Quá trình phát triển hệ thống tài chính tiền tệ Việt Nam

Hệ thống tài chính là tổng thể bao gồm các định chế tài chính và thị trường tài chính thực hiện chức năng gắn kết cung cầu về vốn. Để thấy được bức tranh đầy đủ về quá trình phát triển của hệ thống tài chính Việt Nam, bài viết đưa ra những nhận định vừa là cơ sở lý luận vừa là thực tiễn để khẳng định vai trò của hệ thống tài chính đối với phát triển kinh tế, và khái quát quá trình phát triển hệ thống tài chính Việt Nam từ thời kỳ đổi mới đến nay trải qua những thăng, trầm của nền kinh tế. Đồng thời bài viết cũng làm rõ hơn thực trạng phát triển hệ thống tài chính Việt Nam hiện nay, mức độ phát triển hiện tại và những hạn chế bất cập cần được khắc phục. Thay cho lời kết bài viết đưa ra một số vấn đề đặt ra cho sự phát triển của hệ thống tài chính Việt Nam sao cho ngang tầm khu vực và thế giới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quá trình phát triển hệ thống tài chính tiền tệ Việt Nam QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG TÀI CHÍNH TIỀN TỆ VIỆT NAM TS. Nguyễn Thị Kim Thanh Phó tổng thư ký Hiệp hội QTDND Việt Nam Tóm tắt: Hệ thống tài chính là tổng thể bao gồm các định chế tài chính và thị trường tài chính thực hiện chức năng gắn kết cung cầu về vốn. Để thấy được bức tranh đầy đủ về quá trình phát triển của hệ thống tài chính Việt Nam, bài viết đưa ra những nhận định vừa là cơ sở lý luận vừa là thực tiễn để khẳng định vai trò của hệ thống tài chính dối với phát triển kinh tế, và khái quát quá trình phát triển hệ thống tài chính Việt Nam từ thời kỳ đổi mới đến nay trải qua những thăng, trầm của nền kinh tế. Đồng thời bài viết cũng làm rõ hơn thực trạng phát triển hệ thống tài chính Việt Nam hiện nay, mức độ phát triển hiện tại và những hạn chế bất cập cần được khắc phục. Thay cho lời kết bài viết đưa ra một số vấn đề đặt ra cho sự phát triển của hệ thống tài chính Việt Nam sao cho ngang tầm khu vực và thế giới. Từ khóa: vốn, tài chính, ngân hàng, thị trƣờng. 1. Khái quát quá trình phát triển hệ thống tài chính tiền tệ Việt Nam Hệ thống tài chính là nơi dẫn dắt các dòng vốn từ nơi thừa đến nơi thiếu thông qua sự vận hành của các thị trƣờng tài chính và hoạt động của các định chế tài chính. Hoạt động của hệ thống tài chính đóng vai trò nhƣ một “bộ lọc tự nhiên” hỗ trợ lựa chọn và phát triển các khu vực kinh tế hiệu quả, đồng thời triệt tiêu các khu vực kinh tế kém hiệu quả. Thông qua đó, góp phần nâng cao năng lực và chất lƣợng hoạt động của nền kinh tế, thúc đẩy tăng trƣởng. Từ phía các khách hàng cá nhân và hộ gia đình, sản phẩm, dịch vụ tài chính đáp ứng trực tiếp nhu cầu tiết kiệm, đầu tƣ và tiêu dùng, đóng góp vào quá trình tạo ra của cải và cải thiện chất lƣợng cuộc sống. Lịch sử phát triển của hầu hết các quốc gia trên thế giới đều khẳng định vai trò và tầm quan trọng của hệ thống tài chính, bất chấp những rủi ro và tổn thất mà các cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực này có thể mang lại. Theo quan điểm của trường phái kinh tế mới - lý thuyết tăng trưởng kinh tế nội sinh, đã 165 nhấn mạnh rằng một hệ thống tài chính vững mạnh có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong dài hạn, hỗ trợ đổi mới công nghệ, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất kinh doanh và phát triển thị trường. Thậm chí, một hệ thống tài chính ổn định và vững mạnh không chỉ huy động được các nguồn vốn trong nước, mà còn giúp thu hút và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn vốn bên ngoài cho nền kinh tế. Ngược lại, “một hệ thống tài chính kém phát triển với những chức năng nghèo nàn có thể cản trở các quá trình kinh tế, làm trầm trọng thêm sự nghèo đói, và làm mất ổn định kinh tế. Hệ thống tài chính Việt Nam với lịch sử phát triển ngắn ngủi, nếu so với lịch sử phát triển hàng trăm năm của hệ thống tài chính thế giới thì mới nhƣ đang ở buổi đầu sơ khai “chập chững” thành hình. Các thị trƣờng tài chính nhƣ thị trƣờng tín dụng ngân hàng, thị trƣờng tiền tệ, thị trƣờng ngoại hối, thị trƣờng cổ phiếu và trái phiếu đều mới chỉ đi vào hoạt động trong khoảng hơn 20 năm trở lại đây, cho đến nay vẫn đang từng bƣớc hoàn thiện các yếu tố nền tảng nhƣ hành lang pháp lý, khuôn khổ hoạt động, cơ chế giám sát… Quy mô của hệ thống tài chính còn nhỏ thể hiện qua tổng giá trị tài sản của các định chế tài chính mới chỉ đạt mức xấp xỉ khoảng 200% GDP. Tuy nhiên, hệ thống tài chính cũng đã đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc huy động và phân bổ các nguồn vốn cho phát triển kinh tế từ đất nƣớc, cung ứng các dịch vụ tài chính cho nền kinh tế, đặc biệt là các dịch vụ tài chính hiện đại, đóng góp quan trọng cho tăng trƣởng kinh tế, hỗ trợ cải thiện đời sống xã hội, nâng cao chất lƣợng cuộc sống của ngƣời dân. Cùng với sự kiện Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Tổ chức thƣơng mại thế giới (WTO) vào ngày 11 tháng 1 năm 2007, hệ thống tài chính Việt Nam đã từng bƣớc chủ động mở cửa và hội nhập sâu hơn vào hệ thống tài chính quốc tế. Các cam kết mở cửa trong lĩnh vực ngân hàng và chứng khoán nhanh chóng đƣợc thực thi thông qua hoàn thiện hệ thống khuôn khổ pháp luật, mở rộng cơ hội cho các định chế tài chính nƣớc ngoài tham gia vào thị trƣờng tài chính trong nƣớc với nhiều hình thức hiện diện, tham gia vào nhiều hoạt động kinh doanh và cung cấp dịch vụ khác nhau. Lấy cột mốc từ năm 2007 có thể thấy thị trƣờng tài chính Việt Nam đã một giai đoạn tăng trƣởng mạnh ngay sau thời điểm Việt Nam gia nhập WTO. Cùng với đó là sự “bùng nổ” của hệ thống các định chế tài chính cả về số lƣợng cũng nhƣ quy mô vốn và tài sản. Số lƣợng các công ty chứng khoán tăng trƣởng đột biến từ 15 công ty năm 2005 lên tới 78 166 công ty vào năm 2007 và tiếp tục tăng lên tới 105 công ty vào năm 2009, đồng thời quy mô vốn và tài sản tăng gấp khoảng hơn 3 lần. Xu hƣớng tƣơng tự cũng diễn ra trong hệ thống NHTM với tốc độ tăng trƣởng tài sản và nguồn vốn trung bình lên tới gần 30%/năm. Vai trò của các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài đã không ngừng đƣợc nâng lên phản ánh qua mức độ tham gia sở hữu vốn tại các NHTM, các công ty tài chính, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ và các quỹ đầu tƣ và quy mô nguồn vốn gián tiếp trên thị trƣờng chứng khoán. Hơn thế nữa, sự dịch chuyển của khoa học kỹ thuật công nghệ hiện đại đƣợc ứng dụng rộng rãi góp phần nâng cao chất lƣợng hạ tầng tài chính, đã tạo nên những bƣớc đột phá, cải thiện cơ bản hoạt động của các định chế tài chính cũng nhƣ phƣơng thức hoạt động trên các thị trƣờng tài chính. Tuy nhiên, khủng hoảng tài chính toàn cầu và suy thoái kinh tế thế giới có thể đƣợc xem nhƣ một cột mốc đáng nhớ ngay trong giai đoạn đầu Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế. Trƣớc tác động của suy thoái kinh tế thế giới, kinh tế trong nƣớc rơi vào khó kh ...