Quan hệ giữa cải cách kinh tế và cải cách chính trị - Những kinh nghiệm của Nhật Bản và Trung Quốc

Bài viết trình bày: Những nội dung chủ yếu và tính quá trình của các cải cách kinh tế, cải cách chính trị ở Nhật Bản; Những nội dung chủ yếu và tính quá trình của các cải cách kinh tế, cải cách chính trị ở Trung Quốc; Những kinh nghiệm giải quyết mối quan hệ giữa cải cách kinh tế và cải cách chính trị ở Nhật Bản và Trung Quốc,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quan hệ giữa cải cách kinh tế và cải cách chính trị - Những kinh nghiệm của Nhật Bản và Trung QuốcQuan hệ giữa cải cách kinh tế và cải cách chính trị Những kinh nghiệm của Nhật Bản và Trung QuốcLª Minh Qu©n(*)Tãm t¾t: NhËt B¶n vµ Trung Quèc lµ hai trong sè nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi ®·vµ ®ang tiÕn hµnh nh÷ng cuéc c¶i c¸ch, trong ®ã quan träng vµ chñ yÕu lµ c¶i c¸chkinh tÕ, c¶i c¸ch chÝnh trÞ vµ gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a chóng víi nh÷ng thµnhc«ng nhÊt ®Þnh. ViÖc t×m hiÓu nh÷ng kinh nghiÖm - ®−îc kh¸i qu¸t tõ thùc tiÔn c¶ic¸ch kinh tÕ, c¶i c¸ch chÝnh trÞ vµ gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a chóng tõ hai quècgia nµy, ch¾c ch¾n, cã gi¸ trÞ tham kh¶o ®èi víi qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ, ®æi míichÝnh trÞ vµ gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ trongc«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam hiÖn nay.Tõ khãa: ChÝnh trÞ häc, C¶i c¸ch chÝnh trÞ, C¶i c¸ch kinh tÕ1. Nh÷ng néi dung chñ yÕu vµtÝnh qu¸ tr×nh cña c¸c c¶i c¸ch kinhtÕ, c¶i c¸ch chÝnh trÞ ë NhËt B¶në NhËt B¶n, trong cuéc c¶i c¸chthêi Minh TrÞ (1868-1911), vÒ chÝnh trÞ,NhËt B¶n tõng b−íc b·i bá hÖ thèngchÝnh trÞ phi tËp trung hãa vµ quyÒn lùccña c¸c l·nh chóa ®Þa ph−¬ng;(*)lo¹i báhÖ thèng ®¼ng cÊp, t¹o ®ång thuËn vµthèng nhÊt ý chÝ quèc gia, huy ®éng mäinguån lùc cho ph¸t triÓn; ban hµnh hiÕnph¸p vµ ph¸p luËt, h×nh thµnh chÕ ®éd©n chñ vµ ChÝnh phñ theo h−íngph−¬ng T©y; c¶i c¸ch chÕ ®é bÇu cö, t¹ob×nh ®¼ng chÝnh trÞ; duy tr× hßa b×nh vµæn ®Þnh x· héi. VÒ kinh tÕ, NhËt B¶ncòng ®· tõng b−íc b·i bá nh÷ng luËt lÖphong kiÕn vÒ h¹n chÕ tù do kinh tÕ,huy ®éng nguån lùc cho hiÖn ®¹i hãa vµ(*)PGS.TS., Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh.ph¸t triÓn kinh tÕ; b·i bá “ng¨n s«ngcÊm chî”; xãa bá kinh tÕ hiÖn vËt, tiÕn®Õn kinh tÕ thÞ tr−êng t− b¶n; c¶i c¸chtiÒn tÖ; më réng quan hÖ víi ph−¬ng T©y®Ó tiÕp thu t− t−ëng vµ kü thuËt míi,khuyÕn khÝch ngo¹i th−¬ng. Trong cuécc¶i c¸ch nµy, NhËt B¶n ®· ®i tõ c¶i c¸chchÝnh trÞ ®Õn c¶i c¸ch kinh tÕ vµ sau ®ãkÕt hîp c¶i c¸ch chÝnh trÞ vµ c¶i c¸chkinh tÕ (vµ c¶i c¸ch x· héi ®ång thêi),®o¹n tuyÖt víi kinh tÕ vµ chÝnh trÞ phongkiÕn ph−¬ng §«ng h−íng tíi kinh tÕ thÞtr−êng vµ d©n chñ t− s¶n ph−¬ng T©y.Trong cuéc c¶i c¸ch sau ChiÕn tranhthÕ giíi thø Hai (1945-1951), vÒ kinh tÕ,NhËt B¶n ®· thùc hiÖn “d©n chñ hãanÒn kinh tÕ” th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch“phi qu©n sù hãa nÒn kinh tÕ”, “khuyÕnkhÝch c¸c lùc l−îng d©n chñ”, “thñ tiªusù tËp trung” trong s¶n xuÊt, kinhdoanh,v.v... “D©n chñ hãa nÒn kinh tÕ”8Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2015víi 3 c¶i c¸ch lín lµ thñ tiªu t×nh tr¹ngtËp trung qu¸ møc søc m¹nh kinh tÕ,c¶i c¸ch ruéng ®Êt vµ d©n chñ hãa lao®éng, c¶i c¸ch vÒ tiÒn l−¬ng, b¶o hiÓmx· héi, ph¸t triÓn nh÷ng nhµ qu¶n lýtrÎ,v.v... VÒ chÝnh trÞ, NhËt B¶n tiÕnhµnh c¶i c¸ch hiÕn ph¸p (HiÕn ph¸p1946), quy ®Þnh Thiªn Hoµng chØ lµt−îng tr−ng, chñ quyÒn thuéc vÒ nh©nd©n, hßa b×nh vµ b¶o ®¶m c¸c quyÒn c¬b¶n cña con ng−êi; thùc hiÖn d©n chñ,tù do, b×nh ®¼ng; t¹o m«i tr−êng hßab×nh, æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ;ph¸t triÓn c¸c tæ chøc d©n chñ, thµnhlËp c«ng ®oµn; gi¶m l¹m ph¸t, cøu ®ãi,khuyÕn khÝch s¶n xuÊt; thanh trõngng−êi cã t− t−ëng qu©n phiÖt, lµm trongs¹ch vµ chuyÓn bé m¸y chÝnh trÞ phôcvô chiÕn tranh sang phôc vô kinh tÕthêi b×nh. Cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ vµchÝnh trÞ giai ®o¹n 1945-1951 ®· phôchåi, chuyÓn nhanh sang kinh tÕ thÞtr−êng, t¸i lËp x· héi d©n chñ, ®ångthuËn x· héi; buéc Mü trao tr¶ ®éc lËp(1952), më ra giai ®o¹n “thÇn kú” kinhtÕ suèt hai thËp kû sau ®ã.cÇu; sù c¹nh tranh cña c¸c n−íc ®i sau;m« h×nh ph¸t triÓn, nhÊt lµ m« h×nhkinh tÕ (cã tõ nh÷ng n¨m 1940) bÊt cËp.Trong cuéc c¶i c¸ch ë NhËt B¶n tõ®Çu nh÷ng n¨m 1990 ®Õn nay, vÒ kinhtÕ, NhËt B¶n lu«n suy tho¸i, t¨ng tr−ëng1%/n¨m; chu kú kinh tÕ biÕn d¹ng, nhiÒuc«ng ty, tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông ph¸s¶n, thÊt nghiÖp kû lôc, trµn ngËp nînÇn, khñng ho¶ng chu kú, c¬ cÊu vµ thÓchÕ. VÒ chÝnh trÞ, “HÖ thèng 1955” ®æ vì,§¶ng D©n chñ Tù do (LDP) mÊt vÞ trÝcÇm quyÒn (1993), chÝnh tr−êng kh«ngæn ®Þnh, mÊt ®Þnh h−íng vÒ t− t−ëng,thiÕu nhÊt trÝ quèc gia vÒ con ®−êng ph¸ttriÓn, quan chøc tha hãa, lßng tin vµoChÝnh phñ suy gi¶m. Nguyªn nh©n lµ dosù khñng ho¶ng cña ý thøc x· héi;nh÷ng yªu cÇu, nhiÖm vô míi kh«ng®−îc gi¶i quyÕt; l·o hãa x· héi; toµn cÇuhãa, quèc tÕ hãa vµ thÞ tr−êng hãa toµnNh÷ng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch trªnph¸t huy t¸c dông tõ cuèi nh÷ng n¨m1980 ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 2000. NÒnkinh tÕ NhËt B¶n ®· tù do, më cöa vµ cãtÝnh thÞ tr−êng h¬n. Vai trß cña nhµn−íc trung −¬ng thu hÑp h¬n, c¸c ®Þaph−¬ng ®· ®−îc ph©n quyÒn vµ tr¸chnhiÖm lín h¬n, c¸c hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ, nh− thuÕ, ng©n hµng, b¶o hiÓm,chøng kho¸n, tØ gi¸,v.v... th«ng tho¸ng,®éc lËp vµ linh ho¹t h¬n. HÖ thèng qu¶ntrÞ c«ng ty vµ qu¶n lý lao ®éng cëi më vµlinh ho¹t h¬n. C¸c yÕu tè ngo¹i lai, tuæitrÎ, n¨ng lùc vµ thµnh tÝch c¸ nh©n xuÊthiÖn trong hÖ thèng qu¶n trÞ c«ng ty ®·®−îc ®¸nh gi¸, sö dông vµ ®·i ngé. Gi¸odôc, ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khoa häc®−îc ®Çu t−, n¨ng ®éng, s¸ ...