân tác giả. Có những câu hỏi rất sâu mang tính biểu t ượng về mộts ự ho ài nghi: ánh trăng hay là ánh tuy ết, trời đ ã sáng hay còn đ êm, mà cái ý ẩ n sâup hía sau đó là mối quan hệ giữa vũ trụ với con ng ười, giữa con người với nhau,g iữa c õi tiên với c õi tr ần, giữa kho ảnh khắc và t ồn tại. Nhưng hay nhất của phúN gô Thì Nhậm là những b ài đ ậm chất trữ t ình, ở đ ó có những câu hỏi thể hiện sựk hát khao mong mỏi một người tri kỷ nh ưng thực chất là chờ đợi một minh quânc ó tài đưa đất nước qua c ơn khủng hoảng, những đắn đo về cách hành xử của kẻ sĩg iữa lúc trời nghiêng đ ất lệch..., và c ả sự mệt mỏi sau khi đ ã đ ạt đến đỉnh cao củat hành công trong s ự nghiệp để trở lại một trạng thái tâm t ư gần như tr ống rỗng...N gô Thì Nhậm đ ược cha dạy phải lập chí ở mức cao nhất - Tr ạng nguyên, T ểt ướng – c ũng có nghĩa là phải đạt đ ược thành công cao nhất tr ên con đư ờng “kinhb ang t ế thế”. Nhưng r ồi chỉ thoáng chốc bể dâu biến đổi, Ngô Th ì Nhậm từ hàngq uan triều đ ược tri ngộ trở thành một tội nhân phải trốn chạy chui lủi! Đạo lý tamc ương ng ũ thường, công tội ân oán, rồi sự h ưng vong c ủa một d òng t ộc, phải lýg iải như thế nào? Ngô Thì Nhậm đem theo bộ K inh Xuân thu , t ìm đ ến tận gốcn hững lý thuyết chính thống để giải đáp những băn khoăn của mình, nh ưng tronglòng ông vẫn đầy ắp phân vân. Trong hoàn c ảnh lánh ẩn, nhiều lần ông nói đến thúa n nhàn “gặp cảnh ngộ nào vui c ảnh ngộ ấy, với lòng không v ướng mắc gì” ( LâmT rì phú ), “tiêu dao để lòng luôn thanh th ản” ( Thiên quân thái nhiên phú ), nhưngđ ó lại là điều ông không thể. Tr ước ao Lâm Tr ì, Ngô Thì Chí cho r ằng ao khácb iển, khác sông, không sóng to gió lớn, có thể đem lại cho anh sự b ình yên trongt âm, nhưng Ngô Thì Nhậm th ì không. Tâm tình ông vẫn bộn bề về cái lý đầy v ơit ròn khuyết, t àn nở lặn mọc, quay dừng... của vũ trụ mênh mang, một mình “ buồnnỗi thánh hiền xa biệt” v à đau đáu về một chữ “thời”. Niềm ho ài vọng “mỹ nhânmột phương tr ời”, mong chờ ng ười tri kỷ da diết đến độ trở th ành niềm khắc khoảik hiến ông nhiều lần phải trực tiếp bộc lộ... Phú của Ngô Th ì Nhậm cũng nhiều b àis ử dụng lố i văn biện luận, ví như ở Vi chi phú ô ng biện luận về một quan niệm, tỏq uyết tâm đi theo con đ ường mình đ ã chọn bất chấp mọi trở ngại, văn ch ươngc ứng cỏi, mạnh mẽ. C òn ở M ộng Thi ên Thai phú lại tr ình bày d ưới hình th ức mộtg iấc mơ huyễn ảo giàu chất lãng mạn và trong sáng, s ử dụng lối chủ khách tr òc huyện tâm t ình, b ộc lộ khát vọng và ý chí c ủa một kẻ sĩ đang tuổi tráng ni ên,q uyết đem t ài năng “kinh bang t ế thế”. Bài phú n hư lời tuyên ngôn, Ngô Thì Nhậmk hẳng định dứt khoát lý t ưởng, hướng đi cho con đ ường phía tr ước: Ngô hà năng tiên, Thích diệc bất đáo. Liêu tòng s ự ư k inh t ịch, Cầu vô khiếm hồ danh giáo. (Tôi sao thể thành tiên, Phật, cũng không đắc đạo. Chỉ theo hướng Thi Thư, Khỏi trái điều “ danh giáo”). Và: Uẩn mỹ ngọc dĩ thâm t àng, Tiềm thần long hồ mạc khuy. Dĩ đài phù tri ngô tử giả, hành ngô t ử chi chí, vận bát cực nhi cán cửu di. (Ngọc tốt dấu kín nơi sâu, Rồng thần lặn không kẻ thấy. Chờ khi người biết đến mình, Chí lớn nọ đem ra vùng vẫy. Giúp tám c ực mà chuy ển x ...