Phú chữ Hán, những đóng góp mới của Ngô gia cho thể loại _2

Phú chữ Hán, cũng như thơ chữ Hán, vào Việt Nam rất sớm. Hiện tại bài phú sớm nhất còn được sách vở biết đến là Bạch vân chiếu xuân hải của Khương Công Phụ làm từ đời Đường. Nghệ thuật bài phú đã rất điêu luyện
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phú chữ Hán, những đóng góp mới của Ngô gia cho thể loại _2Phú chữ Hán, nhữngđóng góp mới của Ngô gia cho thể loại P hú chữ Hán, cũng như thơ chữ Hán, vào Việt Nam rất sớm. Hiện tại b àip hú sớm nhất còn đ ược sách vở biết đ ến là Bạch vân chiếu xuân hải c ủa KhươngCông Phụ làm t ừ đời Đ ường. Nghệ thuật bài phú đã rất điêu luyện, Lê Quý Đ ônp hải khen là “văn chương đ ẹp đẽ”. Đến đời Lý, phú đã đ ược đưa vào chương tr ìnht hi, các triều đại sau cũng vậy. Tuy nhiên các bài phú t ồ n tại đến ngày nay và có đ ờisống văn học hầu hết là phú ngoài trường thi và những bài hay nhất thường lànhững bài sáng tác theo c ảm hứng, như Bạch Đằng giang phú, Ngọc tỉnh li ên phú,Thiên Hưng tr ấn phú. Đến thế kỷ XV, thời Lê sơ phú đạt đến đỉnh cao, là t hời hưngt hịnh nhất của phú chữ Hán Việt Nam. Sau đó từ thế kỷ XVI -XVII trở đi là thời kỳsút kém c ủa phú chữ Hán. Có nhiều cách lý giải. Có ng ười cho rằng sau thời HồngĐức xã hội Việt Nam rơi vào t ình tr ạng loạn lạc, kẻ sĩ vừa “phân tâm” vừa không cónhiều thời gian “chạm trổ chữ nghĩa”, phú tuy vẫn đ ược sử dụng trong thi cử nh ưngdo điều kiện “ra đề hạn vận” bó buộc sự sáng tạo nên ít có bài hay. Thêm nữa doả nh hưởng của kinh tế thị dân, thị hiếu của văn nhân cũng bị cuốn theo những thểloại mới hấp d ẫn hơn như k ý, truyện chương hồi, ca ngâm. Nhưng có lẽ c òn mộtnguyên nhân sâu xa nữa, bởi bản chất của phú là “phô bày, trình bày vẻ đẹp của vănc hương, lấy sự vật để nói chí” (Lưu Hiệp - Văn tâm điêu long - Thuyên phú )(1), rấtt hích hợp cho việc tụng ca. Thời Trần, thời Lê sơ là giai đoạn anh hùng c ủa lịch sửdân t ộc, đem lại nhiều cảm hứng hào sảng cho văn nhân, phú phát triển, đạt đ ượct hành t ựu rực rỡ chính vì lẽ đó. Thế kỷ XVI, XVII, trên văn đàn phú chữ Hán thưat hớt, cũng có bài được coi là một tuyệt tác như Phi Lai tự phú c ủa Nguyễn Đăng,nhưng nh ìn chung, quả thực phú có phần rơi vào t ình trạng bế tắc. Có người cònnhận định rằng sau thế kỷ XV phú chữ Hán đi dần đến b ước cáo chung(2). Tuy vậy,d ù không còn tâm thế và điều kiện để gọt giũa những áng văn giàu tính t ụng ca,ngôn t ừ khoa tr ương, hùng hồn, lộng lẫy, đòi hỏi nhiều chữ nghĩa, nhưng các danhsĩ Việt Nam cũng không phải đã không còn b ị “ma lực” của vẻ đẹp thể loại hấp dẫn.Và các tác gia dòng Ngô Thì có lẽ tiêu biểu cho xu hướng ấy. Phú là một thành t ựuđặc sắc của Ngô gia, nếu làm tổng tập phú của d òng văn này thì chỉ trong khoảngdăm chục năm, từ Ngô Thì S ĩ đến Ngô Thì Đ iển, ba thế hệ nhà văn Ngô Thì đã sángtác đến khoảng 50 b ài phú, ngư ời nhiều nhất là Ngô Thì Nhậm 16 bài, Ngô Thì Du11 bài. Đó là con s ố đạt gần đến kỷ lục của thời Lê sơ. Điều đặc biệt là trên phânnửa tác phẩm đó đ ược viết khá đều tay, nhiều tác phẩm có giá trị mỹ cảm cao.Trong N gô gia văn phái k hông thấy lưu giữ những bài phú làm trong trường thi, chỉcó một số bài được viết theo “đơn đặt hàng” c ủa chúa, ví như bài Q uan phu tửphú, Xuân h ạ thu đông phú c ủa Ngô Thì S ĩ. Riêng bài Q uan phu tử phú đ ược sángtác trong một hoàn c ảnh khá đặc biệt. Trịnh Doanh triệu tập các văn thần v ào phủc húa ra đề cho sáng tác, không r õ trong bao nhiêu thời gian, nhưng đêm khuya, NgôThì S ĩ hai ba lần đ ược chúa sai gia thần mang ban hoa quả và bảo viết đ ược đoạnnào c ứ dâng lên để chúa thưởng lãm, không cần chờ toàn bài. Thực ra Quan phu t ửphú k hông xuất sắc bằng những bài được viết bằng cảm hứng như T ây Hồ phongcảnh phú, N hị Thanh động phú... , nhưng điều Trịnh Doanh quan tâm có lẽ là cáchđánh giá c ủa Ngô Thì S ĩ về Quan Công và có thể cả cách viết uyên áo, chữ nghĩa kỹcàng... Ngô Thì Du, Ngô Thì Hoàng về sau cũng có một số bài viết theo chủ đề răngiới, tụng ca như Huấn tử phú, Tư hiếu phú, Đại nghĩ S ơn Nam tr ấn đư ờng côngthu ật thế đức phú,nhưng đó không phải l à con đường chính yếu của phú Ngô gia.N hư quan niệm về văn, chú trọng tiêu chí giản dị, coi trọng t ình cảm cá nhân, phúc ủa Ngô gia không chuộng “điêu trùng ti ểu kỹ”, ít bài thể hiện chức năng phúnggián, t ụng ca, khoa tr ương cách điệu mà tr ữ t ình, tả thực, đôi khi xen lẫn cả hồi ứcmang tính chất ký. Các nhà văn Ngô gia t hường gửi gắm tâm t ư t ình c ảm thực và c ảhoài bão c ủa mình trong phú. Do vậy phú của Ngô gia giàu sắc thái trữ t ình, đ ậmdấu ấn cá nhân, đó là nét đặc sắc mà Ngô gia đem lại ít nhiều cho nghệ thuật củap hú, c ũng có thể nhờ vậy mà tạo nên s ự hấp dẫn mới cho phú chữ Hán. Khởi đầu xuhướng ấy là Ngô Thì S ĩ với bài Tây H ồ phong cảnh phú và N hị Thanh động phú.Đọc phú của Ngô Thì S ĩ có thể thấy rõ s ự suy t ư và t ấm lòng một vị quan chức dànhc ho dân chúng, cho công việc, cũng thấy rõ cái tình, s ự đam mê c ủa một nhà nho tàitử dành cho thiên nhiên đất nước. Trong sự ngắm nhìn c ủa Ngô Thì S ĩ, mọi cảnh tríHồ Tây đều đ ược lồng trong không gian khói sóng mơ màng, mang một vẻ đẹp vừatrần thế vừa tiên cảnh: Uông dương tứ triệt; Hoàn lạo song nghi. Hoa t rúc sâm s i yên ngoại t ự; Phong đôi ẩ n ...